Alianza del Señor con Israel en Moab
1 1 (28.69) Estas son las condiciones de la alianza que, en territorio moabita, el Señor le ordenó a Moisés hacer con el pueblo de Israel, además de la alianza que el Señor había hecho con ellos en el monte Horeb.
2 2 (1) Moisés reunió a todos los israelitas y les dijo:
«Ustedes han visto todo lo que el Señor hizo para castigar a los egipcios. 3 3 (2) Y fueron testigos de las grandes pruebas, señales y maravillas con que hizo sufrir al faraón y a sus funcionarios. 4 4 (3) Pero hasta ahora el Señor no les ha dado entendimiento para comprender todas las experiencias por las que han pasado. 5 5 (4) Durante cuarenta años yo los he guiado por el desierto, y en todo ese tiempo ni la ropa ni el calzado se les ha gastado. 6 6 (5) No tuvieron pan que comer, ni vino o bebida fermentada que beber, para hacerles saber que el Señor es el Dios de ustedes.
7 7 (6) »Cuando llegamos a esta región, salieron a atacarnos Sijón, rey de Jesbón, y Og, rey de Basán, pero los derrotamos 8 8 (7) y nos apoderamos de su país, y se lo dimos en propiedad a las tribus de Rubén y Gad y a la media tribu de Manasés. 9 9 (8) Por lo tanto, cumplan las obligaciones de esta alianza y pónganlas en práctica, para que les vaya bien en todo lo que hagan.
10 10 (9) »Hoy están reunidos todos ustedes delante del Señor su Dios: los jefes de sus tribus, los consejeros, los oficiales, todos los hombres de Israel, 11 11 (10) los niños, las mujeres y los extranjeros que viven entre ustedes, desde el leñador hasta el aguador, 12 12 (11) para comprometerse bajo juramento en la alianza que el Señor su Dios hace hoy con ustedes. 13 13 (12) Hoy queda establecido que ustedes son su pueblo y que él es su Dios, como ya se lo había prometido a Abrahán, Isaac y Jacob, sus antepasados. 14 14 (13) Pero no solo con ustedes hace el Señor esta alianza y este juramento, 15 15 (14) sino también con los que no están hoy aquí con nosotros delante de él. 16 16 (15) Ustedes saben muy bien cómo hemos vivido en Egipto, y de qué manera tuvimos que pasar por las naciones que hemos encontrado en nuestro camino, 17 17 (16) donde hemos visto los falsos dioses y los despreciables ídolos de madera, piedra, plata y oro que esa gente adora. 18 18 (17) Que no haya entre ustedes ni hombre ni mujer, ni familia ni tribu que abandone hoy al Señor nuestro Dios por adorar a los dioses de esas naciones. Que ninguno de ustedes sea como una planta de raíz amarga y venenosa.
19 19 (18) »Si después de haber escuchado las obligaciones de esta alianza, alguno de ustedes se cree demasiado bueno y piensa: “Todo me ha de salir bien, aunque haga yo lo que me dé la gana”, ese individuo será la causa de la ruina de todos. 20 20 (19) El Señor no va a estar dispuesto a perdonarlo, sino que descargará su ira y su indignación sobre él, y en él recaerán todas las maldiciones anunciadas en este libro, y el Señor borrará de la tierra su descendencia. 21 21 (20) Esa persona no formará parte de ninguna de las tribus de Israel. El Señor lo hará caer en desgracia, conforme a todas las maldiciones de la alianza que están escritas en este libro. 22 22 (21) La generación futura, los descendientes de ustedes que han de venir después, así como los extranjeros que lleguen de países lejanos, verán las plagas y las enfermedades que el Señor enviará sobre esta tierra; 23 23 (22) verán que todo el país no es más que azufre, sal y tierra quemada. No se podrá sembrar en esa tierra, ni podrá producir nada; ni siquiera una hierba podrá crecer en ella, tal como sucedió en la destrucción de las ciudades de Sodoma, Gomorra, Adma y Zeboyin, las cuales destruyó el Señor en su ira y furor.
24 24 (23) »Entonces todo el mundo preguntará: “¿Por qué hizo esto el Señor con este país? ¿Por qué se encendió tanto su furor?” 25 25 (24) Y la respuesta será: “Porque abandonaron la alianza que el Señor, el Dios de sus antepasados, hizo con ellos cuando los sacó de Egipto, 26 26 (25) y se fueron a rendir culto e inclinarse ante otros dioses que no conocían ni nunca les dieron nada. 27 27 (26) Por eso se enojó el Señor contra esta tierra, e hizo caer sobre ella todas las maldiciones escritas en este libro; 28 28 (27) y los arrojó de su país con ira, furor y gran indignación, y los echó a otros países, como está sucediendo ahora.”
29 29 (28) »Hay cosas que no sabemos: esas pertenecen al Señor nuestro Dios; pero hay cosas que nos han sido reveladas a nosotros y a nuestros hijos para que las cumplamos siempre, y son todas las palabras de esta ley.»
Wesse' egegkok ekhémo mók apkelpaqhetchásamákpoho énxet'ák Israel ma'a Moab
1 Keso ektémakxa axta ekpeywa ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho apkeltamho axta elának Wesse' egegkok Moisés yetlo israelitas ma'a apchókxa Moab, tén han ma'a ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho apkelánéssama axta m'a egkexe Horeb. 2 Apchánchesákxeyk axta Moisés ma'a apyókxoho israelitas, aptáhak axta apkeláneya s'e:
“Kélweteyak axta kéxegke ekyókxoho apteméssessamakxa axta Wesse' egegkok Egipto m'a faraón, tén han ma'a apkeláneykha tén han ma'a ekyókxoho apchókxa nak, 3 kéxegke kélteme kélweteykegkoho m'a aqsok ekyawe ekteyapma axta m'a, tén han ma'a magkenatchesso nak agweta' tén han ma'a aqsok sempelakkasso nak agweta'. 4 Weykmók eyke makham megkésso Wesse' egegkok kélya'áseyak se'e negwánxa nak, meltémók makham kólya'ásegwók ektémakxa ekyókxoho xa aqsok nak. 5 Eknaqleykha axta ko'o kéxegke ekweykmoho cuarenta apyeyam ma'a yókxexma meykexa nak énxet, axta nahan elyeptamákpok kélnaqta xa apyeyam nak, axta nahan kalpaqxók ma'a kélatchesso kélmagkok. 6 Axta kólteykegkok ma'a kelpasmaga, axta kólyeneykegkok nahan ma'a vino, tén han megkólyeneykegko xama enxoho m'a negyá ekyennaqte nak, yaqwayam enxoho kólya'asagkohok Wesse' egegkok, apteme Dios kélagkok kéxegke.
7 “Xama axta nélwaya s'e yókxexma nak, egketámeykmek axta sẽmpakhaya m'a Sihón, wesse' apwányam axta m'a Hesbón, tén han ma'a Og, wesse' apwányam axta m'a Basán, negmenxenmeyk axta eyke, 8 negmomchek axta m'a apchókxa nak, tén negméssama yaqwayam etnehek apagkok apagko' ma'a Rubén énxet'ák apagkok, tén han ma'a Gad, tén han ma'a Manasés nak nápakha énxet'ák apagkok. 9 Kólyahakxoho sa' ektémakxa nak ekpeywa s'e ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho, kóllána sa' nahan, yaqwayam sa' kataqmelek chá'a ekteyapma m'a ekyókxoho aqsok kéllanakxa enxoho chá'a.
10 “Sakhem kélaqnákxo kéxegke kélyókxoho nápaqtók Dios Wesse' kélagkok: apkelámha apmonye'e nak chá'a nepyeseksa énxet'ák kélagkok, apkelámha apmonye'e kélagkok nak chá'a m'a tegma apwányam, sẽlpextétamo kelwesse'e kélagkok, tén han kélyókxoho kélennay'a nak ma'a Israel, 11 yetlo kélketchek, kélnaqteyegka'a tén han ma'a énxet'ák apkeleñama nak mók apkelókxa apheykha nak kélnepyeseksa kéxegke, ekweykekxoho m'a apkelyaqténchesso nak chá'a yántapák tén han ma'a apkelyekweyáseyak nak chá'a yegmen, 12 yaqwayam sa' kólxének naqsók peya kóllának ma'a ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho apkelánésa nak sakhem kéxegke m'a Dios Wesse' kélagkok. 13 Sakhem ekpenchásexko kéxegke kélteme énxet'ák apagkok ma'a, keñe kéxegke kéltáha Dios kélagkok ma'a, ekhawo apkeltennassama axta etnéssesek ma'a Abraham, Isaac tén han ma'a Jacob, cham'a kélyapmeyk nanók axta kéxegke. 14 Háwe eyke kélwánxa kélagkok kéxegke apkelánesa Wesse' egegkok xa ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho nak tén han xa apxeyenma ekmámnaqsoho nak, 15 eyke nahan ma'a mexneyncha'a nak sakhem negyeseksa nápaqtók se'e. 16 Kélya'ásegkók kéxegke ektémakxa axta negheykha m'a Egipto tén han ma'a ektémakxa axta chá'a negmáheyo ólyeykhágwók apheykegkaxa m'a énxet'ák apheykha axta chá'a m'a ámay yaqweykenxa axta chá'a ólyeykhágwók, 17 nélwetágweykenxa axta chá'a m'a aqsok kéláyókxa élmowancha'a amya'a nak tén han ma'a kéleykmássesso élánamáxche nak yántéseksek, meteymog, sawo ekmope ekmomnáwa tén han ma'a sawo ekyátekto ekmomnáwa, apkelpeykessamo axta chá'a m'a énxet'ák nak. 18 Nágkólho aqsa étek kélnepyeseksa kéxegke xama énxet, kelán'a, essenhan kélnámakkok tén han énxet'ák kélagkok, apyamasma sakhem ma'a Dios Wesse' egegkok eñama apkelpeykessamo m'a aqsok apcháyókxa nak xa énxet'ák nak. Kólxohok katnehek kéxegke m'a yámet egkepmenák ekmáskel'a tén han ma'a segwayól'a.
19 “Yának sa' chá'a kataqmelak agko' aptémakxa kélxama kéxegke natámen appenchesso sa' chá'a apkelháxenmo ekpeywa s'e segánamakxa nak, keñe sa' katnenek chá'a apwáxok se'e: ‘Tásek sa' chá'a katnehek ekteyapma m'a sélanakxa enxoho chá'a, alának sa' eykhe chá'a ko'o m'a sekmámenyého ahagko' nak chá'a alána'’, sa' etnehek apkelsexnenagko enaqtawasakpok apyókxoho énxet xa. 20 Melásekhekxók sa' nahan ma'a Wesse' egegkok, eltaqnaweygkok sa' aqsa xa énxet'ák nak, káhapwaták sa' ekyókxoho m'a ekmaso nak negha ekxeyenma nak ekpeywa s'e weykcha'áhak nak, emasséssessók sa' nahan Wesse' egegkok apheykha náxop ma'a aptawán'ák neptámen nak. 21 Elyetnakhaksek sa' Wesse' egegkok nepyeseksa énxet'ák Israel xa énxet'ák nak, yának sa' káhapwak ekmaso apheykha, ekhawo nak ekyókxoho ekmaso negha agkok ma'a ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho, ekyetna nak eknaqtáxésamaxche s'e weykcha'áhak segánamakxa nak. 22 Elwetak sa' nenlegeykegkoho ekmaso tén han negmasse peya nak yáphaksek Wesse' egegkok keso náxop, cham'a kaxwe nak yaqwayam makham elántépekxak ma'a egmonye', tén han ma'a kéltawán'ák kélnentámen nak kéxegke, peya nak elántépekxak makham kélnentámen kéxegke, ekhawo nahan ma'a énxet'ák apkeleñama nak mók apkelókxa apkelwe nak apkeleñama m'a apkelókxa makhawók agko' nak, 23 elwetak sa' ekyókxoho apchókxa ekteme m'a aqsok ánek ekyátekto eyáléwomól'a, tén han yásek tén han xapop ekmeyesma. Megkólwanchek nahan kólchenekxak aqsok aktek xa xapop nak, megkatyephek nahan xama aqsok enxoho; megkawanamyek nahan xama pa'at enxoho m'a, hawók ma'a ektémakxa axta kélmassesseykmo m'a tegma apkelyawe Sodoma, Gomorra, Admá tén han ma'a Seboím, apmassesseykmo axta Wesse' egegkok yetlo aplómo apagko'.
24 “Keñe sa' etnehek elmaxneyha apyókxoho énxet'ák se'e: ‘¿Yaqsa ektáha apteméssesa nak Wesse' egegkok xa apchókxa nak? ¿Yaqsa ektáha aplóko apagko' nak?’ 25 Sa' katnehek kélátegmoweykegkokxa s'e: ‘Eyke ñémékxa apyamasma m'a ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho, apkelánésso axta sekxók apkelántekkessama Egipto m'a apyapmeyk nano' nak Dios Wesse' apagkok, 26 apkelye'eykekmek apkelpeykessamo tén han apkelháxaheykegko chá'a amonye'e m'a mók aqsok kéláyókxa melya'ásegko nak, megkagkéssama nak chá'a xama aqsok. 27 Cháxa keñamak aptaqnawaya nak Wesse' egegkok xa xapop nak, apkeltamho káhapwaták ekyókxoho aqsok ekmaso ekyetna nak eknaqtáxésamaxche s'e weykcha'áhak nak; 28 apkelántekkessek nahan apchókxa yetlo aplómo apagko' tén han yetlo megkaleklo agko' apwáxok apkelányo, apkexakhagwokmek ma'a mók apkelókxa, ekhawo ektémakxa nak se'e kaxwo nak.’
29 “Yetneyk aqsok magya'áseyak nak chá'a: Dios Wesse' egegkok akke apagkok xa; yetneyk eyke nahan ma'a aqsok nenxawe nak chá'a negko'o yaqwayam agweta' tén han ma'a egketchek nak yaqwayam enxoho ólyahakxohok chá'a: ekyókxoho éltémókxa nak antéhek se'e segánamakxa nak.