Reinado de Amasías
(2~R 14.1-22)1 Amasías tenía veinticinco años cuando comenzó a reinar, y reinó en Jerusalén durante veintinueve años. Su madre se llamaba Yoadán, y era de Jerusalén. 2 Los hechos de Amasías fueron rectos a los ojos del Señor, pero no se portó con total sinceridad.
3 Cuando Amasías se afirmó en el poder, mató a todos los oficiales que habían asesinado a su padre. 4 Pero no dio muerte a los hijos de ellos, pues, según lo escrito en el libro de la ley de Moisés, el Señor ordenó: «Los padres no podrán ser condenados a muerte por culpa de lo que hayan hecho sus hijos, ni los hijos por lo que hayan hecho sus padres, sino que cada uno morirá por su propio pecado.»
5 Amasías reunió a todos los hombres de Judá y de Benjamín, y los organizó por familias bajo el mando de jefes militares. Luego hizo el censo de todos los que tenían de veinte años para arriba, y resultó que había trescientos mil soldados escogidos, listos para la guerra y capaces de usar lanzas y escudos. 6 Además, por tres mil trescientos kilos de plata contrató cien mil soldados de Israel.
7 Pero un hombre de Dios se presentó ante él, y le dijo:
—Oh rey, que no se te junte el ejército de Israel, porque el Señor no está con Israel ni con toda esa gente de Efraín. 8 Si insistes en reforzar tu ejército con ayuda de ellos para ir a la guerra, Dios te hará caer frente al enemigo, porque Dios tiene poder para ayudar y para derribar.
9 Amasías le preguntó al hombre de Dios:
—Pero, ¿qué va a pasar entonces con los tres mil trescientos kilos de plata que di a las tropas de Israel?
El hombre de Dios le respondió:
—El Señor tiene suficiente para darte mucho más que eso.
10 Entonces Amasías hizo que las tropas que habían venido de Efraín a unírsele se separaran y volvieran a sus casas. Pero ellos se enfurecieron contra Judá, y se volvieron muy enojados a sus casas.
11 Amasías se armó de valor y llevó su ejército al valle de la Sal, y mató a diez mil hombres de Seír. 12 Además, los de Judá apresaron vivos a otros diez mil y los llevaron a la cumbre de un monte rocoso; desde allí los despeñaron, y todos se hicieron pedazos.
13 Entre tanto, las tropas que Amasías no había dejado que se le juntaran para la guerra y había hecho volver a sus casas invadieron las ciudades de Judá desde Samaria hasta Bet Jorón, mataron a tres mil personas y se llevaron muchas cosas que robaron.
14 Al volver Amasías de derrotar a los de Edom, se trajo con él los dioses de Seír, y los tomó como dioses suyos, los adoró y les quemó incienso. 15 El Señor se enojó con Amasías, y le envió un profeta a decirle:
—¿Por qué has recurrido a los dioses de una nación que ellos no pudieron librar de tus manos?
16 Pero cuando el profeta decía esto, el rey le replicó:
—¿Acaso te hemos nombrado consejero real? ¡Déjate de cosas! ¿O es que quieres que te maten?
El profeta no insistió más, pero dijo:
—Yo sé que Dios ha decidido destruirte por haber hecho esto y no seguir mi consejo.
17 Pero Amasías, rey de Judá, siguió el consejo de otros, y le mandó decir a Joás hijo de Joacaz, nieto de Jehú, rey de Israel: «Ven, y nos veremos las caras.» 18 Pero Joás le envió la siguiente respuesta: «El cardo le mandó decir al cedro del Líbano: “Dale tu hija a mi hijo, para que sea su mujer.” Pero una fiera pasó por allí y aplastó el cardo. 19 Tú dices que has derrotado a los edomitas, y eso te hace sentirte orgulloso y buscar más honores. Pero mejor quédate en tu casa. ¿Por qué quieres provocar tu propia desgracia y la desgracia de Judá?»
20 Sin embargo, Amasías no le hizo caso, porque Dios lo había dispuesto así para entregarlos en poder de Joás, por haber recurrido ellos a los dioses de Edom. 21 Entonces Joás se puso en marcha para enfrentarse con Amasías, en Bet Semes, que está en territorio de Judá. 22 Y Judá fue derrotado por Israel, y cada cual huyó a su casa. 23 En Bet Semes, Joás, rey de Israel, hizo prisionero a Amasías, rey de Judá, y luego lo llevó a Jerusalén, y allí, en sus muros, abrió una brecha de ciento ochenta metros, desde la puerta de Efraín hasta la puerta de la Esquina. 24 Además, se apoderó de todo el oro y la plata, y de todos los objetos que había en el templo de Dios a cargo de Obed Edom y en los tesoros del palacio real. Y después de tomar a algunas personas como rehenes, regresó a Samaria.
25 Amasías hijo de Joás, rey de Judá, vivió aún quince años después de la muerte de Joás hijo de Joacaz, rey de Israel. 26 El resto de la historia de Amasías, de principio a fin, está escrito en el libro de los reyes de Judá y de Israel. 27 Desde el momento en que Amasías se apartó del Señor, en Jerusalén se conspiró contra Amasías, el cual huyó a Laquis; pero lo persiguieron hasta esa ciudad, y allí le dieron muerte. 28 Luego lo llevaron sobre un caballo y lo enterraron con sus antepasados, en la Ciudad de David.
Amasías apteme wesse' apwányam
(2 Re 14.1-22)1 Veinticinco apyeyam apagkok axta weykmok apkeynamo apteme wesse' apwányam Amasías, veintinueve apyeyam axta apteme wesse' apwányam ma'a Jerusalén. Joadán axta ekwesey egken, eñama axta Jerusalén. 2 Leklamók axta apwáxok Wesse' egegkok ektémakxa aqsok apkelane m'a Amasías, háwe axta eyke ekmámnaqso' agko' enxoho aptémakxa.
3 Xama axta ekyennaqweykmo apteme wesse' apwányam Amasías, apkelnápekxeyk axta apyókxoho m'a sẽlpextétamo apkelwesse'e, apchaqhássesso axta m'a apyáp axta. 4 Axta eyke elnáhakkásak ma'a apketchek nak, ekhawo ektémakxa axta eknaqtáxésamaxche m'a weykcha'áhak Moisés axta segánamakxa apagkok, apkeltémo axta katnehek Wesse' egegkok se'e: “Megkapayhawok etekyók apyapmeyk eñama apkelsexnenagko m'a apketchek nak, megkapayhawok nahan etekyók kélketchek eñama apkelsexnenagko m'a apyapmeyk nak, xama aqsa chá'a payhawok emátog eñama eksexnenagko mey'assáxma apagkok apagko'.”
5 Apchánchesákxeyk axta Amasías apyókxoho énxet'ák nak Judá tén han Benjamín énxet'ák apagkok, apkelyessáseyha axta chá'a apkelámha apmonye'e apagkok yaqwayam etnehek chá'a apnaqleykha ektáhakxa nak chá'a apnámakkok apagko'. Keñe axta apkelyetsátekxo apyókxoho m'a ekwayam nak chá'a veinte apyeyam apagkok tén han néten, trescientos mil sẽlpextétamo axta wetáxcheyk apyókxoho kélyéseykha nak, appencháséyak nak aptamhágkaxa yaqwayam yempakha', apmopwancha'a nak elmaha m'a sawhéwa tén han apkeláhakkásamap. 6 Aptegyágwokmek axta han cien mil sẽlpextétamo m'a Israel, tres mil trescientos kilos axta han wokmok sawo ekmope apyánmagkasso.
7 Apya'aweykteyk axta eyke aphakxa xama Dios énxet apagkok. Aptáhak axta apcháneya:
—Neyke elano wesse' apwányam, nágyoho aqsa elyetlók xép ma'a sẽlpextétamo nak Israel, mexnak nepyeseksa Wesse' egegkok ma'a énxet'ák Israel, tén han ma'a apyókxoho énxet'ák apagkok nak Efraín. 8 Apyepetchásekxeyk sa' agkok sẽlpextétamo apagkok yaqwayam epasmok yempakhak xa énxet'ák nak, Dios sa' yának xép emok ma'a apkelenmexma nak, hakte apmeyhek Dios hempasmok, tén han hegmasséssók.
9 Apkelmaxneyáha axta Amasías ma'a Dios énxet apagkok:
—¿Háxko eyke katnehek ma'a tres mil trescientos kilos sawo élmope sélmeyásegko axta m'a sẽlpextétamo nak Israel?
Apchátegmowágkek axta m'a Dios énxet apagkok:
—Apwanchek Wesse' egegkok eyeykhássamhok apkelmeyáseykekxa makham xép xa aqsok nak.
10 Tén axta Amasías apkeltaqheyásawo makham apxanák ma'a sẽlpextétamo apkeleñama axta Efraín yaqwayam eykhe epasmok. Apkeltaqnaweygkek axta eyke m'a énxet'ák Judá, apkellókók apagko' axta apkeltaqháwo apxanák.
11 Apyennaqteyásekxók axta apwáxok ma'a Amasías, apnaqlókek axta sẽlpextétamo apagkok ma'a éltamhomaxchexa nak Ekyapwate Yásek Xapop, apkelnapchek axta diez mil énxet ma'a Seír. 12 Apkelmeyk axta han diez mil énxet Judá, apnaqlókek axta m'a néten nak egkexe ekxámokmakxa axta m'a meteymog élekhahéyak; apkexénteyk axta chá'a apyega m'a néten nak, apkelekkexákpók axta chá'a appallakmo apyókxoho.
13 Appayhekxeyk axta tegma apkelyawe Judá m'a sẽlpextétamo megyahayo axta epaxqeykxak ma'a Amasías yaqwayam yempakha', cham'a apkeltaqhessamo axta makham elmeyekxak ma'a apxanák, axta apcheynawok ma'a Samaria, ekweykekxoho m'a Bet-horón, apkelnapchek axta tres mil énxet, apkelsákxeyk axta han ekxámokma m'a aqsok apkelméyak axta.
14 Xama axta apkexyekmo makham Amasías natámen apmenxenma m'a énxet'ák Edom, apkelsánteyk axta m'a aqsok kéláyókxa nak Seír, apkelmeyk axta yaqwayam etnehek apagkok, apkelpeykásawók axta, apkelwatnéssek axta m'a aqsok ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok. 15 Aptaqnókek axta Wesse' egegkok ma'a Amasías, apcháphássessek axta xama Dios appeywa aplegasso apkeltamho etnehek yának se'e:
—¿Yaqsa ektáha apkelpeykásawo nak xép aqsok kéláyókxa apagkok nak ma'a énxet'ák megkalwagkasa nak teyp nápaqtók xép?
16 Xama axta aptáha apcháneya Dios appeywa aplegasso xa ektáha nak, aptáhak axta wesse' apwányam apchátegmowágko s'e:
—¿Xépya appaqhetchesso chá'a wesse' apwányam? ¡Ewanmeyekxa sa'! ¿Apkeltamhók enxeykel'a emátog?
Massék axta appaqhetchesa m'a Dios appeywa aplegasso, wánxa axta aqsa aptáha apcháneya s'e:
—Ekya'ásegkók ko'o exchep ekxeyenma apwáxok Dios emasséssók, eñama apteme xa ektáha nak, tén han melyaheykekxa chá'a sektémakxa sekpeywa sekmésso.
17 Pók énxet appeywa axta aqsa chá'a apkelyaheykekxohok ma'a Amasías, wesse' apwányam nak Judá, apcháphássessek axta appeywa m'a Joás, wesse' apwányam nak Israel, cham'a Joás, Joacaz axta apketche, Jehú axta aptáwen, aptáhak axta s'e: “Emyógma sa' se'e apyenna enxoho.” 18 Aptáhak axta Joás apcháphassásekxo appeywa s'e: “Aptáhak yátapé apcháphássesa appeywa yámet cedro émha nak Líbano s'e: ‘Kagkés étche kelwána m'a hatte apkenna', yaqwayam etnehek aptáwa'.’ Mahágkek axta eyke aqsok nawhak eklo m'a, keñe élteyókmo m'a yátapé. 19 Apxénchek axta exchep apmenxena m'a edomitas, cháxa ekteméssesa nak xép eyeymáxkoho apwáxok, apmenyeyk eyánchesagkohok ekha kéláyo. Tásek exek aqsa apxagkok. ¿Yaqsa ektáha peya nak etekkesek ekmaso apha, tén han ma'a énxet'ák nak Judá?”
20 Axta eyke elyahákxak ma'a Amasías, hakte Dios axta apkeltémo katnehek xa ektáha nak, yaqwayam emok ma'a Joás, eñama apkelpeykessamo m'a aqsok kéláyókxa nak Edom. 21 Tén axta apxega m'a Joás yaqwayam yenmexek Amasías ma'a ekpayho nak Bet-semes, ekyetnama nak Judá. 22 Apmenxenákpek axta énxet'ák Judá, apmenxena m'a énxet'ák Israel, apkenyahágkek axta apkelmeyákxo chá'a apxanák nak. 23 Apmeyk axta Joás, wesse' apwányam Israel ma'a Amasías, wesse' apwányam axta Judá, axta payhók ma'a Bet-semes, apyentamákxeyk axta m'a Jerusalén, apyagkaxqatmakxa axta nápakha tegma kélhaxtegkesso ekweykmoho ciento ochenta metros ekwegqakxa', eyeynmo m'a ekwesey nak Átog Efraín ekweykekxoho m'a ekwesey nak Átog Máséyak. 24 Apkelmeyk axta ekyókxoho m'a sawo élyátekto élmomnáwa, tén han sawo élmope élmomnáwa nak, keñe han ma'a ekyókxoho aqsok ekhéyak axta m'a Dios tegma appagkanamap apagkok, apkeltaqmelchessama axta m'a Obed-edom, tén han ma'a aqsok élmomnáwa ekhéyak nak ma'a wesse' apwányam apxagkok. Aptaqháwók axta makham Samaria appenchesa apkelma nápakha énxet.
25 Aphegkek axta makham quince apyeyam Amasías, Joás axta apketche, wesse' apwányam axta m'a Judá, natámen apketsapma axta m'a Joás, Joacaz axta apketche, wesse' apwányam axta Israel. 26 Ektémakxa axta apweynchámeykha Amasías, eyeynamo m'a sekxók axta ekweykmoho apketsapma, hágkek eknaqtáxésamaxche m'a weykcha'áhak apagkok nak ma'a apkelwesse'e apkelwányam nak Judá tén han Israel. 27 Kéllánékxeyk axta yaqwánxa kólteméssesek Amasías ma'a Jerusalén, sekxók axta apyenyawa apyetleykha m'a Wesse' egegkok, keñe apxeganakmo apmahágko m'a Laquis; kélamheykegkek axta eyke m'a tegma apwányam nak, axta apmátegwomhok ma'a. 28 Tén axta kélsákxo kélpátegkásekxo yátnáxeg, kélátawanyegwákxeyk axta m'a kélátawanyamakxa axta apyapmeyk nano', ekpayho nak David Tegma Apwányam apagkok.