Jesús sana al siervo de un centurión romano
(Mt 8.5-13Jn 4.43-54)
1 Cuando Jesús terminó de hablar a la gente, se fue a Cafarnaún. 2 Allí vivía un centurión que tenía un siervo al cual estimaba mucho. El siervo estaba muy enfermo, a punto de morir. 3 Cuando el centurión oyó hablar de Jesús, envió a unos ancianos, dirigentes de los judíos, a rogarle que fuera a sanar a su siervo. 4 Ellos se presentaron a Jesús y le rogaron encarecidamente:
—Este centurión merece que lo ayudes, 5 porque ama a nuestra nación y él mismo mandó construir nuestra sinagoga.
6 Jesús fue con ellos, pero cuando ya estaban cerca de la casa, el centurión mandó a unos amigos a decirle: «Señor, no te molestes, porque yo no merezco que entres en mi casa; 7 por eso ni siquiera me atreví a ir en persona a buscarte. Solamente da la orden, y mi siervo sanará. 8 Porque yo mismo estoy bajo órdenes superiores, y a la vez tengo soldados bajo mi mando. Cuando le digo a uno de ellos que vaya, va; cuando le digo a otro que venga, viene; y cuando mando a mi siervo que haga algo, lo hace.»
9 Jesús, al oír esto, se quedó admirado, se volvió hacia la gente que lo seguía y dijo:
—Les aseguro que ni siquiera en Israel he encontrado una fe tan grande como la de este hombre.
10 Luego, cuando los que habían sido enviados regresaron a la casa, encontraron que el siervo ya estaba sano.
Jesús resucita al hijo de una mujer viuda
11 Después de esto, Jesús se dirigió a un pueblo llamado Naín. Iba acompañado de sus discípulos y de mucha gente. 12 Al llegar cerca del pueblo, vio que llevaban a enterrar a un muerto, hijo único de su madre, que era viuda. Mucha gente del pueblo la acompañaba. 13 Al verla, el Señor tuvo compasión de ella y le dijo:
—¡No llores!
14 En seguida se acercó y tocó el féretro, y los que lo llevaban se detuvieron. Jesús le dijo al muerto:
—Joven, a ti te digo: ¡Levántate!
15 Entonces el joven que había estado muerto se sentó y comenzó a hablar, y Jesús se lo entregó a su madre. 16 Al ver esto, todos se asombraron mucho y alababan a Dios, decían:
—¡Un gran profeta ha aparecido entre nosotros!
También decían:
—¡Dios ha venido a ayudar a su pueblo!
17 Y por toda Judea y sus alrededores se supo lo que Jesús había hecho.
Los enviados de Juan el Bautista
(Mt 11.2-19)
18 Los seguidores de Juan fueron y le contaron todas estas cosas. Entonces Juan llamó a dos de ellos 19 y los envió al Señor para que le preguntaran si él era el que había de venir o si debían esperar a otro. 20 Los enviados de Juan se acercaron a Jesús y le dijeron:
—Juan el Bautista nos ha enviado para que te preguntemos si tú eres el que ha de venir, o si debemos esperar a otro.
21 En aquel mismo momento Jesús curó a muchos que tenían enfermedades y achaques; expulsó espíritus malignos y también dio la vista a muchas personas ciegas. 22 Luego les contestó:
—Vayan y díganle a Juan lo que han visto y oído. Cuéntenle que los ciegos ven, los cojos caminan, los leprosos quedan curados, los sordos oyen, que los muertos vuelven a la vida y a los pobres se les anuncia la buena noticia. 23 ¡Y dichoso aquel que no encuentra en mí motivo de tropiezo!
24 Cuando los enviados de Juan se fueron, Jesús comenzó a hablar a la gente acerca de Juan, y dijo: «Cuando ustedes fueron a verlo al desierto, ¿qué encontraron? ¿Una caña sacudida por el viento 25 o un hombre vestido con ropas lujosas? Quienes se visten con ropas finas y lujosas viven en palacios. 26 En fin, ¿qué encontraron? ¿Un profeta? Sí, y uno que es mucho más que profeta. 27 Juan es aquel de quien dicen las Escrituras:
“Yo envío a mi mensajero delante de ti,
para que te prepare el camino.”
28 Les aseguro que no ha nacido nadie que haya sido más grande que Juan; y, sin embargo, el más pequeño en el reino de Dios es más grande que él.»
29 Quienes oyeron esto, incluso los cobradores de impuestos, reconocieron la justicia de Dios y se hicieron bautizar por Juan; 30 pero los fariseos y los maestros de la ley no se hicieron bautizar por Juan, y de este modo despreciaron lo que Dios había querido hacer en favor de ellos.
31 «¿Con qué compararé a la gente de este tiempo? ¿A qué se parece? 32 Se parece a los niños que se sientan a jugar en la plaza y gritan a sus compañeros: “Tocamos la flauta, pero ustedes no bailaron; cantamos canciones tristes, pero ustedes no lloraron.” 33 Porque vino Juan el Bautista, que ni come pan ni bebe vino, y ustedes dicen que tiene un demonio. 34 Luego vino el Hijo del hombre, que come y bebe, y ustedes dicen que es glotón y borracho, amigo de gente de mala fama y de cobradores de impuestos. 35 Pero recuerden que la sabiduría queda demostrada por quienes la siguen.»
Jesús en casa de Simón el fariseo
36 Un fariseo invitó a Jesús a comer a su casa; Jesús fue, entró y se sentó a la mesa. 37 En ese pueblo vivía una mujer de mala reputación, y cuando supo que Jesús había ido a comer a casa del fariseo, llegó con un frasco de alabastro lleno de perfume. 38 Se puso a los pies de Jesús, y llorando comenzó a mojarlos con sus lágrimas; los secaba con sus cabellos, los besaba y derramaba sobre ellos el perfume. 39 El fariseo que había invitado a Jesús, al ver esto, pensó: «Si este hombre fuera profeta, sabría quién es y qué clase de mujer lo está tocando: ¡una pecadora!» 40 Entonces Jesús le dijo al fariseo:
—Simón, tengo algo que decirte.
El fariseo contestó:
—Dime, Maestro.
41 Jesús continuó:
—Dos hombres le debían dinero a un acreedor. Uno le debía quinientos denarios, y el otro cincuenta; 42 y como no le podían pagar, el acreedor les perdonó la deuda a los dos. Ahora dime, ¿cuál de ellos lo amará más?
43 Simón le contestó:
—Supongo que el hombre a quien más le perdonó.
Jesús le dijo:
—Tienes razón.
44 Entonces se volvió hacia la mujer y le dijo a Simón:
—¿Ves a esta mujer? Entré en tu casa, y no me diste agua para lavarme los pies; en cambio, esta mujer me ha bañado los pies con sus lágrimas y los ha secado con sus cabellos. 45 No me saludaste con un beso, pero ella, desde que entré, no ha dejado de besarme los pies. 46 Tampoco me pusiste ungüento en la cabeza, pero ella ha derramado perfume sobre mis pies. 47 Por esto te digo que sus muchos pecados le son perdonados, porque amó mucho; pero a quien poco se le perdona, poco amor muestra.
48 Luego dijo a la mujer:
—Tus pecados te son perdonados.
49 Los otros invitados que estaban allí comenzaron a preguntarse:
—¿Quién es este, que hasta perdona pecados?
50 Pero Jesús le dijo a la mujer:
—Tu fe te ha salvado; vete en paz.
Jesús aptaqmelchesseyam xama sẽlpextétamo apkemha apmonye' romano apkeláneykha
(Mt 8.5-13Jn 4.43-54)
1 Xama axta appenchessama apkeltennáseykha Jesús ma'a énxet'ák, apmeyeykekxeyk axta Cafarnaúm. 2 Aphegkek axta nahan xama sẽlpextétamo apkemha apmonye' romano m'a, apyetnama axta xama apkeláneykha apchásekhayo apagko'. Apháxamákpek axta nahan ma'a, keto' axta apketsapmakxa. 3 Xama axta aplegaya amya'a apxénamakpo Jesús ma'a sẽlpextétamo apkemha apmonye' nak, apkeláphássegkek axta nápakha judíos apkelámha apmonye'e apagkok, apkeltémo yának ey'ammok etaqmelchessók ma'a apkeláneykha. 4 Apkelweykmek axta aphakxa Jesús xa énxet'ák nak. Axta aptemék apkenagkama apkeltémo epasmok se'e:
—Payhawók xép epasmok ma'a sẽlpextétamo apkemha apmonye' nak, 5 hakte apchásekhayók negókxa, axta anhan apkeltémo elanakpok ma'a tegma negaqneykekxexa nak chá'a.
6 Apkelyetleykekxeyk axta Jesús xa énxet'ák nak, xama axta apkelágketchesseykekxo tegma, apkeláphássegkek axta nápakha apkelxegexma'a sẽlpextétamo apkemha apmonye' apkeltémo etnehek yának Jesús se'e: “Wesse', nágkeytnakhoho aqsa apwáxok, hakte megkapayhawok ko'o wának xép etaxnegwók exagkok; 7 exchek keñamak mamako ko'o ay'ammohok ahagko' xép. Epaqhetches aqsa makhawo, yaqwayam sa' etaqmelwók ma'a séláneykha. 8 Hegkéshok nahan ko'óxa apkelpeywa m'a kelwesse'e nak, keñe nahan ko'óxa apyetna sẽlpextétamo ahagkok sekmowána agkések sekpeywa. Ektemék agkok sekpeywa seyáneya: ‘exeg’, ñohok nahan exog; ektemék agkok nahan seyáneya: ‘émpoho’, ñohok nahan exegma'; éltamhók agkok nahan elának aqsok ma'a séláneykha, ñohok nahan elána'.”
9 Pelakkassegkek axta nahan aplegaya Jesús xa, apkelányók axta m'a énxet'ák ektáha axta apkelyetleykha. Tén axta aptéma s'e:
—Naqsók ko'o sektáha séláneya kéxegke mateyk ko'o makham Israel xama enxoho ekyawe mey'ásseyam ekhawo nak xa énxet nak.
10 Xama axta apkelweykekxo apxanák, apkelwetágweykekxeyk axta aptaqmelweykmo sẽlpextétamo apkemha apmonye' apkeláneykha m'a énxet'ák kélápháseykha axta.
Jesús apxátekhásseyam tampe' étche
11 Apmeyeykekxeyk axta Jesús xama tegma apwányam ekwesey axta Naín natámen xa. Apxegamchek axta yetlo apkelxegexma'a apkeltáméséyak, tén han apxámokma énxet. 12 Xama axta apkelweykmo ketók nátegma, apweteyak axta kélsama ekmáheyo kólátawanyek kélhápak, xama apagko' étche axta m'a kelán'a tampe'. Apxámok axta anhan énxet apkelyetlo apheykha axta m'a tegma apwányam. 13 Xama axta apweteya, ayósek axta apkelányo m'a Wesse' egegkok. Tén axta aptéma apkenagkama s'e:
—Nágkalekxagwaha.
14 Yetlómók axta nahan apyepetchegweykmoho, appaknegweykmók axta m'a kéltahanchesso axta, tén axta apchaqnágweykmo m'a ektáha axta apso. Axta aptemék apkenagkama Jesús kélhápak se'e:
—Wokma'ák, ektáhak ko'o seyáneya exchep se'e. ¡Exnekxa néten!
15 Tén axta aphama m'a ektáha axta apketsapma, appaqméteykekxeyk axta nahan, tén axta Jesús apmeyáseykekxo m'a egken. 16 Xama axta ekwetamaxko xa, apyókxoho énxet axta nahan apkelayeyk, apcheynamók axta nahan apkelpeykessamo m'a Dios. Axta aptemék apkelpaqmeyesma s'e:
—Apwa'ak negyeseksa xama Dios appeywa aplegasso meyke ekhémo.
Axta aptemék nahan apkelpaqmeyesma s'e:
—Apwa'ak Dios yaqwayam epasmok énxet'ák apagkok.
17 Ekyókxoho yókxexma Judea axta nahan legamaxchek ektémakxa aqsok apkelane m'a Jesús, ekweykekxoho m'a neyáwa nak.
Juan el Bautista apkelápháseykha
(Mt 11.2-19)
18 Aplegágweykekxeyk axta amya'a Juan ekyókxoho xa aqsok, hakte apkeltáméséyak axta apkeltennáseykha. Apkelwóneykha axta apqánet xa apkeltáméséyak nak, 19 tén axta apkeláphássama aphakxa Wesse' egegkok, apkeltémo elmaxneyha kexaha naqsók apxénamakpo nak ewak ma'a essenhan elhaxnakpok makham pók. 20 Apkelweykmek axta aphakxa Jesús ma'a Juan apkelápháseykha. Axta aptemék apkenagkama s'e:
—Ẽláphássek xeyk negko'o Juan el Bautista apkeltamho ólmaxneyha xeyepya agkok ma'a apxénamakpo nak ewa' essenhan anleyxek makham pók.
21 Chaqhémok axta nahan apkeltaqmelchesseykemxa axta Jesús apxámokma énxet'ák ektémakxa axta chá'a apkelháxamap xa tén han apkellegeykegkoho, tén han ma'a eknaqtawáseykha axta chá'a espíritu élmasagcha'a, apkelwetáseykekxeyk axta anhan exma apxámokma m'a énxet'ák meyke apaqta'ák axta. 22 Tén axta aptéma apchátegmoweykegko s'e:
—Kóltaqhoho, kóltennássekxa sa' Juan ektáhakxa nak kélwete, tén han kéllege. Kóltennasha apkelwetákxo exma m'a énxet'ák meyke apaqta'ák nak, tén han apkelxegákxo m'a élmasagcha'a apyay'ák nak, tén han apkeltaqmelwokmo m'a énxet'ák ektamhéyak nak negmasse ektepelchamáxche egyempehek, tén han apkellegákxo exma m'a énxet'ák meyke apeyk'ák nak, tén han apnaqxétekhágwokmo m'a énxet'ák apkeletsapma axta, tén han kéllegasa amya'a ektaqmela m'a énxet'ák meyke aqsok nak. 23 ¡Kéleñémo kéxegke megkólyenseyam nak kélteme mehelya'ásseyam ko'o!
24 Xama axta apkeltaqhémo m'a Juan axta apkelápháseykha, apkeltennáseykha axta Jesús énxet'ák apxeyenma m'a Juan, axta aptemék se'e: “¿Yaqsa axta kéltémo kólwetak kéxegke m'a yókxexma meykexa nak énxet? ¿Tappo ekyawheyáseykha éxchahayamya axta kélteyánegweykmoho'? 25 Háwe axta agkok xa ¿Yaqsa axta kélteyánegweykmoho m'a? ¿Xama énxet apkeltaqmalma apkelnaqtáya axta kélteyánegweykmoho? Kélya'ásegkok kéxegke énxet apkeltaqmela nak apkelántaxno tén han ektaqmalma nak apheykha, exnakha chá'a m'a kelwesse'e apkelwányam apxanák nak. 26 ¿Yaqsa axta kélteyánegweykmoho? ¿Dios appeywa aplegassóya axta? Ehay, naqso', énxet apyeykhágweykmoho Dios appeywa apkellegasso axta m'a. 27 Juan axta m'a ektéma axta ekxeyenma eknaqtáxésamaxche s'e:
‘Eyáphássek ko'o
seykha amya'a ahagkok
apmonye' exchep,
yaqwayam enxoho
elanaksek ámay.’
28 Naqsók ko'o sektáha séláneya kéxegke méko xama énxet apyeykhágweykmoho Juan nepyeseksa m'a apyókxoho énxet'ák; keñe m'a énxet apteme nak kónegók ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios, mexnawok ma'a Juan.
29 “Apyókxoho énxet ektáha axta apháxenmo apkeltenneykha m'a Juan, ekweykekxoho m'a apkelma axta chá'a selyaqye yaqwayam kólsakxak ma'a Roma, apkeltémok axta eyaqpássesagkok yegmen ma'a Juan, hakte apkelyekpelchágweykmek axta ekteme ekpéwomo agko' ma'a apkeltémókxa nak antéhek Dios. 30 Keñe axta m'a fariseos, tén han ma'a apkelxekmósso nak apnámakkok ektémakxa segánamakxa, axta eltémók eyaqpássesagkok yegmen ma'a Juan, axta kaleklók apkelwáxok apmáheyókxa axta eykhe etnéssesek Dios xa énxet'ák nak.
31 “¿Yaqsa ko'o ewanchek axnéshok énxet'ák keso negwánxa nak? ¿Yaqsa aphawo? 32 Máxa m'a sakcha'a létkók ekheykhal'a ekyawakxal'a exma apheykegkaxa énxet'ák, ektémól'a kalyennaqtéshok élpeywa kának élxegexma'a s'e: ‘Nélpáwássek negko'o yámámok, keñe kéxegke megkólnéweyncha'a, nélmeneykmássek negko'o negmeneykmasso senlapwagkassamól'a, keñe kéxegke megkóllekxagweyncha'a.’ 33 Hakte apwayak axta Juan el Bautista, meto axta apto, tén han meya axta vino, keñe kéxegke kélxeyenma chá'a ekhama apwáxok kelyekhama'. 34 Keñe axta apwaya m'a aptáha nak Apketche énxet, aptómo nak apto, apyamo nak vino, keñe kéxegke kélxeyenma megyésso etwok apto, tén han megyésso ének vino, tén han kélxeyenma apkelásekhayo m'a énxet élmasagcha'a nak apkeltémakxa, tén han ma'a énxet'ák apkelmomo nak selyaqye yaqwayam egkések ma'a Roma. 35 Dios apya'áseyak akke chá'a kañék ekwetamaxche ektáha naqsók apkeláneyak énxet'ák xa.”
Jesús apwayam Simón apxagkok, apteme axta fariseo
36 Apcháneyeykha axta Jesús xama fariseo etáswók apto apxagkok, apmaheykegkek axta nahan Jesús ma'a apxagkok. Aphegkek axta nahan nekha mésa, 37 cham'a ekweykmo axta xama kelán'a ekmaso ektémakxa, ekha axta nahan xa tegma apwányam nak tén han eklegaya axta amya'a Jesús apmaheykegko aptásweykmo apto m'a fariseo apxagkok, yetlo ekseykha sokmátsa axagkok élánamáxche axta alabastro ekláneyo sokmátsa. 38 Kelekxagweykha axta, heykmek axta ekpayhókxa apmagkok ma'a Jesús, kelyássessegkek axta anhan aqtégmenek ma'a apmagkok, tén axta ektamheykekxo nahan áwa' élyamassáseykekxo. Kelpetsessessegkek axta apmagkok, tén axta élexpaqhássessama sokmátsa. 39 Xama axta apweteya m'a fariseo ektáha axta apcháneyeykha m'a Jesús, axta entemék élchetamsama apwáxok se'e: “Naqsók agkok apteme xama Dios appeywa aplegasso xa énxet nak, ékpelkohok xeyk ektémakxa xa kelán'a ekpaknegwa'awo nak: kelán'a ekmaso ektémakxa xa.” 40 Tén axta Jesús aptéma apkenagkama fariseo se'e:
—Simón, yetneyk ko'o xama aqsok yaqwayam altennaksek xép.
Axta aptemék apchátegmoweykegko fariseo se'e:
—Sẽlxekmósso, héltennés.
41 Axta aptemék makham Jesús se'e:
—Apqánet énxet axta yetnók apméyak ma'a xama énxet apmássáseykencha'awól'a pók selyaqye. Quinientos sawo selyaqye axta apméyak ma'a xama, keñe axta m'a pók nak cincuenta. 42 Apmasséssessegkek axta aqsa nahan apkelméyak apqánet ma'a énxet ektáha axta apmassáseykha selyaqye apagkok, hakte mopwancha'ak axta apmáheyo elyánmagkasek ma'a apkelméyak. Héltennés hana kaxwo', ¿yaqsa sa' kayáwhok agko' apchásekhayo xama xa apqánet?
43 Axta aptemék apchátegmoweykegko Simón se'e:
—Sa' Ko'óneyk ma'a énxet ekyawakxa nak apméyak.
Keñe axta Jesús aptéma apkenagkama s'e:
—Payhawók aptáhakxa.
44 Tén axta apkelányo Jesús ma'a kelán'a, axta aptemék apkenagkama Simón se'e:
—¿Apwet'aya s'e kelán'a nak? Ektaxnegwa'ak xeyk ko'o apxagkok xép, keñe mehegkésa yegmen yaqwayam alyenyeksek emagkok; keñe s'e kelán'a nak élyássesa aqtégmenek emagkok, keñe ektamhákxo nahan áwa' élyamáseykxo makham. 45 Exchek han xép hepetsesak hepeykesek, keñe exchek se'e kelán'a nak megkalwátessekmo élpetsesma emagkok, eyeynawo m'a sekxók xeyk sektaxnegwa'a kañe'.
46 Exchek han héltexnassásegkok épátek néltexnémáxche ekmátsa ekpaqneyam, keñe s'e kelán'a nak élexpaqha'a emagkok sokmátsa. 47 Exchek keñamak séltennasa exchep megkólyaqmagkáseykxo ekyókxoho m'a ektémakxa nak ekxámokma megkay'assáxma, hakte awanhek élásekhamaxkoho; kaxnók ma'a ekmasextoho nak megkólyaqmagkáseykekxa apkeltémakxa melya'assáxma, asextók exekmósek apkelásekhamakpoho.
48 Tén axta aptéma apkenagkama kelán'a s'e:
—Megkólyaqmagkáseykxak xeye' ektémakxa megkay'assáxma.
49 Keñe axta m'a nápakha ektáha axta nahan kéláneyeykha aptéma chá'a apkelmaxneyeykencha'a pók se'e:
—¿Yaqsa énxet xa ekweykmoho nak meyaqmagkáseykekxa nentémakxa mólya'assáxma?
50 Keñe axta Jesús aptéma makham appaqhetchessama kelán'a s'e:
—Megkay'ásseyam xeye' wagkásak teyp; kataqhekxa yetlo meyke ektáhakxa awáxok.