Todo es vana ilusión
1-2 Estas son las palabras del predicador, hijo de David, rey en Jerusalén.

¡Vana ilusión, vana ilusión!
¡Todo es vana ilusión!
3 ¿Qué provecho saca uno
de tanto trabajar y afanarse bajo el sol?
4 Unos nacen, otros mueren,
pero la tierra jamás cambia.
5 Sale el sol, se oculta el sol,
y vuelve pronto a su lugar,
¡para volver a salir!
6 Sopla el viento hacia el sur,
y gira luego hacia el norte;
¡gira y gira el viento!,
¡gira y vuelve a girar!
7 Los ríos van todos al mar,
pero el mar nunca se llena;
y vuelven los ríos a su origen,
¡para recorrer el mismo camino!
8 ¿Quién es capaz de expresar
el tedio que causan las cosas?
¡Nadie se cansa de ver!
¡Nadie se cansa de oír!
9 Nada habrá que antes no haya habido;
nada se hará que antes no se haya hecho;
¡nada hay nuevo bajo el sol!

10 Siempre habrá alguien que diga:
«¡Esto sí que es algo nuevo!»,
pero aun eso ya ha existido
siglos antes de nosotros.
11 Las cosas pasadas han caído en el olvido,
y en el olvido caerán las cosas futuras
para quienes vengan después.
Experiencias del predicador
12 Yo, el predicador, fui rey de Israel en Jerusalén, 13 y me entregué de lleno a investigar y estudiar con sabiduría todo cuanto se hace en esta vida. ¡Vaya carga pesada que ha puesto Dios sobre nosotros para abrumarnos con ella! 14 Y he podido darme cuenta de que todo lo que se hace bajo el sol es vana ilusión, es querer atrapar el viento. 15 ¡Lo torcido no se puede enderezar, ni se puede contar lo que no se tiene!
16 Entonces me dije a mí mismo: «Aquí me tienen, hecho un gran personaje, más sabio que todos aquellos que reinaron antes de mí en Jerusalén. ¡Cómo he adquirido sabiduría y conocimiento! 17 Me he entregado por completo a profundizar en la sabiduría y el conocimiento, en la estupidez y la necedad, tan solo para darme cuenta de que también esto es querer atrapar el viento.» 18 En realidad, a mayor sabiduría, mayores molestias; cuanto más se sabe, más se sufre.
Ekyókxoho aqsok ekteme eyaqhémo agweta'
1-2 Keso apxeyenma énxet apkeltenneykencha'awo axta chá'a, cham'a wesse' apwányam axta m'a Jerusalén, David axta apketche.

¡Kaqhok agwetak aqsok,
kaqhok agweta'!
¡Ekyókxoho aqsok ekteme
eyaqhémo agweta'!
3 ¿Yaqsa aqsok etekkesek yaqhakpok
aptamheykha énxet keso náxop?
4 Pók chá'a etyamok,
pók chá'a yetsapok,
megkayaqmagkassemek eyke
mók ektémakxa xapop.
5 Katyapok chá'a ekhem,
kataxnekxak han chá'a,
keñe kamyekxak chá'a m'a
ekyetnamakxa nak,
yaqwayam enxoho
katépekxak makham.
6 Epeynchakpok chá'a yeyam,
ekpayho nepyeyam,
keñe kapeygkexchek éxchahayam,
kamyekxak ma'a nexcheyha.
¡Kapeygkexchek chá'a éxchahayam!
¡Megkamassegwomek chá'a
ekpeynchamaxche'!
7 Kalmeyekxak chá'a yegmen
éleñama nak wátsam ma'a
wátsam ekwányam nak,
megkalanyek eyke chá'a m'a
wátsam ekwányam nak;
keñe yegmen kaltaqhohok chá'a m'a
éleñémékxa nak chá'a.
Yaqwayam enxoho
kanyehekxak makham ma'a
atamnek nak.
8 Mogwanchek ansáwak
anxének aqsok
ekwánxa senleklágwayam,
megkaleklagweykmok
egaqta'ák ekwete,
megkaleklagweykmok han
egheyk'ák eklegé.
9 Kalántépekxak aqsa
chá'a aqsok
élánteyapma axta
chá'a m'a nano' axta;
kalanaxchekxak chá'a aqsok
élánamáxko axta
chá'a m'a nano' axta.
¡Méko aqsok axnagkok
ekteyapma keso náxop!

10 Megkatnehek chá'a
metne appeywa xama énxet se'e:
“¡Keso aqsok axnagkok se'e!”
Nanók eyke han ekteyapma xa,
cham'a mólánteyapmakxa axta negko'o.
11 Massegweykmek élxénamaxche m'a
aqsok nano',
kamassegwók sa' han élxénamaxche m'a
aqsok peya nak kalántépekxak egmonye'
nepyeseksa nak énxet'ák,
cham'a nentámen sa' negko'o.
Énxet apkeltenneykencha'awól'a apya'ásegwayam aqsok apwete
12 Ko'o, séltenneykencha'awo nak chá'a, ektemegkek axta énxet'ák Israel wesse' apwányam apagkok ma'a Jerusalén, 13 ekmáheyók ahagko' axta ategyaha amya'a, tén han altámesaxchek yetlo sekya'áseykegkoho m'a ekyókxoho aqsok élánamáxko nak chá'a keso náxop. ¡Yentexe nak la'a Dios apmésso apkeltamheykha énxet'ák, yaqwayam enxoho elyaqhakkassessamhok chá'a apkelwáxok! 14 Ekya'ásegweykmek axta ekyókxoho aqsok élánamáxko nak chá'a keso náxop, ekteme aqsok eyaqhémo agweta', máxa m'a negmáheyól'a agmagkok éxchahayam.
15 ¡Méko kawának kapékásekxak ma'a kéltaqhesso nak, megkólwanchek nahan kólyetsetek ma'a méko nak!
16-17 Keñe axta ektáha ekpaqméteyncha'a ewáxok se'e: “Ektemék ko'o kaxwók énxet ekha kélyaheykekxoho, ekyeykhásseykmók sekya'áseyak aqsok ma'a apmonye'e apteme axta apkelwesse'e m'a Jerusalén; ekméssamók ahagko' ewáxok ma'a negya'ásegwayam nak, tén han ma'a negya'áseykegkoho nak aqsok, weykmók sekya'áseyak aqsok ekyeyháxma, keñe nak sekyekpelchágwokmo, cháxa ekhawo han ma'a negmáheyól'a agmagkok éxchahayam.” 18 Yetneyk agkok ekyawe negya'ásegwayam, awanhek katnehek sẽlya'assóxma aqsok; yaweygkek agkok han negmowána aqsok, kayawagkok han chá'a nenlegeykegkoho.