Jetro visita a Moisés
1 Jetro, el sacerdote de Madián y suegro de Moisés, supo todo lo que Dios había hecho por Moisés y por su pueblo Israel, y supo también que el Señor los había sacado de Egipto. 2 Moisés había despedido a su esposa Séfora, y Jetro la había recibido a ella 3 y a sus dos hijos. Uno de ellos se llamaba Guersón, porque Moisés había dicho: «He sido un extranjero en tierra extraña», 4 y el otro se llamaba Eliezer, porque había dicho: «El Dios de mi padre vino en mi ayuda, y me salvó de la espada del faraón.»
5 Moisés había acampado en el desierto, junto al monte de Dios, y allá fue Jetro, acompañado por la esposa y los hijos de Moisés. 6 Y le dijo a Moisés:
—Yo, tu suegro Jetro, he venido a verte, junto con tu esposa y sus dos hijos.
7 Moisés salió a recibir a su suegro. Se inclinó delante de él y lo besó; y después de saludarse entraron en la tienda de campaña. 8 Allí Moisés le contó a su suegro todo lo que el Señor les había hecho al faraón y a los egipcios en favor de Israel, todas las dificultades que habían tenido en el camino, y cómo el Señor los había salvado.
9 Jetro se alegró por la gran bondad que Dios había mostrado a los israelitas, al salvarlos del poder de los egipcios, 10 y dijo:
—Bendito sea el Señor, que los ha liberado a ustedes, pueblo de Israel, del poder opresor del faraón y de los egipcios, 11 y de la insolencia con que ellos los trataron. Ahora estoy convencido de que el Señor es más grande que todos los dioses.
12 Jetro tomó un animal para quemarlo en honor de Dios, y también otras ofrendas. Luego Aarón y todos los ancianos de Israel fueron a comer con el suegro de Moisés, en presencia de Dios.
Moisés nombra a otros jueces
(Dt 1.9-18)13 Al día siguiente Moisés se sentó para resolver los pleitos de los israelitas, los cuales acudían a él desde la mañana hasta la tarde. 14 Al ver el trabajo que Moisés se tomaba, su suegro le dijo:
—¿Por qué te tomas todo ese trabajo? La gente acude a ti desde la mañana hasta la tarde. ¿Por qué te dedicas a atenderlos tú solo?
15 Y Moisés le contestó:
—Es que el pueblo viene a verme para consultar a Dios. 16 Cuando tienen dificultades entre ellos, vienen a verme para que yo decida quién es el que tiene la razón, y yo les hago saber las leyes y las enseñanzas de Dios.
17 Pero su suegro Jetro le advirtió:
—No está bien lo que haces, 18 pues te cansas tú y se cansa la gente que está contigo. La tarea sobrepasa tus fuerzas, y tú solo no vas a poder realizarla. 19 Escucha bien el consejo que te voy a dar, y que Dios te ayude. Tú debes presentarte ante Dios en lugar del pueblo, y presentarle esos problemas. 20 A ellos, instrúyelos en las leyes y enseñanzas, y hazles saber cómo deben vivir y qué deben hacer. 21 Por lo que a ti toca, escoge entre el pueblo a hombres capaces, que tengan temor de Dios y que sean sinceros, hombres que no busquen ganancias mal habidas, y a unos dales autoridad sobre grupos de mil personas; a otros, sobre grupos de cien; a otros, sobre grupos de cincuenta; y a otros, sobre grupos de diez. 22 Ellos dictarán sentencia entre el pueblo en todo momento; los problemas grandes te los traerán a ti, y los problemas pequeños los atenderán ellos. Así te quitarás ese peso de encima, y ellos te ayudarán a llevarlo. 23 Si pones esto en práctica, y si Dios así te lo ordena, podrás resistir; la gente, por su parte, se irá feliz a su casa.
24 Moisés le hizo caso a su suegro y puso en práctica todo lo que le había dicho: 25 escogió a los hombres más capaces de Israel, y les dio autoridad sobre grupos de mil personas, de cien, de cincuenta y de diez. 26 Ellos dictaban sentencia entre el pueblo en todo momento; los problemas difíciles se los llevaban a Moisés, pero todos los problemas de menor importancia los resolvían ellos mismos. 27 Después Moisés y su suegro se despidieron, y su suegro regresó a su país.
Jetró apteme meyk'a Moisés
1 Apleg'ak axta ekyókxoho apteméssessamakxa Dios Moisés ma'a apepyáta' Jetró, cham'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok axta m'a yókxexma Madián, tén han ma'a énxet'ák apagkok nak Israel, apleg'ak axta nahan ektémakxa apkelántekkessama Wesse' egegkok ma'a Egipto. 2 Apcháphassegkek axta sekxók kay'ókxak Moisés yáp ma'a aptáwa' Séfora, tén axta Jetró apmeykekxo m'a apketche, 3 tén han ma'a apqánet étchek nak. Xama axta nahan apwesey Guersón, hakte aptemegkek axta chá'a appeywa Moisés se'e: “Ko'o sekteme xama énxet séñama mók apkelókxa, cham'a xapop megkatnahakxa nak seyókxa”, 4 tén axta m'a pók apwesey Eliézer, hakte aptemegkek axta nahan chá'a appeywa s'e: “Ey'eykekteyk axta ko'o sepásegweykto m'a táta axta Dios apagkok, ewagkassegkek axta teyp neyseksók apmáheyo heyaqhek ma'a faraón.”
5 Appakxenweykmek axta nahan Moisés ma'a yókxexma meykexa nak énxet, eyágketexa axta m'a Dios egkexe apagkok nak, cham'a apmahágkaxa axta nahan Jetró m'a, yetlo apxegexma m'a Moisés aptáwa' tén han ma'a apketchek. 6 Tén axta aptáha apcháneya Moisés se'e:
—Ko'o Jetró, xép apepyáta', ekxegakmek sekteyánegwa'awo exchep, yetlo m'a aptáwa' nak xép tén han ma'a apqánet apketchek.
7 Aptekkek axta Moisés apma takha' m'a apepyáta'. Apháxahánteyk axta nahan apmonye' tén axta appeykesa; keñe axta natámen apkelpeykesamap, apkelántaxna m'a kañe' kélpakxanma nak. 8 Apkeltennáseyha axta nahan apepyáta' Moisés ekyókxoho apteméssessamakxa axta Wesse' egegkok faraón tén han egipcios apkelmasma m'a israelitas, tén han ma'a ekyókxoho ektémakxa axta chá'a apkelwete ekyentaxno neyseksók apkelxega m'a ámay, tén han ma'a ektémakxa axta apkelwagkassama teyp ma'a Wesse' egegkok.
9 Payhekxeyk axta apwáxok Jetró apleg'a apxekmóssama chá'a apkelásekhayo ekwányam agko' Dios ma'a israelitas apkelwagkassama teyp neyseksa apkelma m'a egipcios. 10 Keñe axta aptáha s'e:
—Kólteméssesek sa' apcheymákpoho Wesse' egegkok, ektáha nak apkelmallahanchesso kéxegke israelitas, neyseksók apkelma m'a faraón tén han ma'a egipcios; tén han ektáha axta apkelmallahanchesso neyseksók apnaqtawáseykegkoho, 11 tén han neyseksók apkelwanyeykha axta. Ekya'ásegwokmek kaxwók ko'o Wesse' egegkok aptáha apwányam apagko' neyseksa m'a ekyókxoho aqsok kéláyókxa nak chá'a.
12 Tén axta Jetró apyentamánto xama aqsok kéltósso yaqwayam ewatnések ma'a Dios, tén han ma'a mók aqsok apkelmésso naqsa nak chá'a Dios. Keñe axta m'a Aarón tén han ma'a apyókxoho apkelámha apmonye'e axta m'a Israel apkelmahágko apmako etawagkohok xamo' aptéyak Moisés apepyáta' m'a nápaqtók Dios.
Moisés aptegyeykekxa pók apkelámha apmonye'e
(Dt 1.9-18)13 Mók ekhem axta entáhak apha sekxók Moisés apmako elánekxések amya'a m'a ektáha axta chá'a apkelátegmomap pók israelitas, cham'a apkelwa'a axta nahan apya'awa m'a axto'o ekweykmoho ektaxnakmo. 14 Xama axta nahan apwet'a Jetró ektémakxa chá'a aptamheykha m'a Moisés, aptáhak axta apcháneya s'e:
—¿Yaqsa ektéma apmoma exchep ekyókxoho s'e nentamheykha nak? Apkelya'eykekteyk chá'a exchep énxet'ák eyeynamo axto'o ekweykmoho ektaxnakmo. ¿Yaqsa ektéma apkeltémo chá'a exchep elánekxések ektáhakxa apxakko' ma'a énxet'ák nak?
15 Aptáhak axta apchátegmowágkokxo Moisés se'e:
—Hákho eyke chá'a ko'o hey'ótak ma'a énxet'ák, yaqwayam elya'asagkohok chá'a aptáhakxa m'a Dios. 16 Yetneyk agkok chá'a ekteyapma apkelátegmomap nepyeseksa, elchexyamok chá'a hey'ótak yaqwayam enxoho chá'a ko'o altennásekxohok yaqsa énxet ektaqmela aptáhakxa; keñe ko'o ay'ássesagkohok chá'a m'a ektémakxa nak segánamakxa tén han ma'a ektémakxa nak nélxekmowásamáxche eñama m'a Dios.
17 Keñe axta aptáha apcháneya apepyáta' Jetró s'e:
—Asagkek xa aptémakxa nak, 18 hakte eyampak xeyep, elyampak nahan ma'a énxet'ák apheykha nak xamo'. Yentexók agko' xa aqsok apkeláneya nak xép, mopwanchek elának apxakko'. 19 Etaqmelchesho sa' apháxenmo sekpeywa sekmako nak agkések, Dios sa' eyke epasmok. Kéméxcheyk xeyep etnegwók apmonye' m'a Dios, exének ma'a apkelpaqmeyesma nak énxet'ák, tén sa' eltennaksek ma'a megkaxnémo nak chá'a mók apkelpaqmeyesma. 20 Eltennasák sa' ma'a ektémakxa nak segánamakxa, tén han ma'a nélxekmowásamáxche', elya'assásegwók sa' ma'a yaqwánxa etnahagkok apkelweynchámeykha, tén han eyéméxchexa chá'a elanagkok. 21 Elyésha sa' xép nepyeseksa énxet'ák ma'a énxet apmopwána nak aptamheykha, ekha nak apcháyo m'a Dios, tén han meyke nak apteme apmopwána amya'a, énxet megkóllekweykmoho nak chá'a exkágwók ma'a selyaqye ekmaso nak ektegyamaxche, tén sa' nahan egkések chá'a xama aptaqmelchesso apnámakkok ma'a mil énxet, tén sa' nahan pók apkeltaqmelchesso m'a cien, tén sa' nahan pók apkeltaqmelchesso m'a cincuenta, tén sa' nahan pók apkeltaqmelchesso m'a diez énxet. 22 Sa' nahan chá'a elánekxések apkelpaqmeyesma nepyeseksa énxet'ák yókxoho ekhem xa; tén sa' ma'a amya'a ekyentaxno agko' nak kólsantagkasek chá'a exchep, tén sa' ma'a amya'a éxyawe nak, elanagkokxohok chá'a apagko' ma'a énxet'ák nak. Cháxa yaqwayam sa' kaxyawássesek xeyep apkelane aptamheykha eñama xa kélpasmomáxkoho nak. 23 Apkelanak sa' agkok xeyep se'e, apkeltamho enxoho chá'a etnehek ma'a Dios, elenmaxakpohok sa'; tén sa' ma'a énxet'ák nak, eltaqhekxak aqsa chá'a ekyetlómo élpayheykekxa apkelwáxok ma'a apxanák.
24 Apkelyahákxók axta nahan aptáhakxa apcháneya apepyáta' m'a Moisés. Apkelanak axta ekyókxoho m'a aptáhakxa axta apcháneya: 25 Apkelyésáha axta chá'a énxet apmopwána enxoho aptamheykha nepyeseksa m'a énxet'ák Israel, tén axta apmésa nahan yaqwayam eltaqmelchesek chá'a m'a mil énxet, tén han pók ma'a cien, tén han cincuenta m'a pók, tén han pók ma'a diez énxet. 26 Apkelánekxéssegkek axta nahan chá'a apkelpaqmeyesma nepyeseksa énxet'ák yókxoho ekhem ma'a; keñe axta m'a amya'a ekyentaxno magmowána nak anlánekxa', ey'ókxések axta chá'a m'a Moisés. Keñe axta m'a ekyókxoho amya'a éxyawe, megkatnaha nak amya'a ekmaso, elanagkokxohok axta chá'a apagko'. 27 Keñe axta m'a Moisés, tén han apepyáta' apkelpeykásekpekxoho amonye' apyenyeykekxa m'a pók, tén axta aptaqháwo makham m'a apepyáta' apmeyákxo m'a apchókxa.