Judá y Simeón capturan a Adonibésec
1 Después de la muerte de Josué, los israelitas consultaron al Señor para saber cuál de las tribus debía atacar primero a los cananeos. 2 El Señor respondió que la tribu de Judá debía atacar primero, y que a ella le entregaría ese territorio. 3 Entonces los de Judá invitaron a sus hermanos, los de la tribu de Simeón, a unirse a ellos para atacar juntos el territorio que le fue asignado a Judá, asegurándoles que después ellos se les unirían para ir y luchar por el territorio asignado a Simeón. Los de Simeón aceptaron unirse a los de Judá, 4-5 y así los de Judá derrotaron a los cananeos y a los ferezeos, a quienes el Señor entregó en sus manos. En Bezec derrotaron a diez mil de ellos, entre los que se encontraba Adonibésec. 6 Y aunque Adonibésec huyó, ellos lo persiguieron y lo atraparon, y le cortaron los pulgares de las manos y los dedos gordos de los pies. 7 Adonibésec dijo: «Antes fui yo quien les cortó a setenta reyes los pulgares de las manos y los dedos gordos de los pies, y los tuve recogiendo las sobras debajo de mi mesa. Pero ahora Dios me ha hecho a mí lo mismo que yo les hice a ellos.» Y fue llevado a Jerusalén, donde murió.
Judá conquista Hebrón y Jerusalén
8 Los de la tribu de Judá atacaron y tomaron Jerusalén, y después de matar a filo de espada a toda la población, quemaron la ciudad. 9 Luego atacaron a los cananeos que vivían en las montañas, en la región del Néguev y en la llanura. 10 También atacaron a los cananeos de la ciudad de Hebrón, que antes se llamaba Quiriat Arbá, y derrotaron a los cananeos de Sesay, Ajimán y Talmay.
Otoniel conquista Debir y recibe a Acsa
(Jos 15.15-19)
11 La siguiente campaña militar de la tribu de Judá fue atacar la ciudad de Debir, que antes se llamaba Quiriat Séfer. 12 Caleb, por su parte, prometió que al que conquistara Debir le daría por esposa a su hija Acsa. 13 Quien la conquistó fue Otoniel hijo de Cenaz, hermano menor de Caleb; y Caleb le dio por esposa a su hija Acsa.
14 Después de la boda, Otoniel la convenció para que le pidiera un terreno a su padre. Al ver Caleb que Acsa se bajaba de su burro, le preguntó:
—¿Qué te pasa?
15 —Quiero que me concedas algo —contestó ella—. Ya que me has dado tierras en el Néguev, dame también manantiales.
Y Caleb le dio los manantiales de arriba y de abajo.
Conquistas de las tribus de Judá y de Benjamín
16 Los descendientes de Hobab el quenita, suegro de Moisés, salieron de la ciudad de las palmeras con la tribu de Judá, y fueron al desierto de Judá, al sur de Arad, donde se quedaron a vivir con la gente de la región. 17 Entonces los de la tribu de Judá fueron con los de Simeón, según habían acordado, atacaron a los cananeos que vivían en Sefat, y destruyeron por completo aquella ciudad. Por eso le pusieron el nombre de Jormá, que quiere decir «Destruida». 18 También conquistaron Gaza, Ascalón, Ecrón, y sus territorios vecinos. 19 Y aunque el Señor acompañaba a los de Judá, y ellos pudieron conquistar las montañas, no lograron expulsar de los llanos a los que allí vivían, porque estos tenían carros de hierro. 20 A Caleb le tocó Hebrón, tal como Moisés se lo había prometido, y Caleb expulsó a los tres hijos de Anac. 21 Pero los de la tribu de Benjamín no pudieron expulsar de Jerusalén a los jebuseos que allí vivían. Por eso, hasta el día de hoy, los jebuseos y los de la tribu de Benjamín siguen viviendo juntos en Jerusalén.
Las tribus de José conquistan Betel
22-23 Los de las tribus de José decidieron atacar Betel, ciudad que antes se llamaba Luz, y mandaron espías allá. El Señor los ayudaba. 24 Cuando los espías vieron a un hombre que salía de la ciudad, le dijeron: «Si tú nos enseñas cómo entrar en la ciudad, nosotros te protegeremos.» 25 Y aquel hombre les enseñó cómo entrar en la ciudad, y ellos mataron a filo de espada a todos los que allí vivían; pero al que les había enseñado el camino le perdonaron la vida, lo mismo que a toda su familia. 26 Aquel hombre se fue a la tierra de los hititas y construyó una nueva ciudad, a la que llamó Luz, nombre que aún hoy conserva.
Límites de las conquistas de las tribus de Manasés y de Efraín
27 Los de la tribu de Manasés no pudieron expulsar a los que vivían en Bet Seán, Tanac, Dor, Ibleam y Meguido, ni a los que vivían en las aldeas cercanas a esas ciudades, así que los cananeos siguieron viviendo en ellas. 28 Cuando los israelitas se hicieron más poderosos, lograron someter a los cananeos a trabajos forzados, pero no pudieron expulsarlos.
29 Los de la tribu de Efraín tampoco pudieron expulsar de Guézer a los cananeos que allí vivían, de modo que los cananeos siguieron viviendo entre ellos.
Conquistas de las otras tribus
30 Los de la tribu de Zabulón tampoco pudieron expulsar de Quitrón y Nalal a los cananeos que allí vivían, de modo que los cananeos siguieron viviendo entre ellos, aunque sometidos a trabajos forzados.
31-32 Los de la tribu de Aser tampoco pudieron expulsar a los cananeos que vivían en Aco, Sidón, Ajlab, Aczib, Jelba, Afec y Rejob; y como no pudieron expulsarlos de esas ciudades, se quedaron a vivir entre ellos.
33 Los de la tribu de Neftalí tampoco pudieron expulsar a los cananeos que vivían en Bet Semes y Bet Anat, pero los sometieron a trabajos forzados y se quedaron a vivir entre ellos.
34 Los amorreos impidieron que los de la tribu de Dan se establecieran en las llanuras, así que tuvieron que permanecer en las montañas. 35 Así, los amorreos siguieron viviendo en Heres, Ayalón y Sagalbín. Pero cuando los descendientes de José se hicieron más fuertes, sometieron a los amorreos a trabajos forzados.
36 La frontera de los edomitas iba desde la cuesta de Acrabín hasta Sela, y seguía hacia arriba.
Judá tén han Simeón apma m'a Adonisédec
1 Natámen apketsapma axta Josué, keñe israelitas apkelmaxneyáncha'a Wesse' egegkok yaqwayam elya'asagkoho', yaqsa sa' kexa énxet'ák elnapakpok apmonye'e m'a cananeos. 2 Apchátegmowágkek axta Wesse' egegkok apxéna Judá énxet'ák apagkok yempakhak apmonye'e, apxénchek axta egkések Judá m'a xapop nak. 3 Keñe axta Judá énxet'ák apagkok apkeláneyáncha'a m'a apkelyáxeg, cham'a Simeón nak énxet'ák apagkok, apkeltamho épetchekxak pók yaqwayam enxoho elántexek xamo' ma'a xapop ekpehewayam axta apxawe m'a Judá, keñe han elántexhok xamo' ma'a xapop ekpehewayam axta apxawe m'a Simeón. Apkelyahákxók axta Simeón énxet'ák apagkok apmako épetchekxak ma'a Judá énxet'ák apagkok. 4-5 Apkelántaxneyk axta Judá énxet'ák apagkok ma'a cananeos nak xapop apagkok, keñe han ma'a ferezeos, apkelmésso axta m'a Wesse' egegkok. Diez mil énxet axta apkelyensásegkok ma'a yókxexma nak Bézec, Adonisédec axta han apkelxegexma'a m'a. 6 Apkenyeyk axta eykhe Adonisédec, apkemhágkek axta eyke keñe apma, tén axta kélyaqténchesa apophék élyawe apmék, keñe han ma'a apophék élyawe apmagkok nak. 7 Tén axta aptáha Adonisédec se'e: “Ko'o axta sekxók emonye' sélyaqténchesso apophék élyawe apmék ma'a setenta apkelwesse'e nak, tén han ma'a apophék élyawe apmagkok nak, éltémok axta chá'a ko'o eyekhamha sekto ekpalleykha m'a kóneg mésa ahagkok. Keñe kaxwo' setnéssesa ko'óxa Dios sekteméssessamakxa axta m'a énxet'ák nak.” Keñe axta kélyentamákxo m'a Jerusalén, cha'a apketsapweykekxexa axta han ma'a.
Judá apma yókxexma Hebrón tén han Jerusalén
8 Apketámegkek axta Judá énxet'ák apagkok ma'a Jerusalén, keñe apma, apwatnékxók axta m'a tegma apwányam nak, natámen axta apkelnapma m'a apyókxoho énxet'ák ektáha axta apheykha m'a. 9 Tén axta apketámegkokxo han ma'a cananeos, apheykencha'a axta m'a neyseksa meteymog élwenaqte élekhahéyak, yókxexma nak Négueb, keñe han ma'a ekpayhegweykenxa nak xapop. 10 Apketámegkek axta han ma'a cananeos apheykha axta m'a tegma apwányam Hebrón, ekwesey axta nanók Quiriat-arbá, apmenxenchek axta m'a Sesai, Ahimán, tén han Talmai.
Otoniel apma yókxexma Debir keñe han apxawe kelán'a ekwesey axta Acsa
(Jos 15.15-19)
11 Keñe axta apketámegkokxo m'a tegma apwányam Debir, ekwesey axta han nanók Quiriat-séfer. 12 Apxénchek axta Caleb egkések apketche kelwána ekwesey axta Acsa, yaqwayam etnehek aptáwa' m'a ektáha enxoho apma m'a tegma apwányam nak Debir. 13 Otoniel axta han apmak ma'a tegma apwányam, Quenaz axta apketche, apyáxeg apsexyo axta m'a Caleb; apméssek axta Caleb yaqwayam etnehek aptáwa' m'a apketche kelwána, ekwesey axta Acsa. 14 Xama axta peya keytlakxak kelán'a m'a, keñe axta Otoniel apyáteyágkoho kalmaxnak xapop ma'a yáp. Xama axta apwet'a Caleb ektepa néten yámelyeheykok ma'a Acsa, aptáhak axta apkelmaxneyáncha'a s'e:
—¿Yaqsa ektáha?
15 —Éltamhók eykhe hegkések aqsok peya nak almaxna' —axta entáhak eyátegmowágko—. Egkéssek xép xapop ma'a Négueb ekyamáyekxa nak exma', hegkés sa' nahan ma'a élánteyapmakxa nak yegmen.
Apméssek axta Caleb élánteyapmakxa nak yegmen ma'a néten tén han kóneg.
Judá tén han Benjamín énxet'ák apagkok apma xapop
16 Apkelántekkek axta tegma apwányam élámhakxa axta áxa m'a Hobab axta aptawán'ák neptámen, apteme axta quenita, Moisés axta apepyáta', yetlo m'a Judá énxet'ák apagkok, apkelmahágkek axta m'a yókxexma meykexa énxet nak Judá, teyp nak Arad, ekpayho nak nepyeyam. Cha'a apkelheykemxa axta han appáxaqweykmo m'a énxet'ák apheykha axta m'a yókxexma nak. 17 Apkelyetlókek axta Simeón énxet'ák apagkok ma'a Judá énxet'ák apagkok, ekhawo ektémakxa axta apkelpaqhetchásamákpoho, apketámegkek axta m'a cananeos, apheykencha'a axta m'a yókxexma Sefat, apsawhomók axta han aptawáseykencha'a xa tegma apwányam nak. Cháxa keñamak apteméssessama nak ekwesey Hormá xa yókxexma nak. 18 Mopwanchek axta eyke apmáheyo elmok ma'a Gaza, Ascalón tén han ma'a Ecrón, keñe han ma'a xapop apagkok ekhéyak axta nepyáwa'. 19 Apmomchek axta Judá énxet'ák apagkok ma'a meteymog élekhahéyak nak, hakte apkelxegexma'a axta aptemék ma'a Wesse' egegkok, mopwanchek axta eyke apmáheyo elántekkesek apheykencha'a axta m'a ekpayhegweykenxa nak xapop, hakte yetneyk axta yátnáxeg apkelyenyawasso apagkok sawo émpe'ék ma'a. 20 Caleb axta han payhémók apxawe m'a yókxexma Hebrón, ekhawo apkeltennassamakxa axta m'a Moisés, apkelántekkessegkek axta han Caleb apqántánxo apketchek axta m'a Anac. 21 Keñe axta Benjamín énxet'ák apagkok, megkamopwagko apmáheyo elántekkesek Jerusalén ma'a jebuseos, apheykencha'a axta m'a. Cháxa keñamak apheykencha'a nak makham xamo' Benjamín énxet'ák apagkok Jerusalén ma'a jebuseos, ekwokmo makham se'e kaxwo' nak.
José énxet'ák apagkok apma yókxexma Betel
22-23 Peyk axta ektamagkok José énxet'ák apagkok ma'a Betel, tegma apwányam apwesey axta nanók Luz, apkeláphássek axta apkelányo yókxexma. Appasmomchek axta Wesse' egegkok. 24 Aptahanya'awók axta xama énxet ma'a apkelányo nak yókxexma, apteyapma axta m'a tegma apwányam, aptáhak axta apcháneya s'e: “Ẽlxekmóssek sa' agkok xép ektémakxa nentaxno tegma apwányam, magaqhek sa' xép.” 25 Apkeltennássek axta han ektémakxa nentaxno tegma apwányam ma'a énxet nak, yetlókok axta han apkelnapma apyókxoho ektáha axta apheykha m'a, sawo axta chá'a apkelyetxeyk; keñe axta megyaqha m'a ektáha axta apxekmósso nempéwomókxa antexek ma'a tegma apwányam, ekweykekxoho m'a ekyókxoho apnámakkok. 26 Keñe axta apxega xa énxet nak apmahágko xapop apagkok axta m'a hititas, apkelánegwokmek axta han kaxwe tegma apwányam ma'a, Luz axta han aptemessásak apwesey, cháxa ekyetnama nak makham xa apwesey nak.
Néxa xapop apmomakxa axta m'a Manasés énxet'ák apagkok tén han Efraín
27 Mopwanchek axta apmáheyo elántekkesek Manasés énxet'ák apagkok, ektáha axta apheykha m'a tegma apwányam Bet-seán, Taanac, Dor, Ibleam tén han Meguido, tén han ma'a apheykencha'a axta m'a tegma apketkók keto' axta m'a tegma apkelyawe nak, apheykha axta aqsa makham cananeos ma'a. 28 Xama axta apkelyennaqweykmo m'a israelitas, apkeltemessáseykha axta m'a cananeos, apméssama ekyentaxno apkeltamheykha, mopwanchek axta eyke apmáheyo elántekkesek.
29 Mopwanchek axta han apmáheyo elántekkesek Efraín énxet'ák apagkok Guézer ma'a cananeos apheykencha'a axta m'a, cháxa keñamak apheykencha'a nak makham nepyeseksa m'a cananeos.
Pók énxet'ák Israel apma xapop
30 Mopwanchek axta han apmáheyo elántekkesek Zabulón énxet'ák apagkok Quitrón, keñe han Nahalal ma'a cananeos apheykencha'a axta m'a, cháxa keñamak apheykencha'a nak makham cananeos nepyeseksa m'a, apkelméssegkek eykhe m'a ekyentaxno apkeltamheykha.
31-32 Tén han Aser énxet'ák apagkok, mopwanchek axta han apmáheyo elántekkesek Aco, Sidón, Ahlab, Aczib, Helbá, Afec tén han Rehob ma'a cananeos, apheykencha'a axta m'a; apheykha axta aqsa makham nepyeseksa m'a, hakte mopwanchek axta apmáheyo elántekkesek ma'a tegma apwányam nak.
33 Mopwanchek axta han apmáheyo elántekkesek Neftalí énxet'ák apagkok Bet-semes, tén han Bet-anat ma'a cananeos apheykencha'a axta m'a, apméssegkek axta eyke apkeltamheykha ekyentaxno, keñe axta apheykencha'a aqsa m'a nepyeseksa nak.
34 Apkeltaqhessamók axta eyke amorreos ma'a Dan nak énxet'ák apagkok, ekweykekxoho m'a meteymog élekhahéyak nak. Axta yahayók elweywenták ma'a ekpayhegweykenxa nak xapop. 35 Axta keñamak apheykencha'a aqsa makham amorreos ma'a tegma apwányam Heres, Aialón tén han ma'a Saalbim. Keñe axta apkelyennaqweykmo m'a José aptawán'ák neptámen, apméssama ekyentaxno apkeltamheykha m'a amorreos.
36 Axta keñamak ekxega néxa xapop apagkok edomitas ma'a ekmeyeykekxexa nak néten xapop ma'a Acrabim, ekweykekxoho m'a Selá, yeykhayak axta ekmeheykegko m'a néten.