La fe de los antiguos
1 Tener fe es tener la plena seguridad de recibir lo que se espera; es estar convencidos de la realidad de cosas que no vemos. 2 Nuestros antepasados fueron aprobados porque tuvieron fe.
3 Por fe sabemos que Dios creó los mundos por medio de su palabra, de modo que lo que ahora vemos fue hecho de lo que no podía verse.
4 Por tener fe, Abel ofreció a Dios un sacrificio mejor que el que ofreció Caín, y por eso Dios lo declaró justo y aceptó sus ofrendas. Así que por medio de su fe Abel sigue hablando, aunque está muerto.
5 Por tener fe, Enoc fue llevado en vida sin conocer la muerte, y no se le volvió a encontrar porque Dios se lo llevó. Y las Escrituras dicen que antes de que Enoc fuera llevado, había agradado a Dios. 6 Pero sin tener fe no es posible agradar a Dios, porque para acercarse a Dios hay que creer que Dios existe, y que recompensa a quienes lo buscan.
7 Por tener fe Noé, cuando Dios le advirtió que habían de pasar cosas que todavía no podían verse, obedeció y construyó la barca para salvar a su familia. Y por esa misma fe, Noé condenó a la gente del mundo y fue heredero de la justicia que se obtiene por tener fe.
8 Por tener fe, Abrahán obedeció cuando Dios lo llamó, y salió para ir al lugar que Dios le iba a dar como herencia. Salió de su tierra sin saber a dónde iba, 9 y por la fe que tenía vivió como extranjero en la tierra que Dios le había prometido. Vivió en tiendas de campaña, lo mismo que Isaac y Jacob, que también recibieron esa promesa, 10 porque Abrahán esperaba aquella ciudad con sólidos fundamentos, de la cual Dios es arquitecto y constructor.
11 Por tener fe también Abrahán recibió fuerzas para ser padre, a pesar de que Sara no podía tener hijos y él era ya demasiado viejo. Y esto fue así porque Abrahán creyó que Dios no faltaría a su promesa. 12 Así que aunque ya se acercaba el fin de sus días, Abrahán llegó a tener tantos descendientes como las estrellas del cielo y como la arena del mar, que no es posible contar.
13 Todos ellos murieron sin haber recibido lo que Dios había prometido; pero por tener fe las vieron de lejos, y las saludaron, reconociéndose a sí mismos como extranjeros de paso por este mundo. 14 Y los que dicen tal cosa dan a entender claramente que todavía andan en busca de una patria. 15 Si hubieran estado pensando en la tierra de donde salieron, bien podrían haber regresado allá; 16 pero ellos deseaban una patria mejor, es decir, la patria celestial. Por eso Dios no se avergüenza de ser llamado su Dios, pues les tiene preparada una ciudad.
17 Por tener fe, Abrahán tomó a Isaac, su único hijo, y se dispuso a ofrecerlo en sacrificio cuando Dios lo puso a prueba, a pesar de que Dios le había prometido: 18 «Por medio de Isaac tendrás descendientes.» 19 Y es que Abrahán reconocía que Dios tiene poder hasta para resucitar a los muertos. Así fue como, en sentido figurado, Abrahán recobró a su hijo.
20 Por tener fe, Isaac prometió bendiciones futuras a Jacob y a Esaú.
21 Por tener fe, poco antes de su muerte Jacob prometió bendiciones a cada uno de los hijos de José, y adoró a Dios mientras se apoyaba en la punta de su bastón.
22 Por tener fe, José dijo, al morir, que los israelitas saldrían más tarde de la tierra de Egipto, y dejó órdenes acerca de lo que deberían hacer con sus restos.
23 Por tener fe, cuando Moisés nació y sus padres vieron que era un niño hermoso, lo escondieron durante tres meses, sin miedo a la orden del rey de matar a los niños.
24 Por tener fe, cuando Moisés creció, no quiso ser llamado «hijo de la hija del faraón», 25 sino que prefirió ser maltratado junto con el pueblo de Dios, antes que gozar por un tiempo de los placeres del pecado. 26 Consideró de más valor sufrir la deshonra del Mesías que gozar de las riquezas de Egipto; porque tenía la vista fija en la recompensa que Dios le había de dar.
27 Por tener fe, Moisés se fue de la tierra de Egipto, sin miedo al enojo del rey; y se mantuvo firme en su propósito, como si viera al Dios invisible.
28 Por tener fe, Moisés celebró la Pascua y mandó rociar las puertas con sangre, para que el ángel de la muerte no tocara al hijo mayor de ningún israelita.
29 Por tener fe, los israelitas cruzaron el mar Rojo como si pasaran por tierra seca; pero cuando los egipcios quisieron hacer lo mismo, se ahogaron.
30 Por fe, los muros de la ciudad de Jericó se vinieron abajo, después de que ellos marcharon a su alrededor durante siete días.
31 Y por tener fe, Rajab, la prostituta que había recibido de buen grado a los espías de Israel, no murió junto con los desobedientes.
32 ¿Qué más voy a decir? Me faltaría tiempo para hablar de Gedeón, de Barac, de Sansón, de Jefté, de David, de Samuel y de los profetas. 33 Por tener fe, ellos conquistaron países, impartieron justicia, recibieron lo que Dios había prometido, cerraron las fauces de los leones, 34 apagaron violentos fuegos, escaparon de morir a filo de espada, sacaron fuerzas de flaqueza, llegaron a ser poderosos en la guerra y lograron vencer a ejércitos enemigos. 35 Hubo mujeres que recibieron con vida otra vez a sus parientes muertos.
Hubo otros que murieron en medio de tormentos, sin aceptar ser liberados, a fin de resucitar a una vida mejor. 36 Otros sufrieron burlas y azotes, y hasta cadenas y cárceles. 37 Otros fueron muertos a pedradas, aserrados por la mitad o muertos a filo de espada; anduvieron de un lado a otro, cubiertos solo con pieles de ovejas y de cabras, y sufriendo carencias, aflicciones y maltratos. 38 Estos hombres, que el mundo no se merecía, anduvieron sin rumbo fijo por montes y desiertos, por cuevas y cavernas de la tierra.
39 Sin embargo, y aunque fueron aprobados por la fe, ninguno de ellos recibió lo que Dios había prometido; 40 pues Dios había previsto algo mejor para nosotros, para que ellos no fueran hechos perfectos sin nosotros.
Magya'ásseyam
1 Ekha magya'ásseyam ma'a negya'áseykegkoho nak ekmáheyo anxawak ma'a aqsok nélháxanma nak; tén han nenteméssesso nak naqsók ma'a aqsok magwetayo nak. 2 Apkelmomchek axta takha' Dios ma'a ẽlyapmeyk nanók axta, hakte aptamheykegkek axta melya'ásseyam.
3 Magya'ásseyam negko'o keñamak negya'ásegkoho apkeláneya Dios ekyókxoho aqsok ekheykegko nak eñama m'a appeywa. Kelánamáxcheyk axta aqsok magmowána nak agweta', keso negwet'awo nak kaxwo'.
4 Mey'ásseyam axta keñamak Abel apméssama Dios ektaqmela aqsok apwatno, axta kaxnawok aqsok apwatno m'a Caín, axta keñamak apxeyenma Dios apteme appéwomo m'a Abel, tén han apmoma takha' m'a aqsok apmésso naqsa. Apketsepmeyk eykhe m'a Abel, makke kamassegweykmok sẽlpaqhetchesso eñama m'a mey'ásseyam.
5 Mey'ásseyam axta keñamak Henoc kélya'áseykekxo apyókxoho apagko' néten neyseksa megyetsapma, yaqwayam enxoho megyetsepe', axta nahan éteyamakpekxa', hakte Dios axta apyentameykekxa'. Xeyenmeyk nahan eknaqtáxésamaxche, cham'a amonye' axta kélyentameykekxa Henoc, appeykessáseykekxo chá'a apwáxok Dios. 6 Mogwanchek negko'o ampeykessásekxak apwáxok Dios méko enxoho magya'ásseyam, hakte negmakók agkok negko'o agyepetchegwakxohok ma'a Dios kéméxcheyk magya'assók sekxo' apha, tén han apméssamo chá'a aqsok ekyaqmageykekxa apmésso naqsa m'a ektáha nak chá'a apkelchetamso.
7 Mey'ásseyam axta keñamak Noé apkelyaheykekxoho m'a aptémakxa axta appeywa apmésso Dios, apkeltennassama axta ekmáheyo katnehek ma'a aqsok megkóteyamaxko axta makham, apkeláneyak axta yántakpayhe yaqwayam elwagkasek teyp ma'a ekheykha apxagkok. Axta keñamak nahan Noé apxekmóssama ekmaso apkeltémakxa énxet'ák xa mey'ásseyam nak, apxeyenmeyk axta nahan Dios apteme ekpéwomo aptémakxa eñama m'a ektémakxa nak mey'ásseyam.
8 Mey'ásseyam axta keñamak Abraham apkelyaheykekxoho m'a apwóneykencha'a axta Dios, apteyepmeyk axta apmáheyo emhagkok ma'a yókxexma apkeltennassamakxa axta Dios egkések. Apteyepmeyk axta apchókxa neyseksa mey'áseyak apmaheykegkaxa, 9 mey'ásseyam axta keñamak aptéma máxa apkeñama mók nekha apheykmo m'a yókxexma apkeltennassamakxa axta m'a Dios. Appakxenweykmek axta nahan ma'a, yetlo Isaac tén han ma'a Jacob, appekkencháseykekxo axta nahan appeywa m'a Dios. 10 Hakte axta apkelhaxanmak Abraham ma'a tegma apwányam memassegwayam nak, apkelane axta yaqweykenxa etnehek apkelánamap ma'a Dios, tén han apkelane.
11 Mey'ásseyam axta nahan keñamak Abraham, neyseksa eykhe megkamowána kótak étchek ma'a Sara, apwányamók apagko' axta nahan ma'a Abraham, apxawáyak axta eyke yaqwayam étak apketche, hakte axta ey'ásseykmok Dios megkatnehek melane m'a ektémakxa axta appekkencháseykekxa appeywa. 12 Axta keñamak, ketók axta eykhe yaqweykenxa kamassegwók apweynchámeykha m'a Abraham, apweteya apxámokma apagko' aptawán'ák neptámen, cham'a apweykenxal'a yaw'a apxámokma m'a néten, tén han xóp ánek ma'a neyáwa wátsam ekwányam magmowánal'a ólyetsetek.
13 Apsawhomakpók axta apkeletsapma neyseksa melxawéyak aqsok apkeltennassama axta egkések Dios xa énxet'ák nak; makhawók axta eyke aqsa apkelweteyk, hakte melya'ásseyam axta eghak, kelpayheykekxeyk axta nahan apkelwáxok apkelxeyenma aptamheykegko máxa apkelwe yaqwatakxoho keso náxop. 14 Énxet apteme nak chá'a apkelpeywa xa ektáha nak, henxekmósek chá'a aptegyeykegko makham ma'a apchókxa apagkok apagko' nak. 15 Kaxtemeyk axta élxénwayam apkelwáxok ma'a xapop apkeleñémekxa axta apkelánteyapma, apwanchek axta elmeyekxak makham ma'a; 16 akke apmenyeyk elwetak ma'a apkelókxa ektaqmela agko' nak, cham'a negókxa ekyetnama nak néten. Cháxa keñamak memegqaktama nak Dios apxénamakpo apteme Dios apagkok xa énxet'ák nak, hakte yetneyk apkelánésso xama tegma apwányam ma'a.
17 Mey'ásseyam axta keñamak Abraham apmoma axta Isaac apmáheyo yaqhek, cham'a apyepkónma axta Dios. Appenchessegkek axta nahan yaqwayam egkések Dios ma'a apketche xama apagko', neyseksa axta eykhe apteme appekkencháseykekxa appeywa Dios se'e: 18 “Isaac sa' kañék apwete exchep aptawán'ák neptámen.” 19 Hakte apya'áseykegkók axta Abraham ekyetnama apmopwána Dios enaqxétekhássók ma'a apkeletsapma axta; axta keñamak ektéma máxa apxátekhágwayam apketche m'a Abraham apxaweykekxo makham.
20 Mey'ásseyam axta keñamak Isaac, apkeltennassama apketchek, cham'a Jacob tén han Esaú apmáheyo epasmok Dios ma'a egmonye' sa'.
21 Mey'ásseyam axta keñamak Jacob, apkelmaxnéssessama axta chá'a xama xama m'a José apketchek apkeltémo kataqmelek apheykha, cham'a amonye' axta apketsapma, apmeykegkek axta apkenmeykencha'a naw'a aptasqapeykha apkelpeykessamo Dios.
22 Mey'ásseyam axta keñamak José apxeyenma axta elántépok israelitas yókxexma Egipto, appekkencháseykekxo axta nahan appeywa apkeltémókxa kólteméssesek ma'a apexchakkok.
23 Megkalya'ásseyam axta keñamak Moisés chána ekpóssama m'a sekxók axta apteyékmo ekweykmoho apqántánxo pelten; hakte wetayak axta apteme sakcha'a aptaqmalma, axta nahan kalayeyk ma'a apkeltémo axta chá'a wesse' apwányam kólnápok ma'a sakcha'a apkelennay'a.
24 Mey'ásseyam axta keñamak Moisés meltémo kóltéhek faraón apketche étche, cham'a aptéma axta apwányam; 25 apmenyeyk axta aqsa eñegkohok xamók ma'a Dios énxet'ák apagkok, mopmenyeyk axta nahan kamok apwáxok ma'a ektémakxa nak negyespagko mólya'assáxma, ekmanyehe nak chá'a kamassegwók. 26 Apmenyeyk axta aqsa kawakxohok ma'a ektémakxa nak kélwanyémo Mesías, mopmenyeyk axta kapeykessásekxak apwáxok ma'a aqsok éltaqmela ekhéyak axta m'a Egipto; hakte wánxa axta apkenmexmo m'a aqsok apxeyenma axta egkések Dios ekyaqmageykekxa.
27 Mey'ásseyam axta keñamak Moisés apteyapma yókxexma Egipto meyke apkeye m'a wesse' apwányam aplo; axta eyenseykmok ma'a ektémakxa axta ekxeyenma apwáxok yaqweykenxa etnehek, máxa axta entemék apwetaya enxoho m'a Dios méteymap nak. 28 Mey'ásseyam axta keñamak Moisés apcheynamo apkelane ekhem melwagqayam Pascua, tén apkeltémo kóltexnágkok chá'a éma m'a ekyókxoho tegma apatña'ák, yaqwayam enxoho megyaqhek chá'a Dios apchásenneykha tekyawa yáp xama enxoho m'a apketchek átnaha apketkók nak ma'a israelitas.
29 Melya'ásseyam axta keñamak israelitas apkelyeykheykekxo m'a Wátsam Ekwányam Ekyexwase, ektémól'a ekyamáyóxma xapop; keñe axta apmáheyo eykhe nahan etnahagkok ma'a egipcios, apkelwéweykegkek axta.
30 Melya'ásseyam axta nahan keñamak élyaqneneykegko aqsa meteymog kélhaxtegkesso axta nepyáwa m'a tegma apwányam Jericó, cham'a ekweykmo axta siete ekhem aphaxnencheyam israelitas ma'a nepyáwa'. 31 Megkay'ásseyam axta keñamak Rahab, megkatsapmo xamo' ma'a énxet'ák meyke axta apkelyaheykekxoho Dios, cham'a Rahab ekteme axta ekyaqmagkáseyak pók énxet ekpathetéyak ekma chá'a ekyánmaga, hakte kelmomchek axta takha' élápeykencha'a m'a énxet'ák Israel apteyánegweykmoho axta yókxexma.
32 ¿Yaqsa eyéméxko ko'o axének? Méko ko'o ekhem ahagkok yaqwayam axének ma'a Gedeón, Barac, Sansón, Jefté, David, Samuel tén han ma'a apkellegasso nak Dios appeywa. 33 Melya'ásseyam axta keñamak apkelmoma apkelókxa, apkelánegkek axta apkeltémakxa ekpéwomo, apkelxaweykegkek axta m'a apkeltennassama axta elmésagkok ma'a Dios, apkeláhakkáseykekxeyk axta atña'ák ma'a yámakméwa, 34 apsapanchessegkek axta m'a táxa eyáléwe ekyawe axta, apkelegketamakpek axta ketók kélyetxeykegkaxa sókwenaqte, apkelyenneykekxók axta, massegkek axta apkelyelqamap, apkelyennaqte kempakhakma axta aptamheykegkok, apmenxanmeyk axta m'a sẽlpextétamo apkelenmexma axta. 35 Yetneyk axta anhan kelán'ák élxaweykekxa chá'a ekhawóxama kélnaqxétekhásseyam axta chá'a apkeletsapma.
Nápakha axta nahan chá'a apkeletsapmak kélnaqtawáseykegkoho, megkalmopmenyého axta kólchexeykxa', yaqwayam enxoho elwetak ektaqmelwayam apheykha natámen apnaqxétekhágwayam. 36 Nápakha axta nahan chá'a apkelesmésamakpok, tén han kélnápeykha, weykmók axta anhan chá'a kélpextete cadenas tén han kélxatméyak kañe' sẽlpextétamakxa. 37 Nápakha axta anhan chá'a apkeletsapmak kélyetne meteymog, tén han kélpáxqatma chá'a nepyeseksa m'a yaqtónma sawo', keñe anhan nápakha apkeletsapma eñama kélyetxéyak sókwenaqte; apkelweynchámeykha axta aqsa wánxa apkelántaxno m'a nepkések apyempehek tén han ma'a yát'ay apyempehek; apyósekak axta, kellegeykegkok axta apkelwáxok, kélnaqtawáseykegkók axta anhan. 38 Axta kapayhémok epaxqaha énxet'ák apheykha nak náxop xa énxet'ák ektaqmalma nak apkeltémakxa, apkelweynchámeykha axta aqsa m'a yókxexma meykexa énxet nak, tén han ma'a neyseksa xóp élekhahéyak élyawe nak, tén han ma'a neyseksa meteymog áxwa'a nak, tén han ma'a máxek élmattawóneg nak.
39 Axta eyke exkeyk xama enxoho m'a aqsok apkeltennassama axta elmésagkok ma'a Dios, leklamók axta eyke apwáxok Dios eñama m'a ektémakxa axta melya'ásseyam; 40 entaqmelchessessegkek axta eyke negko'o aqsok ektaqmalma agko' ma'a Dios, eñama ekxeyenma apwáxok negko'o, yaqwayam enxoho wánxa m'a segyepetchákxo enxoho negko'o kólteméssesek ma'a ekpayhawo nak etnahagkok.