Nacimiento de Moisés
1 Un hombre de la tribu de Leví se casó con una mujer de la misma tribu, 2 la cual quedó embarazada y tuvo un hijo. Al ver ella que el niño era hermoso, lo escondió durante tres meses, 3 pero como no podía esconderlo por más tiempo, tomó un canastillo de junco, le tapó todas las rendijas con asfalto natural y brea, para que no le entrara agua, y luego puso al niño dentro del canastillo y lo dejó entre los juncos, a la orilla del río Nilo. 4 Además, le dijo a una hermana del niño que se quedara a cierta distancia, y que estuviera al tanto de lo que pasara con él.
5 Más tarde, la hija del faraón bajó al río a bañarse, y mientras sus sirvientas se paseaban por la orilla, vio el canastillo entre los juncos. Entonces mandó a una de sus esclavas que se lo trajera. 6 Cuando la hija del faraón abrió el canastillo y vio que allí adentro había un niño llorando, sintió compasión de él y dijo:
—Este niño es de los hebreos.
7 Entonces la hermana del niño propuso a la hija del faraón:
—¿Le parece a usted bien que llame a una nodriza hebrea, para que le dé el pecho a este niño?
8 —Ve por ella —contestó la hija del faraón.
Entonces la muchacha fue por la madre del niño, 9 y la hija del faraón le dijo:
—Toma a este niño y críamelo, y yo te pagaré por tu trabajo.
La madre del niño se lo llevó y lo crio, 10 y ya grande se lo entregó a la hija del faraón, la cual lo adoptó como su hijo y lo llamó Moisés, pues dijo:
—Yo lo saqué del agua.
Moisés huye de Egipto
11 Moisés creció y, ya hecho un hombre, salió un día a ver a sus hermanos hebreos, y se dio cuenta de que sus trabajos eran muy duros. De pronto vio que un egipcio estaba golpeando a uno de sus hermanos hebreos. 12 Miró hacia todos lados y, al no ver a nadie por allí, mató al egipcio y lo enterró en la arena. 13 Al día siguiente volvió a salir, y vio que dos hebreos se estaban peleando. Entonces preguntó al que maltrataba al otro:
—¿Por qué golpeas a uno de tu propia raza?
14 Y aquel hebreo le contestó:
—¿Y quién te ha puesto a ti como jefe y juez entre nosotros? ¿Acaso piensas matarme, como mataste al egipcio?
Al oír esto, Moisés tuvo miedo, pues se dio cuenta de que ya se había descubierto la muerte del egipcio. 15 En efecto, en cuanto el faraón supo que Moisés había dado muerte a un egipcio, lo mandó buscar para matarlo; pero Moisés huyó y se fue a vivir a la región de Madián. Allí se asentó, cerca de un pozo.
16 El sacerdote de Madián tenía siete hijas. Aquel día, ellas habían ido al pozo a sacar agua para llenar los bebederos y dar de beber a las ovejas de su padre, 17 pero unos pastores vinieron y las echaron de allí. Entonces Moisés se levantó a defenderlas, y dio de beber a las ovejas. 18 Cuando ellas volvieron a donde estaba su padre, que se llamaba Reuel, él les preguntó:
—¿Cómo es que hoy regresaron tan pronto?
19 Y ellas contestaron:
—Un egipcio nos defendió de los pastores, luego sacó el agua por nosotras, y les dio de beber a las ovejas.
20 Reuel les dijo:
—¿Y dónde está ese hombre? ¿Por qué lo dejaron solo? ¡Vayan a llamarlo para que venga a comer!
21 Moisés aceptó quedarse a vivir en la casa de Reuel. Después Reuel le dio a su hija Séfora como esposa, 22 y ella tuvo un hijo, al que Moisés llamó Guersón porque dijo: «Soy un extranjero en tierra extraña.»
23 Con el correr del tiempo, el rey de Egipto murió. Pero los israelitas seguían quejándose y lamentando su esclavitud. Entonces Dios escuchó sus lamentos 24 y atendió sus quejas, y se acordó de la alianza que había hecho con Abrahán, Isaac y Jacob. 25 Dios los vio, y se dio cuenta de su condición.
Moisés aptéyam
1 Apmomchek axta xama kelán'a apkelenyémeyo xamók nepyeseksa Leví énxet'ák apagkok xama énxet. 2 Lósók axta nahan entemék ma'a, wet'ak axta nahan xama étche apkenna'. Xama axta élanawo aptáha aptaqmalma apagko' ma'a sakcha'a nak, póssek axta ekweykmoho apqántánxo pelten; 3 massék axta eyke nahan eyewagko ekpósa ekwenaqte agko', tén axta ekma xama hówenaq apxagkok étkok élánamáxche axta ekho', kelápeyha axta nahan ekyókxoho élyagqáxeykha m'a meteymog égmenek ekpésyam eyéweykegkohol'a ekteyapmakxa agko' nak yókxexma yaqwayam enxoho megkatxek yegmen. Tén axta ekpekkena sakcha'a m'a kañe' hówenaq apxagkok étkok nak, pekkenwokmek axta m'a neyseksa ekho', neyáwa nak ma'a wátsam Nilo; 4 tén axta ekxéna nahan kaxnamok yámmakhawók apyáxa m'a sakcha'a nak, éltamho katagkohok yaqwánxa katnehek. 5 Yáma néwók axta nahan natámen, wákxeyk axta nahan faraón apketche ekmako kayaqpaksek yegmen ma'a wátsam, kelweynchámeyha axta nahan sekxók éláneykha m'a neyáwa wátsam nak, wetágwokmók axta nahan xama hówenaq apxagkok étkok ekyetna neyseksa ekho' m'a faraón apketche. Tén axta eyáphasa xama eyásenneykha éltamho kay'ágkasek, tén han kasantagkasek. 6 Xama axta ekmeykesa m'a hówenaq apxagkok étkok nak, wet'ak axta xama sakcha'a apyetna apwana m'a kañe', apyósek axta élano m'a faraón apketche. Tén axta ektáha s'e:
—Hebreo sakcha'a s'e.
7 Tén axta ekya'awa faraón apketche apyáxa m'a sakcha'a nak. Axta entáhak eyáneya s'e:
—¿Háxko katnehek xeye' ategyesha xama hebreo kelán'a, yaqwayam kássesagkok nam'agkok se'e sakcha'a nak?
8 —Tén axta Faraón apketche ektáha eyátegmowágkokxo s'e: Kaxeg, kategyaha.
Xegkek axta m'a kelán'a étkok nak, ya'aweykxeyk axta m'a ektáha axta egken ma'a sakcha'a, 9 tén axta faraón apketche ektáha eyáneya s'e:
—Kama sa' se'e sakcha'a nak, hewánegkesses sa', ayánmagkasek sa' eyke ko'o exche' ekyánmaga ektamheykha.
Sákxeyk axta egken ma'a sakcha'a nak, wánegkessek axta anhan, 10 apwányam axta aptemék, tén axta ekmeyáseykekxo makham ma'a faraón apketche, étche agko' axta nahan temék ma'a faraón apketche, teméssessegkek axta nahan apwesey Moisés, hakte axta entemék chá'a ekxeyenma s'e:
—Ko'o axta seklekwayam ma'a neygmen.
Moisés apxegányam Egipto
11 Xama axta aptéma apwányam ma'a Moisés, apxegkek axta xama ekhem apmahágko aptáha meyk'a m'a apheykegkaxa axta appeywomo xamo', apwetágwokmek axta anhan ektémakxa apkeltamheykha ekyentaxno agko', ñohok axta anhan apwetágkoho xama egipcio aptekpagancha'a m'a xama apyáxeg aptémo xamo' nak hebreo. 12 Aptaqmelchásawók axta nahan sekxók apsawhencha'a exma, apwet'ak axta méko xama énxet enxoho m'a, apchaqhak axta m'a egipcio nak, apkelápekxeyk axta aqsa nahan yagkamex apchátawanya. 13 Mók ekhem axta entáhak apxegákxo makham, keñe apwetágkoho apkelnápeykpo makham apqánet hebreo. Tén axta apkelmaxneyáncha'a m'a ektáha axta aptekpageykha m'a pók. Aptáhak axta apcháneya s'e:
—¿Yaqsa ektáha aptekpageyncha'a nak appeywomo xamo'?
14 Tén axta m'a énxet, ektáha axta aptekpageykha pók, aptáha apchátegmowágkokxo s'e:
—¿Yaqsa ekpekkenma exchep yaqwayam etnehek apkemha apmonye' tén han segyekpelchémo negyeseksa negko'o? ¿Xénchek enxeykel'a apwáxok ko'o xa heyaqhek, ektáha axta apchaqha m'a egipcio?
Xama axta apleg'a Moisés aptáha apcháneya xa, apchekak axta, hakte xénchek axta apwáxok kélya'ásegkoho ektáha apchaqhe m'a xama egipcio. 15 Xama axta anhan apleg'a faraón Moisés ektáha apchaqhe m'a xama egipcio, apkeltamhók axta kólchetagkasek yaqwayam yaqhek; apxeganakmek axta eyke m'a Moisés. Apmahágkek axta aphakmo m'a xama yókxexma ekwesey axta Madián. Aphakmek axta anhan nekha yámelchet ma'a.
16 Siete axta nahan ekyókxoho apketchek kelwán'ák énxet apwesey axta Reuel, apteme axta apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok ma'a yókxexma Madián. Chaqhawók axta nahan ekhem élmeyeykekxexa axta chá'a kalyekwagkok yegmen ma'a yámelchet nak yaqwayam kallánesagkok chá'a m'a meteymog ekyeneykegkaxa nak kélnaqtósso tén han kalagkok chá'a yegmen ma'a yáp apnaqtósso nak nepkések, 17 apkelwa'ak axta eyke nahan apkeláneykha nepkések tén axta apkelántekkesa'a m'a nekha yámelchet nak. Keñe axta m'a Moisés apkempákxo néten apya'awa m'a énxet'ák nak apkelmeyawa m'a kelán'ák, apkelágkek axta nahan yegmen ma'a nepkések. 18 Xama axta élwákxo makham aphakxa yáp xa kelán'a étkók nak, apkelmaxneyáha axta. Aptáhak axta apkeláneya s'e:
—¿Yaqsa ektáha ényahamo nak kélwa'akto sakhem?
19 Tén axta ektáha élátegmowágkokxo s'e:
—Xama egipcio ẽlwagkásak negko'o teyp, ẽlántekkessa'ak eykhe nekha yámelchet ma'a apkeláneykha nepkések nak, tén sẽlyekweyásegko nahan negko'o m'a yegmen, apkelágkek nahan yegmen ma'a nepkések.
20 Tén axta Reuel aptáha apkeláneya s'e:
—¿Háxko aphakxa m'a énxet nak? ¿Yaqsa ektáha kélyenyawa nak aqsa apxakko'? ¡Kóltennásekxa', etáswaták sa' apto s'e!
21 Apkelyahákxók axta nahan Moisés apcháneyákpo exnamok ma'a Reuel apxagkok. Tén axta apmésa nahan xama apketche m'a Reuel, ekwesey axta Séfora yaqwayam etnehek aptáwa'. 22 Wet'ak axta nahan xama étche apkenna' m'a, cham'a apteméssessama axta apwesey Moisés ma'a Guersón, hakte axta aptemék chá'a appeywa s'e: “Ko'o sekteme séñama mók apkelókxa, cham'a xapop megkatnahakxa nak seyókxa.”
23 Kelyekheykegkek axta nahan ekhem, tén axta apketsapa nahan ma'a wesse' apwányam Egipto, keñe axta m'a israelitas, maxta elwáteseykegkok apkelpaqméteykha élleklámeykegko m'a ektémakxa kélásenneykha naqsa, hakte yentexek axta m'a ektémakxa apkeltamheykha. Aplegayók axta nahan Dios ma'a ektémakxa apkelápagqánamap, 24 appasmomchek axta nahan ma'a ektémakxa apkelpaqméteykha, ekxénweykekxoho apwáxok ma'a appeywa apméssama axta m'a Abraham, Isaac, tén han ma'a Jacob. 25 Apkelanawók axta Dios ma'a israelitas, apya'ásegwokmek axta anhan ektémakxa apkellegeykegkoho.