1 También me dije a mí mismo: «Ahora voy a hacer la prueba divirtiéndome; voy a entregarme a gozar de la buena vida.» ¡Pero hasta eso resultó vana ilusión! 2 Y concluí que la risa es locura y que el placer de nada sirve.
3 Con mi mente bajo el control de la sabiduría, quise probar el estímulo del vino, y me entregué a él hasta perder la cabeza, para ver si eso es lo que más nos conviene a los mortales durante nuestros contados días en esta vida.
4 Realicé grandes obras; me construí palacios; tuve mis propios viñedos. 5 Cultivé mis propios huertos y jardines, y en ellos planté toda clase de árboles frutales. 6 Construí cisternas de agua para regar los árboles plantados; 7 compré esclavos y esclavas, y aun tuve criados nacidos en mi casa; también tuve vacas y ovejas, ¡más que ningún otro antes de mí en Jerusalén! 8 Acumulé oro y plata, tesoros que antes fueron de otros reyes y de otras provincias. Me hice de cantores y cantoras y, en cuanto a mujeres: ¡me deleité con un harén de concubinas!
9 Fui más grande y poderoso que todos mis antecesores en Jerusalén. Y, por si fuera poco, la sabiduría no me abandonó. 10 Nunca me negué ningún deseo; jamás me negué ninguna diversión. Gocé de corazón con todos mis afanes, y ese gozo fue mi recompensa.
11 Me puse luego a razonar acerca de mis propias obras, y el trabajo que me había costado realizarlas, y me di cuenta de que todo era vana ilusión, un querer atrapar el viento, y de que no hay nada de provecho bajo el sol.
12 Después me puse a reflexionar acerca de la sabiduría, la estupidez y la necedad: ¿Qué más podrá hacer el que reine después de mí, sino lo que ya antes ha sido hecho? 13 Y encontré que es más provechosa la sabiduría que la necedad, así como es más provechosa la luz que la oscuridad.
14 El sabio usa bien los ojos, pero el necio anda a oscuras. Sin embargo, me di cuenta de que a todos les espera lo mismo, 15 y me dije: «Lo que le espera al necio también me espera a mí, así que de nada me sirve tanta sabiduría. ¡Hasta eso es vana ilusión! 16 En realidad, nadie se acordará jamás ni del sabio ni del necio; con el correr del tiempo todo se olvida, y sabios y necios mueren por igual.»
17 Y llegué a odiar la vida, pues todo lo que se hace bajo el sol me resultaba contrario. Realmente, todo es vana ilusión, ¡es querer atrapar el viento! 18 Llegué a odiar también todo el trabajo que había realizado bajo el sol, pues todo ello tendría que dejárselo a mi sucesor. 19 Y una cosa era segura: que él, ya fuera sabio o necio, se adueñaría de todo lo que con tanto trabajo y sabiduría logré alcanzar en esta vida. ¡Y esto también es vana ilusión!
20 Al ver lo que yo había hecho bajo el sol, lamenté haber trabajado tanto, 21 pues hay quien pone sabiduría, conocimientos y experiencia en su trabajo, tan solo para dejárselo todo a quien no trabajó para obtenerlo. ¡Y también esto es vana ilusión y una gran injusticia!
22 En fin, ¿qué provecho saca uno de tanto trabajar y afanarse bajo el sol? 23 Toda la vida es de sufrimientos, es una carga molesta; ni siquiera de noche descansa la mente. ¡Y esto también es vana ilusión!
24 Lo mejor que podemos hacer es comer y beber, y gozar del fruto de nuestro trabajo. Me consta que también esto viene de parte de Dios, 25 porque ¿quién puede comer o gozar, si no es por él? 26 A quien Dios mira con buenos ojos, le da sabiduría, conocimiento y alegría; pero a quien peca le deja la carga de prosperar y amontonar tesoros para luego dárselos a quien él mira con buenos ojos. ¡Y también esto es vana ilusión, es querer atrapar el viento!
1 Axta entáhak han ekpaqméteyncha'a ewáxok se'e: “Eykkónek sa' kaxwók ma'a aqsok sempeykessáseykekxoho nak egwáxok, agkésaxkohok sa' ekmátsa negha.” ¡Weykmok axta eyke han ekteme aqsok eyaqhémo agweta' xa! 2 Ekya'ásegweykmek axta néktegmeykha ekteme ekyeyháxma, keñe m'a ekmátsa nak negha ekteme aqsok eyaqhémo agweta'. 3 Ektaqmelchessamók axta sekmeykha negya'áseyak aqsok sekyama vino, yaqwayam hegkések ekpayheykekxa ewáxok, keñe axta sekmeyásexkoho m'a yaqwayam enxoho ay'asagkoho', kexa ektaqmela etnehek énxet xa, neyseksa apha ekyaqwate keso náxop.
4 Éláneyak axta ekyawe agko' sektamheykha, eknaqxétekháseykegkek axta tegma apkelyawe ahagkok ahagko', yetneyk axta han séneykekxa anmen yámet ahagkok ahagko'. 5 Yetneyk axta han namyep ahagkok ahagko', tén han séneykekxexa yenta'a ekha nak ekyexna, éneykekxeyk axta m'a mók ektémakxa nak yenta'a ekha nak ekyexna. 6 Ekmetamchek axta han yámmáxek yaqwayam chá'a kólexpaqhagkok ma'a yenta'a séneykekxa nak; 7 élmomchek axta énxet sélásenneykha naqsa, tén han ma'a kelwán'ák nak, yetneyk axta han sélásenneykha naqsa appalleyam nak exagkok; xámok axta han weyke seknaqtósso, tén han nepkések, ekyeykhásseykmók axta m'a apmonye'e apheykha axta m'a Jerusalén, matyapmakxa axta ko'o. 8 Ekxámassegkek axta sawo ekyátekto élmomnáwa, tén han ma'a sawo ekmope élmomnáwa nak, tén han ma'a aqsok élmomnáwa nak, cham'a apkelmeykencha'a axta m'a pók apkelwesse'e nak, tén han ma'a éleñama axta mók yókxexma. Yetneyk axta apkelmeneykmasso ahagkok, tén han élmeneykmasso, tén han ma'a aqsok apyespagko nak chá'a énxet; xámok axta han kelán'a sélmeykha naqsa.
9 Ektemegkek axta énxet ekha kélyaheykekxoho, ekyeykhásseykmók axta m'a apyókxoho apkelwesse'e apheykha apmonye'e axta m'a Jerusalén, cham'a matyapmakxa axta ko'o. Axta han hégketeykekxak ma'a sekya'áseyak nak aqsok. 10 Éláneyak axta chá'a m'a sekmámenyého nak chá'a; éláneyak axta han chá'a m'a ekyókxoho segméssamo nak chá'a ekpayheykekxa egwáxok. Peykáseykekxeyk axta chá'a ewáxok ma'a ekyókxoho sektamheykha nak, cháxa ekteme chá'a segkeyáseykekxa ekmátsa ewáxok xa.
11 Kelchetagkassegkek axta ewáxok xa aqsok sélane ahagko' nak, cham'a sektamheykha sekwasqápeykekxoho axta sélane, keñe nak sekyekpelchágweykmo ektáha han aqsok eyaqhémo agwetak xa, máxa m'a negmáheyól'a agmagkok éxchahayam, méko aqsok hentekkessesek keso náxop.
12 Keñe axta natámen élchetagkáseyncha'a ewáxok ma'a negya'áseyak nak aqsok, tén han ma'a aqsok ekyeyháxma nak, tén han ma'a segyeykessamo nak exma: ¿Háxko sa' etnehek ma'a peya sa' etnehek wesse' netámen ko'o, wánxa sa' aqsa elának ma'a élánamáxko axta chá'a? 13 Ekweteyak axta negya'áseyak aqsok ektáha ektaqmela, megkaxnawok ma'a segyeyháxma nak, ekhawo nak han ektémakxa élseyéxma ektaqmalma, megkaxnawok ma'a ekyaqtéssóxma nak.
14 Énxet ekha nak apya'áseyak aqsok ey'asagkohok chá'a aqsok apkelane, keñe eyke m'a énxet ekyeyháxma nak, neyseksa ekyáqtéssóxma chá'a eweynchamha. Ekyekpelchágweykmek axta eyke ekhémo mók yaqweykenxa hentéhek negyókxoho nak, 15 keñe axta ektáha ekpaqméteyncha'a ewáxok se'e: “Énxet ekyeyháxma ekmáheyókxa nak katnehek, hawók ko'o xa ekmáheyókxa hetnehek, méko aqsok segkésso sektéma ekha sekya'áseyak aqsok. ¡Weykmok eyke han ekteme aqsok eyaqhémo agwetak xa! 16 Hakte méko chá'a kaxénwakxohok awáxok ma'a énxet ekha nak apya'áseyak aqsok, tén han ma'a énxet ekyeyháxma nak; méko sa' kaxénwakxohok awáxok ma'a egmonye' sa', eletsaphok chá'a m'a énxet ekha nak apkelya'áseyak aqsok, tén han ma'a élyeyháxma nak.”
17 Ektaqnawágweykmek axta ko'o ektémakxa nak sekha, hakte ekyókxoho aqsok élánamáxkoho nak chá'a keso náxop, hegkések axta chá'a ekmaso sekha. Naqso' ektáha aqsok eyaqhémo agwetak xa ekyókxoho nak, ¡hawók ma'a kélmáheyól'a kólmagkok éxchahayam! 18 Ektaqnawágweykmek axta han ma'a ekyókxoho sektamheykha ektáha axta sélane keso náxop, hakte megkatnehek melmeykekxa ekyókxoho m'a aptáha nak ko'o seyaqmagkasso, 19 megkeyxek ma'a aptáha enxoho apya'áseykegkoho aqsok, essenhan ma'a ekyeyháxma nak, apagkok sa' eyke etnehek ma'a ekyókxoho aqsok eñama axta sektamheykha sélántekkesso, tén han eñama m'a sekya'áseyak aqsok sekweteya axta ko'o keso náxop. ¡Cháxa ektáha han aqsok eyaqhémo agwetak xa!
20 Xama axta ko'o sekwet'a aqsok sélane nak keso náxop, chaqhak axta ewáxok seyaqhamaxko sektamheykha, 21 hakte apyetneyk énxet aptamheykha apchásenneykekxoho nak apya'áseyak aqsok, tén han ma'a apmopwána nak aqsok, tén han ma'a apya'ásegweykekxoho nak ektémakxa aptamheykha, keñe elmekxak ekyókxoho m'a énxet metnaheykha nak, yaqwayam etnehek apagkok. ¡Cháxa ektáha han aqsok eyaqhémo agwetak xa, tén han ektáha megkapéwomo agko'!
22 ¿Yaqsa aqsok kagkések yaqhakpok aptamheykha énxet, tén han kaxámak aqsok ekyetnakhassamo apwáxok keso náxop? 23 Eñegkohok chá'a neyseksa apha keso náxop, kalya'aksek chá'a exma; weykmok han axta'a megkamassegwayam élchetamso apwáxok. ¡Cháxa ektáha han aqsok eyaqhémo agwetak xa!
24 Eyke ektaqmela etnehek énxet se'e: etwok apto, tén han ének apyá, kapeykessásekxak apwáxok ma'a aptekkesso nak chá'a aptamheykha, hakte ekweteyak ko'o ektáha eñama Dios xa. 25 Dios apwánxa apagkok segmésso m'a nento nak, tén han ma'a ekpayheykekxa nak egwáxok. 26 Naqsók Dios aptáha apmésso apya'áseyak aqsok énxet, tén han ma'a apyekpelchémo nak aqsok, tén han ekpayheykekxa nak egwáxok, cham'a apchásekhókxa enxoho chá'a, keñe eyke m'a énxet apkelane nak mey'assáxma, yohok sekxók chá'a etnehek wesse', eñama m'a apwasqápeykekxoho nak aptamheykha, tén han yánchásekxak aqsok éltaqmalma élmomnáwa nak, keñe natámen elmések chá'a pók énxet, cham'a apchásekhókxa enxoho chá'a. ¡Cháxa ektáha han aqsok eyaqhémo agwetak xa, máxa negmáheyól'a agmagkok éxchahayam!