La resurrección de Cristo
1 Ahora, hermanos, quiero que tengan presente el evangelio que les he predicado. Me refiero al evangelio que ustedes recibieron, y en el cual permanecen firmes. 2 Este es el evangelio que los conduce a la salvación si se mantienen firmes en el mensaje, tal como yo se lo anuncié; de lo contrario, habrán creído en vano.
3 En primer lugar les he transmitido la misma tradición que yo recibí, a saber, que Cristo murió por nuestros pecados, según las Escrituras; 4 que fue sepultado y que resucitó al tercer día, también según las Escrituras; 5 y que se apareció a Cefas, y luego a los doce. 6 Después se apareció a más de quinientos creyentes a la vez, la mayoría de los cuales vive todavía, aunque algunos ya han muerto. 7 Después se apareció a Santiago, y luego a todos los apóstoles.
8 Por último se me apareció también a mí, que soy como un niño nacido a destiempo. 9 Pues yo soy el menos importante de los apóstoles, y ni siquiera merezco llamarme apóstol, porque perseguí a la iglesia de Dios. 10 Pero soy lo que soy porque Dios fue muy bondadoso conmigo; y su gracia para conmigo no ha resultado en vano. Al contrario, he trabajado más que todos ellos; aunque no he sido yo, sino Dios, que en su gracia me ha ayudado. 11 Lo que importa es que tanto ellos como yo hemos predicado esto, y esto es lo que ustedes han creído.
La resurrección de los muertos
12 Pero si hemos proclamado que Cristo resucitó de los muertos, ¿por qué dicen algunos de ustedes que los muertos no resucitan? 13 Porque si los muertos no resucitan, entonces tampoco Cristo resucitó; 14 y si Cristo no resucitó, no vale para nada lo que hemos proclamado, ni tampoco vale la fe que ustedes tienen. 15 Si esto fuera así, nosotros resultaríamos ser testigos falsos de Dios, puesto que estaríamos afirmando en contra de Dios que él resucitó a Cristo, cuando en realidad no lo habría resucitado, si fuera verdad que los muertos no resucitan. 16 Porque si los muertos no resucitan, entonces tampoco Cristo resucitó; 17 y si Cristo no resucitó, la fe de ustedes no valdría para nada: todavía seguirían en sus pecados. 18 Y aquellos creyentes que ya murieron estarían perdidos. 19 Si nuestra esperanza en Cristo valiera solo para esta vida, seríamos los más desdichados de todos los seres humanos.
20 Pero lo cierto es que Cristo ha resucitado de entre los muertos; él es la primicia de quienes murieron. 21 Pues así como por causa de un hombre vino la muerte, también por causa de un hombre viene la resurrección de los muertos. 22 Y así como en Adán todos mueren, así también en Cristo todos volverán a la vida. 23 Pero cada uno en el orden que le corresponda. Primero volverá a la vida Cristo, y después de él, los que son suyos. 24 Entonces vendrá el fin, cuando Cristo derrote a todos los imperios, autoridades y poderes, y entregue el reino a Dios el Padre. 25 Porque Cristo ha de reinar hasta que ponga a todos sus enemigos debajo de sus pies; 26 y el último enemigo que será aniquilado es la muerte. 27 Porque Dios lo ha sometido todo bajo los pies de Cristo. Pero cuando dice que todo le ha quedado sometido, es claro que esto no incluye a Dios, quien le sometió todas las cosas. 28 Y cuando todo le haya quedado sometido, entonces el Hijo se someterá a Dios, quien sometió a él todas las cosas. Así, Dios será el todo en todos.
29 Y en cuanto a los que se bautizan por los muertos, ¿para qué lo harían? Si los muertos no resucitan, ¿para qué bautizarse por ellos? 30 ¿Y por qué estaríamos nosotros en peligro a todas horas? 31 Porque, hermanos, todos los días estoy en peligro de muerte. Esto es tan cierto como la satisfacción que siento por ustedes en Cristo Jesús nuestro Señor. 32 Si yo, al luchar contra las fieras en Éfeso, lo hubiera hecho sin ver más allá de lo humano, ¿qué habría ganado con eso? Si es verdad que los muertos no resucitan, entonces, como algunos dicen: «¡Comamos y bebamos, que mañana moriremos!»
33 No se dejen engañar: «Las malas compañías corrompen las buenas costumbres.» 34 Recapaciten como debe ser, y no pequen, pues algunos de ustedes no conocen a Dios. Digo esto para que se avergüencen.
La resurrección de los cuerpos
35 Tal vez alguno preguntará: «¿Cómo resucitarán los muertos? ¿Qué clase de cuerpo tendrán?» 36 ¡Vaya, qué insensatez! Cuando se siembra, la semilla tiene que morir para que la planta cobre vida. 37 Lo que se siembra no es la planta que ha de brotar, sino el simple grano, sea de trigo o de otra cosa. 38 Después Dios le da la forma que él quiere, y a cada semilla le da el cuerpo que le corresponde. 39 No todos los cuerpos son iguales; uno es el cuerpo del ser humano, otro el de los animales, otro el de las aves y otro el de los peces. 40 Del mismo modo, hay cuerpos celestiales y cuerpos terrenales; pero uno es el resplandor de los cuerpos celestiales y otro el de los cuerpos terrenales. 41 El resplandor del sol es diferente del de la luna, lo mismo que el de las estrellas; y aun entre las estrellas, su brillo difiere entre sí.
42 Así sucede con la resurrección de los muertos. El cuerpo se entierra corruptible, pero resucita incorruptible; 43 se entierra despreciable, resucita glorioso; se entierra débil, resucita con poder. 44 Lo que se entierra es un cuerpo material; lo que resucita es un cuerpo espiritual. Si hay cuerpo material, también hay cuerpo espiritual.
45 Así dicen las Escrituras: «El primer ser humano, Adán, llegó a ser un ser viviente»; pero el último Adán se convirtió en espíritu que da vida. 46 Lo espiritual no viene primero, sino lo material; después lo espiritual. 47 El primer ser humano procede de la tierra, es terrenal; el segundo ser humano procede del cielo. 48 Los cuerpos terrenales son como aquel que procede de la tierra; y los celestiales son como aquel que procede del cielo. 49 Así como llevamos la imagen del ser humano terrenal, así también llevaremos la imagen del celestial. 50 Sepan, hermanos, que lo puramente material no puede tener parte en el reino de Dios, y que lo corruptible no puede tener parte en lo incorruptible.
51 Miren, les voy a revelar este misterio: No todos moriremos, pero todos seremos transformados 52 en un momento, en un abrir y cerrar de ojos, cuando suene el último toque de trompeta. Porque sonará la trompeta, y los muertos resucitarán incorruptibles, y nosotros seremos transformados. 53 Pues nuestra naturaleza corruptible se revestirá de lo incorruptible, y nuestro cuerpo mortal se revestirá de inmortalidad. 54 Y cuando nuestra naturaleza corruptible se haya revestido de lo incorruptible, y cuando nuestro cuerpo mortal se haya revestido de inmortalidad, se cumplirá lo que dicen las Escrituras: «La muerte ha sido devorada por la victoria. 55 ¿Dónde está, oh muerte, tu aguijón? ¿Dónde está, oh muerte, tu victoria?» 56 El aguijón de la muerte es el pecado, y el pecado ejerce su poder por la ley. 57 ¡Pero gracias a Dios, que nos da la victoria por medio de nuestro Señor Jesucristo!
58 Por lo tanto, mis queridos hermanos, sigan firmes y constantes, trabajando siempre y cada vez más en la obra del Señor; tengan la plena seguridad de que nada de lo que hacen para el Señor es en vano.
Cristo apxátekhágwayam
1 Élyáxeg, émenyeyk ko'o kaxwók kaxénwakxohok kélwáxok kéxegke m'a amya'a ektaqmela séltennáseykencha'a axta kéxegke. Cháxa amya'a ektaqmela kélmoma axta takha' kéxegke, megkólyenseykmo nak kélyetlo kéxegke. 2 Kólwagkasaxchek sa' nahan teyp kéxegke eñama xa amya'a ektaqmela nak, cham'a megkólyensakmo enxoho kélteme megkólya'ásseyam; ekhawo sektémakxa axta ko'o séltennasso kéxegke, axta agkok kóltáhak xa ektáha nak, eyaqhémo megkólya'ásseyam axta kóltéhek kéxegke.
3 Elmeyókássamók axta ko'o amonye' sélxekmóssama kéxegke m'a nélxekmowásamáxche sekxawe axta ko'o, ekxeyenma nak Cristo apketsapma ekyánmaga mólya'assáxma, ekhawo ektémakxa nak ekxeyenma eknaqtáxésamaxche; 4 kelátawanyegkek axta, keñe apxátekhágweykmo ekweykmo ántánxo ekhem, ekhawo ektémakxa nak han ekxeyenma eknaqtáxésamaxche; 5 tén han apxekmowásamákpekxoho axta m'a Cefas, keñe axta m'a doce nak. 6 Keñe axta natámen, apxekmowásamákpekxoho m'a quinientos ẽlyáxeg'a, apheykencha'a nak makham apxámokma, apkeletsepmeyk eykhe nahan ma'a nápakha. 7 Keñe axta apxekmowásamákpekxoho m'a Santiago, keñe axta m'a apyókxoho kélápháseykha nak.
8 Keñe axta axayók sexekmowásamákpekxoho ko'o, sekhémo nak sakcha'a ektéyam la'a megkawánxoho ekhem agkok. 9 Ko'o sekteme mékoho nepyeseksa m'a énxet'ák kélápháseykha nak, megkapayhawok agko' nahan altamhaxchek kélapháseykha, hakte eknaqtawáseykegkók axta ko'o m'a Dios énxet'ák apagkok. 10 Ektemegkek eyke ko'o kaxwók se'e sektémakxa nak hakte taqmeleykha ko'o apwáxok sélányo m'a Dios; háwe nahan eyaqhémo m'a ektémakxa nak segkésso seyásekhayo. Xámok axta ko'o sélane sektamheykha, axta kaxnawok ma'a ekwánxa axta apkeltamheykha m'a énxet'ák nak, háwe axta eyke ko'o sélane xa sektamheykha nak, Dios axta eyke apteme sepasmo eñama ektaqmeleykha apwáxok sélányo. 11 Cháxa nentémakxa axta chá'a negko'o néltenneykencha'a xa, ko'o tén han ma'a pók kélápháseykha nak, cháxa kéltéma nak han kéxegke megkólya'ásseyam xa.
Apnaqxétekhágwayam apkeletsapma axta
12 Néltennáha agkok chá'a negko'o m'a apxátekhágwayam axta Cristo, ¿yaqsa eyke ektéma kélxeyenma nak chá'a kélnápakha kéxegke menaqxétekhágweykmo m'a apkeletsapma axta? 13 Agkok enaqxétekhágweykmok chá'a m'a apkeletsapma axta, mexátekhágwomek axta nahan ma'a Cristo; 14 axta agkok exátekhágweykmok ma'a Cristo, eyaqhémo axta katnehek ma'a néltenneykha nak negko'o, mékoho axta nahan katnehek ma'a megkólya'ásseyam ekyetnama nak kéxegke. 15 Temegkek axta agkok xa, nélmowancha'a amya'a axta antamhagkok negko'o nenxeyenma nak ma'a amya'a eñama nak Dios, hakte anxének axta m'a apxátekhásseykmo axta Dios ma'a Cristo, cham'a megkatnaha enxoho ekmámnaqsoho apxátekhásseykmo Dios ma'a Cristo, cham'a ektáha enxoho nahan naqsók menaqxétekhágweykmo chá'a m'a apkeletsapma axta. 16 Agkok enaqxétekhágweykmok chá'a m'a apkeletsapma axta, axta nahan exátekhágweykmok ma'a Cristo; 17 axta agkok nahan exátekhágweykmok ma'a Cristo, eyaqhémo axta katnehek ma'a ektémakxa nak megkólya'ásseyam kéxegke: megkólchexakkásekxeyk axta makham ma'a megkólya'assáxma nak. 18 Temegkek axta agkok xa ektáha nak, elmassegwomhok apagko' axta m'a apkeletsapma apteme axta melya'ásseyam Cristo. 19 Nentemék agkok negko'o magya'ásseyam Cristo apkepwagko hẽlwagkasek teyp wánxa so kaxwo' nak, payhawók negko'o kapyóshok henlanok énxet'ák.
20 Naqsók eyke apxátekhágweykmo Cristo nepyeseksa m'a apkeletsapma. Cha'a apteme apmonye' apxátekhágwayam ma'a, ektémól'a émha amonye' eknakxamáxche aqsok ekyexna. 21 Hakte xama énxet axta keñamak ekwaya nétsapma keso náxop, keñe axta anhan ekwaya apnaqxétekhágwayam apkeletsapma axta eñama nahan xama énxet. 22 Néletsepmeyk chá'a negyókxoho negko'o eñama nenteme negyepetcheyo Adán, negyókxoho sa' eyke keytek makham ekyennaqte egnények eñama negyepetcheyo m'a Cristo. 23 Enxama sa' eyke chá'a hẽlxátekhássók sempehewákxexa enxoho chá'a: Cristo sa' eyke sekxók apmonye', keñe sa' apwa'akto enxoho makham Cristo, enaqxétekhágwók ma'a ektáha nak Cristo énxet'ák apagkok. 24 Keñe sa' kawók néxa ekhem, apsawhawo sa' Cristo emassessók ekyókxoho m'a aqsok kelwesse'e ekha nak élmowancha'a, tén han ekha nak kélyaheykekxoho, cham'a yaqwánxa sa' nahan Cristo egkeyásekxak Dios ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam. 25 Hakte etnehek sa' Wesse' apwányam Cristo ekweykmoho kélnegkenchesa kóneg apmagkok ekyókxoho apkelenmexma; 26 axayók agko' sa' kólmasséssók ma'a sẽnmexma nak, cham'a nétsapma. 27 Hakte Dios axta apnegkenchesso kóneg apmagkok Cristo ekyókxoho aqsok. Xénamaxcheyk agkok kélnegkenchessama kóneg apmagkok ma'a ekyókxoho aqsok, negya'ásegkók eyke negko'o megkaweykmoho m'a Dios, hakte cha'a apnegkenchesso kóneg apmagkok ekyókxoho aqsok ma'a. 28 Sawhexkók sa' agkok aqsok kélnegkenchesso kóneg apmagkok ma'a Cristo, keñe sa' Cristo, apteme nak Dios Apketche etnéssesakpok kóneg nápaqtók Dios, cham'a apnegkenchesso axta kóneg apmagkok ekyókxoho aqsok. Keñe sa' Dios etnehek apsawhomo apkeláneykha ekyókxoho aqsok.
29 ¿Háxko sa' etnahagkok énxet'ák kélyaqpassáseyak nak chá'a yegmen, yaqwayam axta eykhe kólyaqpássesagkok ma'a apkeletsapma axta, cham'a menaqxétekhágweykmo enxoho chá'a m'a apkeletsapma axta? ¡Kaqhok kólyaqpássesagkok chá'a yegmen! 30 ¿Yaqsa ektéma magáya nak chá'a negko'o ótsapok agmahagkok eyesagkexa yókxoho ekhem? 31 Élyáxeg, ketók chá'a ko'o sétsapmakxa yókxoho ekhem. Ektemegkek ko'o xa, hakte kélpeykáseykekxeyk ko'o ewáxok kéxegke, eñama negyepetcheykekxa negyókxoho m'a Cristo Jesús, Wesse' egegkok. 32 Ektemék axta agkok ko'o sélnápomáxko axta aqsok nawha'ák éllo Éfeso m'a aptémakxal'a énxet megkaxeyenmal'a apwáxok exátekhágwók, ¿yaqsa axta hegkések ko'o m'a? Naqsók agkok menaqxétekhágweykmo chá'a m'a énxet'ák apkeletsapma axta, tásek antamhagkok ma'a aptémakxa nak chá'a elpaqmétek nápakha énxet'ák ektéma nak se'e: “¡Antawagkok, agyenagkok nahan, hakte saka sa' óletsapok!”
33 Nágkólho kólyexanchesha: “Hakte nélxegexma'a élmasagcha'a nak apkeltémakxa, etwasha chá'a m'a ektaqmela nentémakxa nak.” 34 Kóltemekxa makham kéltaqmelchessamo kélláneykegkoho kéltémakxa, nágkóllánekxa kaxwók megkólya'assáxma, hakte melya'ásegkok kélnápakha kéxegke m'a Dios. Ektemék ko'o séláneya kéxegke xa, yaqwayam enxoho kólmegqágwakxa'.
Yaqwánxa sa' katnehek apnaqxétekhágwayam apkeletsapma axta
35 Xama énxet sa' kexaha etnehek elmaxneyha s'e: “¿Háxko sa' katnehek enaqxétekhágwók ma'a apkeletsapma axta? ¿Háxko sa' katnehek apyókxa'?” 36 ¡Ekyéháxma sẽlmaxneyeykha xa ektéma nak! Kélchenákxeyk agkok aqsok aktek, megkatnehek megkatsapma m'a aktek yaqwayam enxoho katyapok ma'a éltekteyapma. 37 Megkólchenekxeyk chá'a m'a aqsok éltekteyapma nak, wánxa m'a aqsok aktek nak, cham'a hótáhap apaktek nak, essenhan ma'a mók aqsok aktek nak. 38 Keñe chá'a Dios egkések ektémakxa m'a apmakókxa enxoho etnéssesek ektémakxa, ekyókxoho aqsok aktek nahan chá'a egkések ektémakxa ekteyapma, cham'a ekpeheweykenxa enxoho chá'a. 39 Megkaxnawok mók ma'a ektémakxa nak negyókxa; yetneyk ma'a énxet apyókxa nak, tén han ma'a aqsok nawha'ák, tén han ma'a náta, tén han ma'a kelasma. 40 Yetneyk nahan aqsok ekhéyak nak néten, tén han keso náxop; yetneyk agkok agko' éltaqmalma m'a aqsok ekhéyak nak ma'a néten, yetneyk nahan agkok agko' éltaqmalma m'a aqsok ekhéyak nak keso náxop. 41 Megkaxnawok ekhem éltátchesso m'a ektémakxa nak apkeltátchesso m'a pelten, tén han ma'a ektémakxa nak apkelápogwate m'a yaw'a; tén han ma'a nepyeseksa nak yaw'a, megkaxnawok mók ma'a ektémakxa nak apkelápogwate.
42 Hawók nahan ektémakxa nak apnaqxétekhágwayam ma'a apkeletsapma axta. Negyókxa eyátawanyamáxkohol'a chá'a ekteme étsapmo, keñe m'a negyókxa ekxátekhágwayam nak chá'a ekteme megkatsapma. 43 Negyókxa kélátawanyamól'a ekteme ekmaso tén han mékoho; keñe m'a negyókxa ekxátekhágweykmoho nak ekteme eyeymáxkoho. Negyókxa kélátawanyamól'a ekteme ekyelqamáxkoho; keñe m'a negyókxa ekxátekhágweykmoho nak ekteme ekyennaqte. 44 Negyókxa kélátawanyamól'a ekteme éñamakxa agko' xapop; keñe m'a negyókxa ekxátekhágweykmoho nak ekteme espíritu. Yetneyk agkok nahan negyókxa éñamakxa agko' nak xapop, yetneyk nahan katnehek negyókxa eñama nak ma'a espíritu.
45 Temék eknaqtáxésamaxche weykcha'áhak se'e: “Ekha apkennama axta kélteméssessók ma'a apkemha apmonye' énxet axta, cham'a Adán”; keñe axta m'a Adán apwe axta axayók agko', kélteméssessama espíritu segméssamól'a ekyennaqte egnények. 46 Háwe élwe amonye'e m'a éleñama nak espíritu, wánxa m'a éleñamakxa agko' keso náxop; keñe axayók ma'a éleñama nak espíritu. 47 Xapop axta apkeñamak apkelánamap ma'a apkemha apmonye' énxet axta, náxop axta anhan apkeñamak ma'a; keñe m'a énxet apwe axta axayo', néten axta apkeñamak ma'a. 48 Énxet apheykha nak keso náxop aphawók ma'a énxet apkelánamap axta xapop; keñe m'a apkeleñama nak néten aphawók ma'a apkeñama nak néten.
49 Cham'a ektémakxa nak neghémo énxet apkelánamap axta xapop, sa' katnehek nahan aghágwakxohok ma'a énxet apkeñama nak néten.
50 Élyáxeg, émenyeyk altennaksek kéxegke, yawanchek kaxkekxak aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios ma'a élánamáxche nak eghápetek tén han ẽxchakkok, ekhawo nahan ma'a aqsok étsapmo nak yawanchek kaxkekxak ma'a megkatsapma nak. 51 Émenyeyk eyke ko'o kólya'ásegwomhok kéxegke aqsok appóssamo nak apmáheyo elának ma'a Dios. Mansawhaxkók sa' agmaskok, hẽlyaqmagkassesek sa' aqsa ektémakxa negyókxa negyókxoho, 52 ekmanyehe agko', meyke negweteykegkoho, cham'a ekpáwà sa' néxa kélaqkahasso. Kapáwak sa' kélaqkahasso, keñe sa' kólnaqxétekhássók ma'a apkeletsapma axta yaqwayam sa' meletsepekxeyk chá'a. Keñe sa' negko'o hẽlyaqmagkassesek mók ektémakxa negyókxa. 53 Hakte negyókxa ekmassegweykmoho nak, megkamassegwayam sa' katnekxa', keñe sa' negyókxa étsapmo nak, megkatsapma sa' katnekxa'. 54 Tamhákxeyk sa' agkok megkamassegwayam ma'a negyókxa ekmassegweykmoho nak, tén han ektamhákxo enxoho megkatsapma m'a negyókxa étsapmo nak, katnehek sa' ma'a ektémakxa nak eknaqtáxésamaxche ektéma nak se'e: “Massésáxcheyk nétsapma, negmallanma masseyásak. 55 Nétsapma, ¿háxko ekmahágkaxa kaxwók ma'a ektémakxa axta élmalláneyak? Nétsapma ¿háxko ekmahágkaxa kaxwók ma'a ekmowána axta hegmakta'?” 56 Mólya'assáxma ekmowána m'a nétsapma nak, segánamakxa eyke ekmésso ekmowána m'a mólya'assáxma. 57 ¡Agmések ekxeyenma egwáxok Dios, sẽlmallahanchessama nak eñama Wesse' egegkok Jesucristo!
58 Élyáxeg sélásekhayo, kóllenxanmoho kélyennaqtéssamo kélteme megkólya'ásseyam, nágkólyensem, kólyánchesagkoho chá'a kéltamheykha kélláneya nak eñama Wesse' egegkok; hakte kélya'ásegkok kéxegke megkatnaha eyaqhémo kéllane kéltamheykha kélláneya nak chá'a eñama kélyepetcheyo m'a Wesse' egegkok.