Importancia de volverse a Dios
1 En ese mismo momento llegaron unos a ver a Jesús y le contaron que Pilato había mandado matar a unos hombres de Galilea mientras ofrecían sacrificios.
2 Jesús les dijo: «¿Piensan ustedes que esto les pasó a esos hombres de Galilea por ser ellos más pecadores que el resto de los galileos? 3 Les digo que no; y si ustedes mismos no se vuelven a Dios, también morirán. 4 ¿O creen que aquellos dieciocho que murieron cuando la torre de Siloé les cayó encima eran más culpables que los otros que vivían en Jerusalén? 5 Les digo que no; y si ustedes mismos no se vuelven a Dios, también morirán.»
La parábola de la higuera sin fruto
6 Jesús les contó esta parábola: «Un hombre tenía una higuera plantada en su viñedo, y fue a ver si daba higos, pero no encontró ninguno. 7 Así que le dijo al hombre que cuidaba el viñedo: “Mira, durante tres años seguidos he venido a esta higuera en busca de fruto, y nunca encuentro nada. Córtala; ¿para qué ocupar la tierra inútilmente?” 8 Pero el que cuidaba el terreno le contestó: “Señor, déjala todavía este año; voy a aflojarle la tierra y a echarle abono. 9 Con eso tal vez dé fruto; y si no, ya la cortarás.”»
Jesús sana en sábado a una mujer enferma
10 Un sábado Jesús estaba enseñando en una sinagoga; 11 allí había una mujer que estaba enferma desde hacía dieciocho años. Un espíritu maligno la había dejado jorobada, y le era imposible enderezarse. 12 Cuando Jesús la vio, la llamó y le dijo:
—Mujer, quedas libre de tu enfermedad.
13 Entonces puso las manos sobre ella, y al momento la mujer se enderezó y comenzó a alabar a Dios. 14 Pero el jefe de la sinagoga se enojó porque Jesús la había sanado en sábado, y dijo a la gente:
—Hay seis días para trabajar; vengan en esos días para que los sanen, pero no vengan en sábado.
15 El Señor le contestó:
—Hipócritas, ¿acaso ustedes no desatan su buey o su burro en sábado, para llevarlo a tomar agua? 16 Pues a esta mujer, que es descendiente de Abrahán, y que Satanás tenía atada con esta enfermedad desde hace dieciocho años, ¿no se la debía desatar aunque fuera en sábado?
17 Cuando Jesús dijo esto, sus enemigos quedaron avergonzados; pero toda la gente se alegraba al ver las grandes maravillas que él hacía.
La parábola de la semilla de mostaza
(Mt 13.31-32Mc 4.30-32)18 Jesús dijo también: «¿A qué se parece el reino de Dios y con qué puedo compararlo? 19 Es como una semilla de mostaza que un hombre siembra en su campo, y que crece hasta llegar a ser como un árbol tan grande que las aves anidan en sus ramas.»
La parábola de la levadura
(Mt 13.33)20 También dijo Jesús: «¿Con qué puedo comparar el reino de Dios? 21 Es como la levadura que una mujer mezcla con tres medidas de harina para hacer fermentar toda la masa.»
La puerta angosta
(Mt 7.13-14Mt 21-23)22 En su camino a Jerusalén, Jesús enseñaba en los pueblos y aldeas por donde pasaba. 23 Un día alguien le preguntó:
—Señor, ¿son pocos los que se salvan?
Y él contestó:
24 —Procuren entrar por la puerta angosta; porque les digo que muchos querrán entrar, y no podrán. 25 Después de que el dueño de la casa se levante y cierre la puerta, ustedes, los que están afuera, llamarán y dirán: “¡Señor, ábrenos!” Pero él les contestará: “No sé de dónde son ustedes.” 26 Entonces ustedes comenzarán a decir: “Pero si hemos comido y bebido contigo, y tú enseñaste en nuestras calles.” 27 Pero él les contestará: “Les digo que no sé de dónde son ustedes. ¡Apártense de mí, malhechores!” 28 Entonces llorarán y rechinarán los dientes al ver a Abrahán, Isaac, Jacob y todos los profetas en el reino de Dios, mientras que ustedes son echados fuera. 29 Y vendrá gente del este y del oeste, del norte y del sur, para sentarse a comer en el reino de Dios. 30 Sepan que algunos que ahora son los últimos serán los primeros, y que algunos que ahora son los primeros serán los últimos.
Jesús llora por Jerusalén
(Mt 23.37-39)31 En eso llegaron algunos fariseos, y le dijeron a Jesús:
—Vete de aquí, porque Herodes quiere matarte.
32 Él les contestó:
—Vayan y díganle a ese zorro: “Mira, hoy y mañana expulso a los demonios y sano a los enfermos, y pasado mañana termino.” 33 Pero tengo que seguir mi camino hoy, mañana y pasado mañana, porque un profeta no debe morir fuera de Jerusalén.
34 »¡Jerusalén, Jerusalén, que matas a los profetas y apedreas a los enviados de Dios! ¡Cuántas veces quise juntar a tus hijos, como la gallina junta a sus pollitos bajo las alas, pero ustedes no quisieron! 35 Pues miren, la casa de ustedes va a quedar abandonada; y les aseguro que no volverán a verme hasta que llegue el tiempo en que ustedes digan: “¡Bendito el que viene en el nombre del Señor!”»
Ektaqmelakxoho agko' agyaqmagkasek egwáxok
1 Apkelye'eykekxeyk axta nahan nápakha énxet'ák Jesús ektéma axta xa, apkeltennáseykha axta anhan apkelnapma Pilato nápakha énxet'ák apkeleñama Galilea neyseksa apkelnapma m'a aqsok nawha'ák apmésso nak Dios.
2 Axta aptemék apkelanagkama Jesús se'e: “¿Kélaneykeya katneyk kéxegke énxet'ák Galilea eñama ekyawe agko' melya'assáxma xa ektáha nak, kaxnók ma'a nápakha apchókxa xamo' nak? 3 Éltennássek ko'o megkañama xa; agkok nahan kéxegkáxa kólya'aweykxak ma'a Dios, kóletsapok sa' nahan kéxegkáxa. 4 ¿Kélanagkamchek enxoho axta eykel'a nahan kéxegke eñama néten agko' melya'assáxma m'a apkeletsapma axta dieciocho énxet apcháhapweykto m'a tegma apwenaqte apyetnama axta m'a Siloé, mexnawok ma'a pók énxet'ák apheykha nak Jerusalén? 5 Éltennássek ko'o megkañama xa; agkok nahan kéxegkáxa kólya'aweykxak ma'a Dios, kóletsapok sa' nahan kéxegkáxa.”
Jesús apyetcháseykekxoho yámet higo meyke ekyexna
6 Apkeltennáseykha axta anhan Jesús se'e aqsok apyetcháseykekxoho nak, axta aptemék se'e: “Kenmomchek axta xama higo yámet kélcheneykekxa neyseksa apkeneykekxexa anmen yámet xama énxet, apteyánegweykmók axta yetneyk kexaha ekyexna, axta eyke eteyk ekyexna xama enxoho. 7 Tén axta aptéma apkenagkama m'a énxet ektáha axta aptaqmelchesso anmen yámet kélcheneykekxa s'e: ‘Elano, apqántánxo apyeyam ko'o entemék sekweykta émhakxa s'e higo yámet nak séltémo óteyágwaták ekyexna, akke óteyagweykták makham xama enxoho. Eyaqtén sa'; kaqhok katnamok namyep.’ 8 Axta eyke aptemék apchátegmoweykegko ektáha axta aptaqmelchesso namyep se'e: ‘Wesse', yoho aqsa sekxók makham katnamok se'e apyeyam nak; ko'o sa' ayélaqtéssesek xapop, aqsok áwa' apák sa' nahan anegkenek awhak. 9 Sa' kexaha keyxek sekteméssesa enxoho xa, sa' agkok keyxnak, eyaqtennek sa'.’”
Jesús aptaqmelchesseyam xama kelán'a ekháxamáxche ekhem sábado
10 Xama sábado axta apkelxekmóssók Jesús énxet'ák ma'a kañe' apchaqneykekxexa judíos; 11 hegkek axta nahan xama kelán'a m'a ekweykmo axta dieciocho apyeyam ekháxamáxche. Xama espíritu ekmaso axta teméssessók ékhe, yawanchek axta kapéwekxak katnamha xama enxoho. 12 Xama axta apweteya m'a Jesús, apwóneykha axta, axta aptemék apkenagkama s'e:
—Kelán'a, yenyókek kaxwók xeye' m'a ektémakxa axta ekháxamáxche.
13 Tén axta apnegkena apmék takháxet, yetlómók axta anhan ekpéweykekxa énmeykha m'a kelán'a, kelteméssessek axta anhan apcheymákpoho m'a Dios. 14 Tén axta aplama m'a apkemha apmonye' axta m'a apchaqneykekxexa judíos, hakte ekhem sábado axta aptaqmelchessekmok kelán'a m'a Jesús. Axta aptemék apkelanagkama énxet'ák se'e:
—Yetneyk seis ekhem yaqwayam antemeykha; kólchexyem chá'a yaqwayam kóltaqmelchessók ektémakxa kélháxamáxche xa ekhem nak, háwe ekhem sábado.
15 Axta aptemék apchátegmoweykegko Wesse' egegkok se'e:
—Kéxegke kélmeyókásamáxkoho nak kélagko' kéltémakxa, ¿megkóllekkeseya kéxegke táma' wey kéltósso essenhan yámelyeheykok ekhem sábado, yaqwayam enxoho kólágwakxak yegmen? 16 Hakte keso kelán'a nak, ekteme nak Abraham aptáwen neptámen, ektéma nak han dieciocho apyeyam ekteméssesso Satanás xa ektémakxa nak ekháxamáxche. ¿Enxeykel'a kapayhawok kólmasséssesek ektémakxa ekháxamáxche ekhem sábado?
17 Xama axta aptéma appeywa Jesús xa, apkelmegqágweykekxók axta m'a ektáha axta apkenmexeykha; kelpayheykekxeyk axta eyke apkelwáxok apyókxoho énxet apkelweteya aqsok ekyawe apkelane axta m'a Jesús.
Jesús apyetcháseykekxoho mostaza aktek
(Mt 13.31-32Mc 4.30-32)18 Axta aptemék nahan Jesús se'e: “¿Yaqsa ekhawo m'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios? ¿Yaqsa ewanchek ko'o axnésho'? 19 Hawók ma'a mostaza aktek apkeneykekxal'a xama énxet ma'a apkelchekha, tén han ekwáneykmohol'a ekwokmoho ektáha m'a ektémól'a xama yámet ekyawe, ekwányam agko' nahan katnehek, kalanagkok nahan axanák náta m'a aktegák nak.”
Jesús apyetcháseykekxoho kempáseyak
(Mt 13.33)20 Axta aptemék nahan Jesús se'e: “¿Yaqsa aqsok ko'o ewanchek axnéshok ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios? 21 Hawók ma'a kempáseyak énchahayól'a kelán'a hótáhap apxámokma, yaqwayam enxoho kampasagkok apyókxoho hótáhap ekyélaqtésso.”
Ektáhakxa nak ketsék átog
(Mt 7.13-14Mt 21-23)22 Apkelxekmóssegkek axta chá'a Jesús énxet'ák nátegma apweykenxa axta chá'a, tén han ma'a apheykegkaxa nak énxet, cham'a apmeyeykekxo axta m'a Jerusalén. 23 Xama énxet axta aptemék apkelmaxneyeykencha'a s'e:
—Wesse', ¿apqántawoya sa' ma'a yaqwayam nak elwagkasakpok teyp?
Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
24 —Kóllenxánem kólántexek ma'a átog ketse nak; hakte naqsók ko'o sektáha séláneya kéxegke apxáma eykhe apmáheyo elántexek ma'a, mopwanchek eyke elántexek. 25 Hakte apkempákxeyk sa' agkok néten ma'a ektáha nak apxagkok tegma, tén han apchápeykxo enxoho átog, keñe sa' kéxegke kélchaqneykha nak yókxexma, kólwónmakha sa', sa' kóltéhek kélpeywa s'e: ‘Wesse', hegmeykesses hana negko'o átog.’ Sa' eyke etnehek yátegmowagkok se'e: ‘May'ásegkok ko'o kéleñamakxa kéxegke.’ 26 Keñe sa' kóltéhek kólpaqmétek kéxegke s'e: ‘Nenteykegkek axta negko'o nentéyak xamo' xép, negyeneykegkek axta anhan xamo' ma'a negyenéyak, apkelxekmóssegkek axta anhan chá'a exchep énxet'ák ma'a ámay egagkok nak.’ 27 Sa' eyke etnehek yátegmowagkok se'e: ‘May'ásegkok ko'o kéleñamakxa kéxegke. ¡Kóláwho xa, kéxegke élmasagcha'a nak kéltémakxa!’ 28 Keñe sa' kóllekxagwaha, kóltakxek sa' nahan kélma'ák eñama kéllegeykegkoho ekmáske, cham'a kélwet'a sa' Abraham, Isaac, Jacob, tén han apyókxoho apkellegasso axta Dios appeywa exmakha m'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios, tén han kélántekkesa sa' yókxexma kéxegke. 29 Hakte elxegmak sa' énxet apkeleñama nexcheyha, nepyeyam, teyapmakxa ekhem, tén han ma'a taxnegwánxa ekhem, yaqwayam sa' exmakha etawagkok aptéyak ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios. 30 Keñe sa' nápakha aptamhéyak nak axayók agko' se'e kaxwo' nak, apmonye'e sa' kólteméssásekxa', keñe sa' nápakha aptamhéyak nak apmonye'e s'e kaxwo' nak, axayók agko' sa' kólteméssásekxa'.
Jesús apkelekxagweykha apkelányo Jerusalén
(Mt 23.37-39)31 Apkelweykmek axta anhan nápakha fariseos. Axta aptemék apkenagkama Jesús se'e:
—Etyep sa' se'e, apmakók xép yaqhek ma'a Herodes.
32 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—Kóltaqhoho, kólteme sa' kólának ma'a yammáleg nak: ‘Elano, sakhem ko'o sélántekkesa kelyekhama', saka sa' nahan, éltaqmelchessekmek nahan ma'a élháxamáxche, mók ekhem sa' nahan apenaksek.’ 33 Axñekxak sa' eyke ko'o makham sakhem, saka, tén han mók ekhem, hakte megkapayhawok yetsapok Dios appeywa aplegasso m'a megkatnahakxa nak Jerusalén.
34 “¡Jerusalén, Jerusalén! ¡Apkelnapma nak énxet'ák apagkok ma'a Dios appeywa apkellegasso, tén han apkelyetnaya axta meteymog ma'a seykha amya'a Dios axta apkeláphássesso! ¡Xámokmeyk axta ko'o sekmáheyo wánchásekxak énxet'ák apheykha nak xa Jerusalén, ektémól'a tat'a kánchásekxak étkók ma'a kóneg axempagkok, axta eyke kólmáheyók kéxegke! 35 Kóllano, etaqmopagkok sa' kéxegke m'a kélxanák nak; éltennássek ko'o kéxegke, peya mehélwetekxók chá'a, ekwokmoho kéltáha kélpeywa s'e: ‘¡Tásek sa' katnehek apxénamap ma'a apwa'a nak Wesse' egegkok apcháphasso!’”