Caín y Abel
1 El hombre se unió a su esposa Eva, y ella quedó embarazada y dio a luz a su hijo Caín, y dijo: «Ya tengo un hijo varón. El Señor me lo ha dado.» 2 Después volvió a dar a luz, y tuvo a Abel, hermano de Caín. Abel se dedicó a criar ovejas, y Caín se dedicó a cultivar la tierra.
3 Pasó el tiempo, y un día Caín llevó al Señor una ofrenda del producto de su cosecha. 4 También Abel llevó al Señor las primeras y mejores crías de sus ovejas, y el Señor miró con agrado a Abel y su ofrenda, 5 pero no miró así a Caín ni su ofrenda, por lo que Caín se enojó muchísimo y puso muy mala cara. 6 El Señor le dijo: «¿Por qué te enojas y pones tan mala cara? 7 Si hicieras lo bueno, podrías levantar la cara; pero como no lo haces, el pecado está esperando el momento de dominarte. Sin embargo, tú puedes dominarlo a él.»
8 Un día, Caín invitó a su hermano Abel a dar un paseo, y cuando los dos estaban ya en el campo, Caín atacó a su hermano Abel y lo mató. 9 Entonces el Señor le preguntó a Caín:
—¿Dónde está tu hermano Abel?
Y Caín contestó:
—No lo sé. ¿Acaso tengo que cuidar de mi hermano?
10 El Señor le dijo:
—Pero ¿qué has hecho? La sangre de tu hermano, que has derramado en la tierra, me pide a gritos que yo haga justicia. 11 Ahora vas a quedar maldito y serás expulsado de la tierra que se ha bebido la sangre de tu hermano, a quien mataste. 12 Aunque trabajes la tierra, no volverá a darte sus frutos. Andarás por esta tierra sin hogar y sin poder descansar jamás.
13 Entonces Caín respondió al Señor:
—Difícilmente podré soportar un castigo tan grande. 14 Hoy me expulsas de esta tierra, y tendré que andar por el mundo escondiéndome de ti, sin poder descansar jamás. Y así, cualquiera que me encuentre me matará.
15 Pero el Señor le contestó:
—Pues si alguien te mata, será castigado siete veces.
Y el Señor le puso a Caín una marca, para que quien llegara a encontrarlo no lo matara. 16 Así Caín se fue del lugar donde había estado hablando con el Señor, y se quedó a vivir en la región de Nod, que está al oriente de Edén.
Los descendientes de Caín
17 Caín se unió a su mujer, y ella quedó embarazada y dio a luz a Enoc. Luego Caín fundó una ciudad, y le puso por nombre Enoc, como a su hijo. 18 Enoc fue el padre de Irad, Irad fue el padre de Mejuyael, Mejuyael fue el padre de Metusael, y Metusael fue el padre de Lamec. 19 Lamec tuvo dos esposas: una de ellas se llamaba Ada, y la otra se llamaba Silá. 20 Ada dio a luz a Jabal, de quien descienden los que viven en tiendas de campaña y crían ganado. 21 Jabal tuvo un hermano llamado Jubal, de quien descienden todos los que tocan el arpa y la flauta. 22 Por su parte, Silá dio a luz a Tubal Caín, que fue herrero y hacía objetos de bronce y de hierro. Tubal Caín tuvo una hermana, llamada Noamá.
23 Un día, Lamec les dijo a sus esposas Ada y Silá:
«Escuchen bien lo que les digo:
he matado a un hombre por herirme,
a un muchacho por golpearme.
24 Si a Caín lo vengarán siete veces,
a mí tendrán que vengarme
setenta y siete veces.»
El tercer hijo de Adán y Eva
25 Adán volvió a unirse a su esposa, y ella tuvo un hijo, al que llamó Set porque dijo: «Dios me ha dado otro hijo en lugar de Abel, al que Caín mató.»
26 También Set tuvo un hijo, al que llamó Enós. Desde entonces comenzó a invocarse el nombre del Señor.
Caín tén han Abel
1 Apyepetcheyak axta aptáwa' énxet, cham'a Eva. Lósók axta han entemék, tegkessek axta étche apkenna', cham'a Caín, keñe axta ektáha s'e: “Yetneyk ko'o kaxwók hatte apkenna', Wesse' egegkok segkésso.” 2 Tén axta ekwetákxo makham pók étche, cham'a Abel, apyáxeg nak ma'a Caín. Apkeláneykha nepkések axta han aptemék ma'a Abel, keñe axta Caín aptéma aptamheykha namyep.
3 Kelyeykheykegkek axta ekhem. Xama ekhem axta apsákxésa Wesse' egegkok aqsok apmésso naqsa eñama nak apkelchekha m'a Caín. 4 Apnaqlákxéssek axta han Abel Wesse' egegkok ma'a apmonye' appalleyam nak nepkések apnaqtósso apnaqmele nak. Taqmeláha axta apwáxok Wesse' egegkok apkelano Abel, tén han ma'a aqsok apmésso naqsa nak. 5 Keñe axta Caín megkatnaha apkelano xa ektáha nak, tén han ma'a aqsok apmésso naqsa nak, axta kalchak apwáxok apkelano. Axta keñamak aplawa apagko' ma'a Caín, lókek axta nápat. 6 Keñe axta Wesse' egegkok aptáha apcháneya s'e: “¿Yaqsa ektáha aplawa nak? ¿Yaqsa ektáha eklawa nak nápat? 7 Tásek xeyk agkok xép aptáhakxa, kátsaha exchek nápat, mólya'assáxma kelhaxnak apmonye' exchep yaqwayam kamok, eñama apteme xa ektáha nak. Apwanchek eyke exchep elenmaxakpohok ma'a.”
8 Aptáhak axta Caín apcháneya apyáxeg Abel se'e: Olweynchamha yókxexma. Xama axta apkelwokmo yókxexma xa apqánet nak, aptahanchek axta Caín apyáxeg Abel, apchaqhak axta han. 9 Keñe axta Wesse' egegkok aptáha apkelmaxneyeyncha'a Caín se'e:
—¿Háxko m'a Abel, apyáxeg nak xép?
Aptáhak axta Caín apchátegmowágko s'e:
—May'ásegkok. ¿Ko'oya séláneykha chá'a m'a?
10 Keñe axta Wesse' egegkok aptáha apcháneya s'e:
—¿Yaqsa ektáha aptáha nak xa? Ewóneyha ko'o éltamho ayaqmagkassásekxak mók apyáxeg éma apagkok apyegkenchesa nak xép keso náxop. 11 Etaqnaweykpok sa' xép kaxwo', kóltekkesek sa' se'e xapop nak, ekyássesakxa nak éma apagkok apyáxeg, cham'a apchaqha exchek xép. 12 Eknekxak sa' eykhe chá'a aqsok aktek xapop, megkeyxek sa' eyke chá'a. Eweynchamha sa' aqsa chá'a ekyókxoho yókxexma keso náxop, meyke apkellókasseyam apyampé.
13 Keñe axta Caín aptáha apchátegmowágko Wesse' egegkok se'e:
—Mowanchek ko'o alenmaxaxkohok sellegassáseykegkoho ekyawe peya nak xép hegkések. 14 Sakhem setekkesa ko'o exchep se'e xapop nak, aweynchamha sa' ekyókxoho yókxexma keso náxop, meykexa nak xép, meyke séllókasseyam sekyampe xama enxoho. Keñe sa' heyaqhek ma'a ektáha enxoho sete.
15 Aptáhak axta Wesse' egegkok apchátegmowágkokxo s'e:
—Apmatñeyk sa' agkok xép, añássesagkohok sa' ko'o ekweykmo siete m'a ektáha enxoho apchaqhe exchep.
Keñe axta Wesse' egegkok apkelqahasa m'a Caín, yaqwayam enxoho megyaqhehek chá'a m'a ektáha enxoho chá'a apwete. 16 Aptekkek axta Caín xa yókxexma nak, appaqhetchesakxa axta Wesse' egegkok, aphakmek axta m'a yókxexma Nod, ekpayho nak ekteyapmakxa ekhem teyp Edén.
Caín aptawán'ák neptámen
17 Apyepetcheyak axta aptáwa' Caín, lósók axta nahan entemék, wet'ak axta étche, cham'a Henoc. Keñe axta Caín apxátekhasa xama tegma apwányam ma'a, Henoc axta han apteméssessók apwesey, ekhawo nak apwesey m'a apketche. 18 Henoc axta apketche m'a Irad, keñe axta Irad apketche m'a Mehujael, keñe axta Mehujael apketche m'a Metusael, keñe axta Metusael apketche m'a Lámec. 19 Ánet axta apnaqteyegka'a m'a Lámec, Adá axta ekwesey xama, keñe mók ekwesey Silá. 20 Wet'ak axta étche Adá, cham'a Jabal, cham'a aptawán'ák neptámen ma'a apkelpakxenéyak nak chá'a, tén han apxámaseykekxa nak chá'a aqsok kélnaqtósso. 21 Yetneyk axta han apyáxeg Jabal, apwesey axta Jubal, cham'a aptawán'ák neptámen ma'a apyókxoho apkelpáwasso nak arpa, tén han ma'a apkelpáwasso nak yámámok. 22 Keñe axta Silá ekwet'a étche Tubal-cain, cham'a aptéma axta aptamheykha sawo', apkeláneyo axta chá'a aqsok kélmeykegkaxa m'a sawo' ekyexwase, tén han ma'a sawo nak. Yetneyk axta han apyáxeg kelwána m'a Tubal-caín ekwesey axta Naamá.
23 Aptáhak axta apkeláneya apnaqteyegka'a Lámec se'e, cham'a Adá, tén han Silá:
“Kóleyxho hana
s'e sekmako nak
altennaksek ko'o:
Eyaqhak axta
ko'o xama énxet
ñókxa seyensasa axta.
Eyaqhak axta han
xama wokma'ák
ñókxa setekpaga axta.
24 Apmatñeyk agkok Caín
siete énxet etekyók
apyaqmageykekxa m'a,
keñe sekmatñá enxoho ko'o,
setenta y siete énxet etekyók
seyaqmageykekxa ko'o.”
Ektáhakxa apqántánxo apwete apketche Adán tén han Eva
25 Apwetásekxeyk axta makham pók étche aptáwa' m'a Adán, teméssessek axta han apwesey Set, tén axta ektáha s'e: “Dios egkeyásekxak makham pók hatte apyaqmagkasso m'a Abel, cham'a apchaqhama nak Caín.”
26 Apweteyak axta han xama apketche apkenna' Set, apteméssessek axta apwesey Enós. Cháxa eyeynókxa axta kélwóneykha apwesey m'a Wesse' egegkok.