La Pascua
1 El Señor habló en Egipto con Moisés y Aarón, y les dijo:
2 «Este mes será para ustedes el mes principal, el primero del año. 3 Díganle a toda la comunidad israelita lo siguiente: “El día diez de este mes, cada uno de ustedes tomará un cordero o un cabrito por familia, uno por cada casa. 4 Y si la familia es demasiado pequeña para comerse todo el animal, entonces el dueño de la casa y su vecino más cercano lo comerán juntos, repartiéndoselo según el número de personas que haya y la cantidad que cada uno pueda comer. 5 El animal deberá ser de un año, macho y sin defecto, y podrá ser un cordero o un cabrito. 6 Lo guardarán hasta el catorce de este mes, y ese día todos y cada uno en Israel lo matarán al atardecer. 7 Tomarán luego la sangre del animal y la untarán por todo el marco de la puerta de la casa donde coman el animal. 8 Esa noche comerán la carne asada al fuego, con hierbas amargas y pan sin levadura. 9 No coman ni un solo pedazo crudo o hervido. Todo el animal, lo mismo la cabeza que las patas y las entrañas, tiene que ser asado al fuego, 10 y no deben dejar nada para el día siguiente. Si algo queda, deberán quemarlo. 11 Ya vestidos y calzados, y con el bastón en la mano, coman de prisa el animal, porque es la Pascua del Señor. 12 Esa noche yo pasaré por todo Egipto, y heriré de muerte al hijo mayor de cada familia egipcia y a las primeras crías de sus animales, y dictaré sentencia contra todos los dioses de Egipto. Yo, el Señor, lo he dicho.
13 »”La sangre les servirá para que ustedes señalen las casas donde se encuentren. Y así, cuando yo hiera de muerte a los egipcios, ninguno de ustedes morirá, pues veré la sangre y pasaré de largo. 14 Este es un día que ustedes deberán recordar y celebrar con una gran fiesta en honor del Señor. Lo celebrarán como una ley permanente que pasará de padres a hijos. 15 Comerán pan sin levadura durante siete días; por lo tanto, desde el primer día no deberá haber levadura en sus casas. Todo aquel que coma pan con levadura durante estos siete días será eliminado del pueblo de Israel. 16 Tanto el primer día como el séptimo deberán dedicarlos a una reunión santa. Esos días no se trabajará, a no ser para preparar la comida de cada persona. 17 La fiesta de los Panes sin levadura es un día que ustedes deberán celebrar, porque en ese mismo día los saqué de Egipto a todos ustedes. Lo celebrarán como una ley permanente que pasará de padres a hijos. 18 Comerán pan sin levadura desde la tarde del día catorce del primer mes hasta la tarde del día veintiuno del mismo mes. 19 No deberá haber levadura en sus casas durante siete días, porque cualquiera que coma pan con levadura será eliminado de la comunidad israelita, tanto si es extranjero como si es del país. 20 Por lo tanto, no coman nada que tenga levadura. Dondequiera que ustedes vivan, deberán comer pan sin levadura.”»
21 Moisés mandó llamar a todos los ancianos israelitas y les dijo: «Vayan y tomen un cordero o un cabrito para sus familias, y mátenlo para celebrar la Pascua. 22 La sangre debe quedar en una palangana; tomen después un manojo de ramas de hisopo, mójenlo en la sangre, y unten la sangre por todo el marco de la puerta de la casa. Nadie de ustedes debe salir de su casa antes del amanecer. 23 Cuando el Señor pase para herir de muerte a los egipcios, verá la sangre por todo el marco de la puerta, y pasará de largo por esa casa. Así el Señor no dejará que el destructor entre en las casas de ustedes. 24 Esta orden la respetarán ustedes y sus descendientes, como una ley eterna. 25 Cuando ustedes hayan entrado ya en la tierra que el Señor les va a dar, tal como lo ha prometido, deberán seguir celebrando esta ceremonia. 26 Y cuando sus hijos les pregunten: “¿Qué significa esta ceremonia?”, 27 ustedes deberán contestar: “Este animal se sacrifica en la Pascua, en honor del Señor. Cuando él hirió de muerte a los egipcios, pasó de largo por las casas de los israelitas que vivían en Egipto, y así salvó a nuestras familias.”»
Los israelitas se inclinaron en actitud de adoración, 28 y luego fueron e hicieron todo tal como el Señor se lo había ordenado a Moisés y a Aarón.
La muerte de los hijos mayores
29 A medianoche el Señor hirió de muerte al hijo mayor de cada familia egipcia, lo mismo al hijo mayor del faraón que ocupaba el trono, que al hijo mayor del que estaba preso en la cárcel, y también a las primeras crías de los animales. 30 El faraón, sus funcionarios, y todos los egipcios, se levantaron esa noche, y hubo grandes gritos de dolor en todo Egipto. No había una sola casa donde no hubiera algún muerto. 31 Esa misma noche el faraón mandó llamar a Moisés y a Aarón, y les dijo:
—Váyanse, apártense de mi gente, ustedes y los israelitas. Vayan a adorar al Señor, tal como dijeron. 32 Llévense también sus ovejas y vacas, como querían, y váyanse. Y rueguen a Dios por mí.
33 Los egipcios apuraron a los israelitas para que se fueran pronto de su país, pues pensaban que todos iban a morir. 34 Los israelitas sacaron la masa, todavía sin levadura, y con artesa y todo la envolvieron en sus ropas y se la echaron al hombro. 35 Además, siguiendo las órdenes de Moisés, les pidieron a los egipcios objetos de oro y plata, y vestidos. 36 El Señor hizo que los egipcios dieran de buena gana todo lo que los israelitas pedían, y así los israelitas despojaron a los egipcios.
Los israelitas salen de Egipto
37 Los israelitas salieron de Ramesés a Sucot. Sin contar mujeres y niños, eran como seiscientos mil hombres de a pie, en edad militar. 38 Con ellos se fue muchísima gente de toda clase, además de muchas ovejas y vacas. 39 Como no habían tenido tiempo de preparar comida, pues los egipcios los habían echado de su país, hicieron tortas sin levadura con la masa que habían sacado de Egipto, la cual estaba sin fermentar.
40 Los israelitas habían vivido en Egipto cuatrocientos treinta años, 41 y el mismo día en que se cumplieron los cuatrocientos treinta años, todos los ejércitos del Señor salieron de aquel país. 42 Esa noche el Señor estuvo vigilante para sacarlos de Egipto. Esa es la noche del Señor, la noche en que, en su honor, los israelitas también deberán estar vigilantes, generación tras generación.
Leyes acerca de la Pascua
43 El Señor les dijo a Moisés y a Aarón:
«Esta es la ley para la Pascua: Ningún extranjero podrá comer del animal sacrificado, 44 pero el esclavo comprado por dinero sí podrá comer de él, si ha sido circuncidado antes. 45 Ningún extranjero, ya sea que esté de paso o que viva como asalariado, podrá comer del animal, 46 el cual deberá comerse en una sola casa. No se sacará de la casa ni un solo pedazo de carne del animal sacrificado, ni se le quebrarán los huesos. 47 Esto lo hará toda la comunidad israelita. 48 Sin embargo, si un extranjero vive entre ustedes y quiere celebrar la Pascua en honor del Señor, primero ha de hacer que se circunciden todos los hombres de su familia, y después podrá celebrarla, pues entonces será como los nacidos en el país. Pero no podrá comer del animal nadie que no esté circuncidado. 49 La misma ley se aplicará a los nacidos en el país y a los extranjeros que vivan entre ustedes.»
50 Los israelitas hicieron todo tal como el Señor se lo había ordenado a Moisés y a Aarón. 51 Aquel mismo día, el Señor sacó de Egipto a los ejércitos israelitas.
Ekhem Pascua
1 Apkelpaqhetchessek axta Wesse' egegkok Moisés tén han Aarón ma'a Egipto. Aptáhak axta apkeláneya s'e:
2 “Keso pelten nak, katnehek sa' ekhem kélagkok kéxegke, pelten apkemha apmonye' apyeyam nak. 3 Kólteme sa' kólának apyókxoho israelitas se'e: ‘Keso ekhem diez sa', keso pelten nak se'e, kélxama sa' chá'a kólmok kéxegke xama nepkések apketkok essenhan xama yát'ay apketkok ektáhakxa nak chá'a kélhawóxama xamo' kélxagkok, xama sa' chá'a m'a xama tegma. 4 Ántawók sa' agkok chá'a ekheykha xama tegma yaqwayam katawagkok ekyókxoho m'a aqsok kéltósso ápetek, tén sa' ma'a ektáha nak apxagkok ma'a tegma, epasmekxak sa' etwok xamo' ma'a ektáhakxa nak chá'a ketók apxagkok, emlaskok sa' ma'a apwánxa enxoho apxámokma énxet apheykha, tén han ma'a ekwánxa enxoho chá'a néxa apto m'a xama. 5 Xama apyeyam agkok sa' nahan chá'a katnehek ma'a kéltósso nak, tén han kennawo', meyke enxoho ekmaso m'a ekyókxa, xama nepkések essenhan yát'ay apketkok. 6 Kóltaqmelchesek sa' ekweykmoho ekhem catorce keso pelten nak se'e, tén sa' xa ekhem nak, apyókxoho énxet'ák Israel sa' chá'a elnápok ma'a amonye' ektaxnól'a ekhem. 7 Kólmok sa' nahan éma agkok ma'a aqsok kéltósso nak, tén sa' kóltexneygkok ma'a ekyókxoho atña'ák kélagkok néten tén han ma'a nekhaw'ék nak, cham'a kéltókagkaxa enxoho m'a aqsok kéltósso ápetek. 8 Cháxa axta'a nak kóltawagkok sa' ápetek kélyaqxaqxo, ekyepetche m'a pánaqte áwa' ekmáske nak tén han ma'a kelpasmaga meyke nak kempáseyak. 9 Nágkóltow aqsa ketse enxoho m'a wetek nak tén han ma'a kélhanma nak aqsa kélyeta yegmen kélmakhetchesso. Kélyaqxaqxo eyke chá'a payhawok kóltók ma'a ekyókxoho nak aqsok kéltósso ápetek, cham'a akqátek nak, amagkok, tén han ma'a ekhéyak nak awáxok. 10 Megkeyméxchek nahan kóleymok yaqwayam enxoho kólmaha makham mók ekhem. Yetneyk sa' agkok eyeymomáxche ketse', kéméxcheyk kólwatnekxa'. 11 Kólántaxnekxa sa' kélántaxno, kólatchásekxa sa' kélatchesso kélmagkok, ekyetlómo kélméyak kélmék ma'a yámet kéltasqapeykha, kóltawák sa' ekpekhe m'a aqsok kéltósso ápetek, hakte cháxa mólwagqayam ektámaxche Wesse' egegkok ekhem apagkok Pascua xa. 12 Cháxa axta'a nak, aweynchamha sa' ko'o m'a ekyókxoho nak kañe' Egipto, alnápok sa' chá'a xama tegma étchek átnaha apketkók ma'a egipcia, tén han ma'a émha amonye' ekwete nak étkók ma'a apnaqtósso. Alyekpexchetagkok sa' nahan ko'o m'a ekyókxoho aqsok kéláyókxa nak chá'a m'a kañe' Egipto. Ko'o sekxeyenma xa, sektáha nak Wesse'.
13 “Éma sa' eyke kéxegke kólmaha kólqahasagkok ma'a tegma kélhágkaxa enxoho. Tén sa' sélnapa enxoho ko'o m'a egipcios, megkóletsephek sa' kélxama kéxegke, hakte ótak sa' chá'a m'a éma, tén sa' ayeykhak aqsa chá'a. 14 Cháxa ekhem nak, eyéméxko chá'a kéxegke kaxénwakxohok kélwáxok tén han kóllának chá'a xama kélessawássessamo ekwányam agko' eñama Wesse' egegkok. Kóllának sa' chá'a kéxegke meyke néxa xa yaqwayam sa' kawakxohok apkelánéyak ma'a kélketchek tén han ma'a aptawán'ák nak. 15 Kóltawagkok sa' kelpasmaga meyke kempáseyak ekweykmoho siete ekhem; tásek sa' megkólpekkenek kempáseyak kélxanák se'e émha amonye' ekhem nak. Énxet ektáhakxa enxoho apto kelpasmaga ekyetlómo kempáseyak neyseksa s'e siete ekhem nak, kóltekkesek sa' nepyeseksa m'a énxet'ák Israel. 16 Kéméxcheyk chá'a kóllának kélaqneykekxa ektaqmalma m'a émha amonye' ekhem nak, ekhawo nahan ma'a ekhem siete. Cháxa ekhem nak méko sa' xama enxoho nentamheykha, megkatnaha enxoho chá'a yaqwayam elának apto m'a xama énxet. 17 Kéméxcheyk chá'a kéxegke kólessawásseshok ma'a kelpasmaga meyke kempáseyak, hakte cháxa ekhem nak sélantekkesakxa axta ko'o kéxegke kélyókxoho m'a Egipto. Kóllának sa' chá'a kéxegke meyke néxa xa yaqwayam sa' kawakxohok apkelánéyak ma'a kélketchek tén han ma'a aptawán'ák nak. 18 Kóltawagkok sa' kelpasmaga meyke kempáseyak eyeynamo m'a ekhem catorce taxnám apkemha apmonye' pelten nak, ekweykmoho ekhem veintiuno taxnám ekhawo nahan se'e pelten nak. 19 Siete ekhem sa' kammohok meyke kempáseyak ma'a kélxanák nak, hakte énxet ektáhakxa enxoho apto kelpasmaga ekyetlómo kempáseyak, kóltekkesek sa' ma'a kañe' Israel, megkeyxek sa' ma'a énxet apkeñama nak mók apkelókxa tén han ma'a apkelókxa apagko' nak. 20 Nágkóltow chá'a xama enxoho m'a aqsok ekyetlómo nak kempáseyak, cham'a kélmakókxa enxoho chá'a kólhamok, kéméxcheyk kóltawagkok aqsa chá'a m'a kelpasmaga meyke nak kempáseyak.’”
21 Tén axta Moisés apkeltamho kólnaqlósawakxések ma'a apyókxoho apkelámha apmonye'e israelitas. Aptáhak axta apkeláneya s'e: “Kólxeg, kóltegyesha sa' chá'a xama nepkések apketkok essenhan xama yát'ay apketkok kélhawóxama, kólnáhap sa' nahan yaqwayam kóllának ektámaxche megkólwagqayam ekhem yaqwánxa sa' elyeykhagkok aqsa kélxanák ma'a Dios apkelásenneykha tekyawa yapmeyk, éltamhomaxchexa nak Pascua. 22 Sokpayhe ekwányam sa' eyke kólyetmok ma'a éma nak; tén sa' natámen kólmok yámet aktog hisopo kélexyesso naw'a kólatchesek ma'a éma nak, tén sa' kóltexneygkok chá'a m'a ekyókxoho atña'ák nekhaw'ék nak kélxanák. Méko sa' kélxama enxoho kéxegke kélwanchek kólántépok kélxagkok ma'a amonye' élseye sa'. 23 Apmahágkek sa' agkok Wesse' egegkok peya enxoho elnápok ma'a egipcios, étak sa' chá'a éma m'a ekyókxoho atña'ák nekhaw'ék nak, tén sa' eyeykha aqsa chá'a xa tegma nak. Megyohok sa' etxek Wesse' egegkok kañe' kélxagkok kéxegke m'a tekyawa yáp. 24 Kólyahakxohok sa' chá'a kéxegke s'e kélánémaxchexa nak chá'a kóltéhek tén han ma'a kéltawán'ák kélnentámen nak, katnehek sa' xama segánamakxa meyke néxa kélagkok. 25 Kélántaxneyk sa' agkok kéxegke m'a xapop apmáheyókxa nak egkések ma'a Wesse' egegkok, ekhawo nak ma'a apkeltennassama axta egkések, kéméxcheyk kólxegkesek aqsa kéllane s'e ektéma nak megkólwagqayam. 26 Aptemék sa' agkok nahan elmaxneyha kélketchek se'e: ‘¿Yaqsa nélteme xa ektéma nak kéllana?’ 27 Sa' kóltéhek kólátegmowagkokxak kéxegke s'e: ‘Keso aqsok kéltósso ekmatñà ekhem mólwagqayam Pascua, eñama m'a Wesse' egegkok. Hakte cham'a apkelnapa axta egipcios, apkelyeykhágkek axta aqsa chá'a apxanák ma'a israelitas apheykha axta m'a kañe' Egipto, keñe axta apkelweykmo negko'o teyp ma'a neghawóxama.’”
Tén axta apkelháxahánto m'a israelitas apkelpeykásawo. 28 Tén axta apkelxega, apkelánegko ekyókxoho m'a aptémakxa axta Wesse' egegkok apkeltémókxa etnahagkok ma'a Moisés tén han ma'a Aarón.
Kélketchek átnaha apketkók apkeletsapma
29 Axta'a eyseksók axta apkelnapa Wesse' egegkok kélketchek átnaha apketkók xama tegma chá'a m'a kañe' Egipto. Axta nahan cheynawok sekxók ma'a faraón apketche átnaha apketkok aphama axta chá'a m'a taháno ekyawe ektaqmalma, ekweykekxoho m'a apketchek átnaha apketkók nak ma'a énxet'ák apheykha axta kañe' negmomaxchexa, tén axta nahan ma'a émha amonye' ekwete étkók nak ma'a aqsok kélnaqtósso. 30 Apxatakha'ak axta faraón xa axta'a nak, tén han ma'a apkeláneykha, tén han ma'a apyókxoho egipcios, legáxcheyk axta éllekxagwomáxche ekyawe agko' ma'a ekyókxoho kañe' Egipto. Méko axta nahan xama tegma enxoho magwet'akxa megyetsapma. 31 Cháxa axta'a apkeltamhókxa axta kólnaqlósawakxések faraón ma'a Moisés tén han Aarón. Aptáhak axta apkeláneya s'e:
—Kólxeg, kólántép nepyeseksa énxet'ák ahagkok, kéxegke tén han ma'a israelitas. Kólxeg heykxe kólpeykeshok ma'a Wesse' kélagkok, ekhawo m'a kélxeyenma nak chá'a. 32 Kólnaqlow sa' nahan ma'a nepkések kélnaqtósso tén han ma'a weyke, kélmámenyého nak chá'a kólnaqlók, tén sa' kólxog. Eyke hélmaxnéssesek sa' ko'óxa m'a Dios.
33 Kelpekhéssek axta nahan elántépok heykxe apkelókxa egipcios ma'a israelitas, hakte xénchek axta apkelwáxok eletsapok katnehek ma'a apyókxoho nak. 34 Apkelhaxyawássekxeyk axta israelitas ma'a hótáhap kélyelaqtésso meyke axta kélenchehe makham ma'a kempáseyak, yetlo m'a kélxata nak. Apyókxoho axta nahan apkelyaqsásegkokxak ma'a apkelnaqta tén axta apkelpatmeykxo. 35 Aptamhágkek axta nahan ma'a apkeltémókxa axta etnahagkok ma'a Moisés, apkelmaxneyágkek axta egipcios ma'a aqsok étkók éltaqmalma sawo ekyátekto élmomnáwa nak, tén han ma'a sawo ekmope élmomnáwa nak, tén han ma'a apkelántaxno. 36 Apkelmeyásegkek axta nahan meyke apmeyágweykekxa ekyókxoho aqsok apagkok apkelmaxneyakxa enxoho chá'a israelitas ma'a egipcios, hakte Wesse' egegkok axta keñamak apteméssesso. Axta keñamak apsawhéssamo aqsok apagkok egipcios ma'a israelitas.
Israelitas apkelánteyapma Egipto
37 Apkelántekkek axta israelitas ma'a yókxexma Ramsés apkelmeyákxo m'a yókxexma Sucot. Meyke kélyetsáteykekxa axta nahan ekwánxa m'a kelán'ák tén han ma'a sakcha'álétkók, ketók seiscientos mil énxet axta apweykmok apyókxoho apkelxega náxap'ák, élyennaqte nak apyempe'ék. 38 Apxámok apagko' axta nahan apkelyetlawa m'a pók aptémakxa nak chá'a énxet, apxámok axta nahan ma'a nepkések tén han ma'a weyke. 39 Apkelánegkek axta aqsa nahan pók aptémakxa kelpasmaga meyke kempáseyak ma'a hótáhap kélyélaqtésso apkelhaxyawáséyak axta m'a Egipto, cham'a meyke axta makham kélénchehe m'a kempáseyak, hakte méko axta ekhem apagkok yaqwayam elanagkok aptéyak apkelántekkesa ekpekhe agko' apkelókxa m'a egipcios.
40 Cuatrocientos treinta apyeyam axta apweykmok apheykha israelitas ma'a Egipto. 41 Cháxa ekhem nak, apwokmo axta cuatrocientos treinta apyeyam, apkelántekkek axta apyókxoho Wesse' egegkok sẽlpextétamo apagkok ma'a apkelókxa nak. 42 Apheyk axta nahan apkeláneyncha'a apmako elántekkesek Wesse' egegkok Egipto xa axta'a nak. Cháxa eyéméxko nak han chá'a elanagkok apkelánteyápeykmoho israelitas ekweykekxoho aptawán'ák neptámen meyke néxa xa, hakte cháxa axta'a apagkok Wesse' egegkok xa.
Segánamakxa ekxeyenma nak apkelánteyapmakxa israelitas
43 Aptáhak axta apkeláneya Wesse' egegkok Moisés tén han Aarón se'e:
“Keso yaqwánxa katnehek segánamakxa agkok ekhem ektámáxchexa nak kéltósso ápetek ekhem Pascua s'e: Méko sa' xama énxet megkatnaha nak kélenyémeyo xamo' apwanchek etwok kéltósso ekmatñà ápetek, 44 sa' eyke m'a kélásenneykha naqsa apmomap nak kélyánmagkasso selyaqye, apwanchek etwok, ektáha enxoho sekxók kélyenyekhássesso m'a nekha apyempehek. 45 Méko sa' xama énxet enxoho megkatnaha nak kélpeywomo xamo', cham'a apwe nak yaqwatakxoho essenhan ma'a ekha nak apxawe kélyánmagkasso aptamheykha, apwanchek etwok kéltósso ápetek. 46 Xama tegma sa' aqsa wánxa katawaxche'. Megkóltekkesek sa' nahan kañe' kélxagkok ketse enxoho m'a kéltósso ápetek ekmatñà nak, megkólekkexchesek sa' nahan ma'a axchakkok nak. 47 Sa' etnahagkok apyókxoho israelitas xa. 48 Yetneyk agkok xama énxet megkatnaha nak kélpeywomo xamo' apha kélnepyeseksa kéxegke apmáheyo enxoho elának ma'a ektámaxche mólwagqayam nak Wesse' egegkok ekhem apagkok, cham'a Pascua, kéméxcheyk sekxo' kólának kólyenyekhássesagkok nekha apyempe'ék ma'a apyókxoho apnámakkok apkelennay'a nak, tén sa' natámen apwanchek elána', hakte máxa appalleykemxa apancha'awók sa' etnahagkok se'e apkelókxa nak. Mopwanchek eyke etwok kéltósso ápetek ma'a meyke enxoho kélyenyekhássesso nekha apyempehek. 49 Sa' etnehek nahan apkelyeheykekxoho appalleykemxa apagko' nak apkelókxa s'e segánamakxa nak, tén han ma'a megkatnaha nak kélpeywomo xamo' apheykha nak kélnepyeseksa kéxegke.”
50 Apkelánegkek axta nahan israelitas ma'a ekyókxoho apkeltémókxa axta etnahagkok Wesse' egegkok ma'a Moisés tén han Aarón. 51 Cháxa ekhem apkelántekkesakxa axta nahan Wesse' egegkok Egipto m'a énxet'ák apxámokma nak israelitas.