Dios juzga conforme a la verdad
1 Por eso tú, quienquiera que seas, no tienes excusa cuando juzgas a los demás. Al juzgar a otros te condenas a ti mismo, pues haces precisamente las mismas cosas. 2 Pero sabemos que cuando Dios condena a quienes así se comportan, juzga conforme a la verdad. 3 Y en cuanto a ti, que juzgas a otros y haces lo mismo que ellos, ¿crees que vas a escapar del juicio de Dios? 4 Tú desprecias la inagotable bondad de Dios, su tolerancia y paciencia, y no te das cuenta de que es precisamente su bondad la que te lleva a arrepentirte de tu maldad. 5 Pero tú, como eres obstinado y no has querido retomar los caminos de Dios, estás provocando su gran ira para el día del juicio, cuando Dios se manifieste y dicte su justa sentencia, 6 y pague a cada cual conforme a lo que haya hecho. 7 Dios dará vida eterna a quienes, con la esperanza de alcanzar la gloria, el honor y la inmortalidad de parte de Dios, no hayan dejado de hacer el bien; 8 pero castigará con toda su ira a quienes por ambición personal no siguieron la verdad, sino que más bien se pusieron a favor de la injusticia. 9 Habrá sufrimiento y angustia para todo ser humano que haga el mal, para los judíos en primer lugar, pero también para los que no lo son. 10 En cambio, Dios dará gloria, honor y paz a quienes hacen el bien, a los judíos en primer lugar, pero también a los que no lo son. 11 Porque Dios no juzga con favoritismos.
La ley
12 Quienes pecan sin estar sujetos a ninguna ley perecerán sin la ley; y quienes pecan a pesar de tener la ley serán juzgados por medio de esa misma ley. 13 Pues ante Dios no son justos quienes solamente oyen la ley, sino quienes la cumplen. 14 Incluso, quienes no tienen ley, porque no son judíos, pero hacen por naturaleza lo que la ley manda, son ellos mismos su propia ley, 15 pues por su conducta muestran que llevan la ley escrita en el corazón. Su propia conciencia da testimonio de ello, y sus propios pensamientos los acusarán o los defenderán 16 el día en que, por medio de Cristo Jesús, Dios juzgará los secretos de todos los seres humanos, conforme al evangelio que yo anuncio.
17 ¿Y qué en cuanto a ti? Tú te reconoces como judío, confías en la ley y estás orgulloso de Dios. 18 Conoces su voluntad, y sabes distinguir lo que es mejor porque la ley así te lo ha enseñado. 19 Estás convencido de que puedes guiar a los ciegos y alumbrar a cuantos viven en la oscuridad; 20 de que puedes instruir a la gente insensata y orientar a los sencillos, ya que en la ley tienes la expresión completa del conocimiento y de la verdad. 21 Pues bien, si tú enseñas a otros, ¿por qué no te enseñas a ti mismo? Si predicas que no se debe robar, ¿por qué robas? 22 Si dices que no se debe cometer adulterio, ¿por qué lo cometes? Si odias a los ídolos, ¿por qué robas las riquezas de sus templos? 23 Tú te jactas de la ley, pero deshonras a Dios porque no la cumples. 24 Con razón dicen las Escrituras: «Por causa de ustedes, los que no son judíos ofenden a Dios.»
25 Es cierto que, a quien cumple la ley, la circuncisión le sirve de algo; pero si no la cumple, es como si no estuviera circuncidado. 26 En cambio, si el que no está circuncidado actúa como la ley ordena, es como si estuviera circuncidado, aun cuando no lo esté. 27 Y aún más, quien cumple la ley, aunque no esté circuncidado en su cuerpo, juzgará a quien, a pesar de tener la ley y de estar circuncidado, no la cumple. 28 Porque el ser judío no radica en lo externo, y el estar circuncidado no significa tener una marca en el cuerpo solamente. 29 El verdadero judío lo es en su interior, y el estar circuncidado es cosa del corazón, pues depende del Espíritu y no de reglas escritas. Un judío así es aprobado por Dios mismo, y no por ningún ser humano.
Dios apkelyekpelchémo énxet'ák
1 Cháxa keñamak megkeytna exchep yaqwánxa chá'a etnehek appeywa yátegmowagkok apxénamap, xép apteme nak chá'a apyekpelchémo pók, megkeyxek ma'a aptémakxa enxoho chá'a énxet. Aptemék agkok chá'a exchep apyekpelchémo pók, apsexnánémap apagko' chá'a etnehek xép, hakte kaxhok chá'a exchep apkelane aqsok ma'a ektémakxa nak chá'a apkeláneyak aqsok ma'a énxet'ák nak. 2 Negya'ásegkók eyke negko'o Dios ekteme ekpéwomo m'a ektémakxa nak chá'a apkelyekpelchémo énxet'ák, apkellegassásegkoho enxoho chá'a énxet'ák aptamhéyak nak chá'a xa ektáha nak. 3 Keñe exchep, apteme nak chá'a apyekpelchémo pók, apkelane nak chá'a ekhawo nak chá'a apkeláneyak aqsok xa énxet'ák nak, nágkaxén aqsa apwáxok yegketakpok xép neyseksa m'a Dios senlegassáseykegkoho nak. 4 Aptaqnagkamchek xép ma'a Dios segásekhayo megkamassegwayam nak, tén han ma'a mepekhésso nak elwok, tén han apkelenmáxamákpoho nak apkeltémakxa énxet'ák, enxeykel'a ey'áseykegkok ektémakxa nak ektaqmeleykha apwáxok apkelányo Dios apmáheyo eyaqmagkassesek aptémakxa. 5 Keñe exchep, ekyennaqte apwáxok tén han memáheyo ey'ókxak Dios keñamak aptéma exchep apyáncháseykegkoho apagko' yaqwayam kóllegássessagkohok ma'a ekhem ekwa'a sa' Dios aplo, cham'a apxekmowásekpoho sa' Dios, yaqwayam exének ekpayhawo yaqwánxa kólteméssesek, 6 tén han elmésagkok chá'a xama xama m'a ekpayhawo nak chá'a ektémakxa aqsok apkeláneyak. 7 Elmésagkok sa' ekyennaqte apnénya'ák megkatnégwayam néxa m'a aptegyéyak nak chá'a yaqwayam kataqmelek apkelxeyenma m'a Dios, tén han apkelchetamso nak yaqwayam etnéssesek Dios ekha kéláyo, tén han ma'a mótsapma nak; 8 ellegássesagkohok sa' eyke Dios yetlo aplómo apagko' ma'a apkelenmexeykekxa nak chá'a, apkelenmexma nak chá'a m'a amya'a ekmámnaqsoho, apkelmopmenyého nak chá'a m'a nentémakxa ekmaso. 9 Ellegagkohok sa' apyókxoho m'a apkeláneyak nak chá'a aqsok ekmaso, keytek sa' ekyentaxnamo agko' apkelwáxok, judíos sa' eyke sekxók apmonye'e, keñe sa' axayók ma'a metnaha nak judíos. 10 Egkések sa' eyke Dios apkeleymákpoho, ekha kéláyo tén han meyke ektáhakxa apkelwáxok apyókxoho m'a apkeláneyak nak chá'a aqsok ektaqmela, judíos sa' eyke sekxók apmonye'e, keñe sa' axayók ma'a metnaha nak judíos. 11 Hakte metnéssesek chá'a apyeykhamap pók elyekpelkohok Dios ma'a énxet'ák. 12 Apyókxoho apkeláneyak nak chá'a melya'assáxma meykexho m'a segánamakxa eñama nak Moisés, elmassegwók sa' meykexho xa segánamakxa nak; keñe sa' apkeláneyak nak melya'assáxma neyseksa eykhe ekha m'a segánamakxa eñama nak Moisés, sa' nahan kólmaha kóltéhek kélyekpelchémo xa segánamakxa nak. 13 Hakte háwe apkelxénamap ekpéwomo apkeltémakxa nápaqtók Dios ma'a apkelháxenmo nak aqsa ektémakxa m'a segánamakxa, akke m'a apkelyaheykekxoho nak. 14 Apkelyaheykekxók nahan éltémókxa nak antéhek Dios segánamakxa apagkok ma'a metnaha nak judíos, melya'ásegkok eykhe, apkelya'ásegkók eyke m'a aqsok ekmaso nak tén han ma'a ektaqmela nak, 15 hakte apxekmóssegkek ekyetnama eknaqtáxésamaxche segánamakxa m'a apkelwáxok. Élchetámeykha apkelwáxok apagko' chá'a keñamak ekya'assáseykegkoho, élchetamso apkelwáxok apagko' sa' nahan kañék élxéncháseykekxoho apkeltémakxa, essenhan kapasmok 16 ma'a ekhem yaqwánxa sa' elyekpelkohok Dios aqsok ekpowásamáxkoho eñama apchásenneykekxa m'a Cristo Jesús, ekhawo ektémakxa nak chá'a ko'o séltenneykha amya'a ektaqmela.
Judíos tén han segánamakxa
17 Xép apxeyenma nak chá'a apteme judío, apcháyo nak chá'a m'a éltémókxa nak antéhek segánamakxa eñama nak Moisés, eyeymáxkoho nak chá'a appeywa exénmakxa apyetleykha m'a Dios apagkok. 18 Apya'ásegkok xép ma'a apmopmenyého nak Dios, kelxekmóssegkek nahan segánamakxa yaqwayam elyésha m'a aqsok ektaqmela nak. 19 Apxeyenmeyk chá'a exchep apmopwána epékessesagkok apkelxega m'a meyke apaqta'ák nak, tén han apmopwána elsássesexma m'a énxet'ák apheykencha'a nak ekyáqtésakxaxma; 20 apxeyenmeyk nahan chá'a apmopwána elxekmósek ma'a melya'áseyak nak aqsok, tén han epékessesagkok ma'a megkaltámeyéyak nak makham, hakte sawhomáxkók ekyetnama segánamakxa m'a negya'ásegwayam nak, tén han ma'a ekmámnaqsoho nak. 21 Apkelxekmóssek agkok chá'a exchep apnámakkok, ¿yaqsa ektáha melxekmowáseykpekxoho nak apagko' xép? Apkeltennáha agkok chá'a exchep megkeyméxko agmenyexek, ¿yaqsa eyke ektéma apmenyexma chá'a exchep? 22 Apxénchek agkok chá'a exchep megkapayhawo anlanaksek egmók aptáwa', ¿yaqsa eyke ektéma apkelánéssama chá'a exchep pók aptáwa'? Aptaqnókkek agkok chá'a exchep ma'a aqsok kéleykmássesso, ¿yaqsa eyke ektéma apkelmenyexma chá'a exchep ma'a aqsok élmomnáwa ekhéyak nak kañe' tegma kélpeykessamókxa kéleykmássesso? 23 Taqmeleykha chá'a exchep appeywa apxéneykencha'a m'a segánamakxa nak, apmegqassegkek eyke exchep ma'a Dios, hakte melyaheykekxak chá'a. 24 Naqsók ektémakxa nak eknaqtáxésamaxche s'e: “Apxéneykha ekmaso Dios ma'a énxet'ák melya'áseyak nak Dios, kéxegke éñamakxa.”
25 Naqsók ekpasmoma chá'a kélyenyekhássesso nekha apyempehek ma'a apkelyaheykekxoho nak chá'a segánamakxa eñama nak Moisés; keñe m'a melyaheykekxa nak chá'a, máxa katnehek ma'a méko enxoho kélyenyekhássesso nekha egyempehek. 26 Agkok etnahak chá'a éltémókxa nak antéhek segánamakxa m'a megkólyenyekhássesso nak chá'a nekha apyempehek, kólteméssesek sa' chá'a ekha kélyenyekhássesso nekha apyempehek, meykexho eykhe kélyenyekhássesso nekha apyempehek. 27 Énxet apkelyaheykekxoho nak eltémókxa antéhek segánamakxa, meykexho eykhe kélyenyekhássesso nekha apyempehek, etnehek sa' apyekpelchémo m'a énxet apya'áseykegkoho nak ektémakxa segánamakxa tén han ekha nak kélyenyekhássesso nekha apyempehek, melyaheykekxa nak segánamakxa. 28 Háwe ekteméssesso judío énxet ma'a ektémakxa nak chá'a apyempehek, tén han ma'a kélyenyekhássesso nak chá'a nekha apyempehek, háwe ekwánxa agkok keytek ma'a apyempehek nak. 29 Akke apteme apmámnaqsoho judío m'a megkóteyamaxkoho nak chá'a kañe' apwáxok apteme judío, tén han ekteme nak ekmámnaqsoho máxa kélyenyekhássesso nekha apyempehek ma'a kañe' apwáxok: háwe ektémakxa nak chá'a eknaqtáxésamaxche segánamakxa ekteméssesso, Espíritu eyke. Énxet ekteme enxoho xa, apteme apmà takha' m'a Dios, háwe m'a énxet'ák, Dios akke.