Séptima colección: «dichos del rey Lemuel»
1 Dichos del rey Lemuel de Massa, que su madre usó para instruirlo:

2 Hijo mío, fruto de mis entrañas,
respuesta de Dios a mis ruegos,
¿qué más te puedo decir?
3 Que no gastes tu energía con mujeres,
pues por ellas los reyes se pierden.
4 No está bien, Lemuel, que reyes y gobernantes
beban vino y bebidas fuertes,
5 pues podrían olvidarse de la ley
y violar los derechos de los más humildes.

6 Deja el vino y las bebidas fuertes
para los decaídos y deprimidos;
7 ¡que beban y no vuelvan a acordarse
de su pobreza y sufrimientos!

8 Levanta la voz por los que no tienen voz;
¡defiende a los indefensos!
9 Levanta la voz, y hazles justicia;
¡defiende a los pobres y a los humildes!
Alabanza a la mujer ejemplar
10 Mujer ejemplar no es fácil hallarla;
¡vale más que las piedras preciosas!
11 Su esposo confía plenamente en ella,
y nunca le faltan ganancias.
12 Brinda a su esposo grandes alegrías
todos los días de su vida.
13 Va en busca de lana y lino,
y gustosa realiza labores manuales.
14 Cual si fuera un barco mercante,
trae de muy lejos sus provisiones.
15 Antes de amanecer se levanta
y da de comer a sus hijos y a sus criadas.
16 Inspecciona un terreno y lo compra,
y con sus ganancias planta viñedos.
17 Se reviste de fortaleza
y con ánimo se dispone a trabajar.
18 Cuida de que marche bien el negocio,
y trabaja hasta tarde en la noche.
19 Con sus propias manos
hace hilados y tejidos.
20 Siempre les tiende la mano
a los pobres y necesitados.
21 No teme por su familia cuando nieva,
pues todos los suyos andan bien abrigados.
22 Ella misma hace sus colchas,
y se viste con las telas más finas.
23 Su esposo es bien conocido en la ciudad,
y está entre los más respetados del país.
24 Ella hace túnicas y cinturones,
y los vende a los comerciantes.
25 Se reviste de fuerza y dignidad,
y el día de mañana no le preocupa.
26 Habla siempre con sabiduría,
y con amor imparte sus enseñanzas.
27 Está atenta a la marcha de su casa,
y jamás come lo que no ha ganado.
28 Sus hijos y su esposo
la alaban y le dicen:
29 «Mujeres buenas hay muchas,
pero tú eres la mejor de todas.»
30 Los encantos son una mentira,
la belleza no es más que ilusión,
pero la mujer que honra al Señor
es muy digna de alabanza.
31 ¡Alábenla ante todo el pueblo!
¡Denle crédito por todo lo que ha hecho!
Ektáhakxa siete wesse' apwányam Lemuel appeywa
1 Lemuel appeywa wesse' apwányam axta m'a Masá, ektémakxa axta élxekmósso egken:

2 Hatte,
seyásekhayo
ahagko' nak,
segkésso axta Dios
eñama sélmaxnagko,
¿yaqsa eyeyméxko
kaxwók atnehek
wának xép?
3 Nágyoho kasawhaksek
ektémakxa apyennaqte
m'a kelán'ák nak,
hakte cháxa
eknaqtawáseykencha'a
nak chá'a m'a
apkelwesse'e apkelwányam.
4 Lemuel, asagkek énagkok
apkelwesse'e apkelwányam
tén han apkeltaqmelchesso
nak apkelókxa m'a vino
keñe han ma'a
anmen ekyennaqte nak,
5 hakte kalwánaqtésegmak ma'a
ektémakxa nak segánamakxa'
melanagkehek ma'a ekpayhawo
nak kólteméssesek ma'a
énxet'ák apkelmopyóseka nak.

6 Yoho aqsa
énagkok vino
tén han anmen
ekyennaqte m'a
énxet'ák peya
nak eletsapok,
tén han ma'a
élyentaxnamo nak
chá'a apkelwáxok;
7 ¡énagkok sa'
apagkok ma'a,
kamaskok sa'
kalxének apkelwáxok
meyke aqsok apagkok,
tén han ektémakxa
apkellegeykegkoho!

8 Yátegmakkasák
amya'a m'a
megkalmopwána
nak elxének
ektémakxa apheykha;
¡elmeyow ma'a énxet'ák
meyke nak élmasma!
9 Énnaqtés
chá'a appeywa,
elánekxés chá'a
ektémakxa apheykha;
¡epásem chá'a
m'a meyke nak
aqsok apagkok,
tén han ma'a
apkelmopyóseka nak!
Entáwa' ektaqmalma nak ektémakxa
10 Askehek agwetak
entáwa' ektaqmalma
nak ektémakxa';
¡yeykhásseykmók ektémakxa
ekmomnáwa m'a meteymog
éltaqmalma nak!
11 Awanhek chá'a
katnehek apcháyo
atáwa' m'a kelán'a nak,
megkeymaxcheyk ma'a
xama aqsok enxoho.
12 Tásek chá'a
katnehek ekteméssesakxa
atáwa' yókxoho ekhem,
neyseksa ekha,
megkasagkehek chá'a.
13 Kaxog chá'a kategyek
nepkések apwa'
tén han yátépépe',
atsók agko' han chá'a
kótek kalának apáwa.
14 Makhawók chá'a
kaleñék kalsanták
ma'a nento,
ektémól'a yántakpayhe
élseykhal'a chá'a aqsok.
15 Amonye' élseye
chá'a kaxatakha',
keñe kalagkok
ektéyak ma'a étchek,
tén han kalxekmósek
chá'a yaqwánxa
kalanagkok ma'a
élásenneykha nak.
16 Kalanok chá'a
ektémakxa xapop
keñe kamok chá'a,
kaknekxak chá'a
anmen yámet
ekyánmaga m'a
ektamheykha nak.
17 Kayhek han émpehek,
yetlo ekwasqápeykekxoho
chá'a kalának ektamheykha.
18 Kalanagkohok chá'a
élyánmagkásamáxche
yaqwayam kataqmelek ekxega,
kammohok chá'a axta'a
eyseksók ektamheykha.
19 Eknexpagá agko'
chá'a katnehek,
eyótma agko' han
chá'a katnehek.
20 Kalmésagkok chá'a
aqsok ma'a meyke
nak aqsok apagkok,
kapasmok han chá'a
m'a ekha nak chá'a
eyeyméxchexa aqsok.
21 Megkatnéssesha
awáxok ekheykha
nak axagkok
apteyekmo enxoho yeyam,
hakte yetneyk
katnehek apyókxoho
apkelnaqta apkelyentaxno.
22 Élane agko' han
katnehek ma'a yát'apáwa,
kalántaxnekxak han
chá'a m'a élántaxno
apkeltaqmalma nak.
23 Kólya'asagkohok
han chá'a atáwa' m'a
apyawakxa nak tegma,
exek chá'a nepyeseksa
énxet'ák ekyawe agko'
nak chá'a kéláyo.
24 Kalának chá'a apáwa
tén han nentete nenxet,
keñe kakxák chá'a ekha
ekyánmaga kalmések
ma'a apkexeykekxa
nak chá'a aqsok.
25 Kayhek nahan
émpehek ma'a,
kéláyo han,
megkeytnakhaksók
han awáxok ma'a
yaqwánxa enxoho
katnehek amonye'.
26 Tásek chá'a
katnehek ekpeywa
ekxeyenma aqsok,
yetlo ektaqmeleykha
awáxok nahan chá'a
kalxekmósek námakkok.
27 Kataqmelchesek
chá'a axagkok,
megkaxek aqsa
chá'a m'a axagkok
katwok ekto,
katneykha chá'a.
28 Kaltaqmalmakha
chá'a apkelpeywa
exének étchek
tén han ma'a atáwa',
etnehek chá'a s'e:
29 “Xámok eykhe
kelán'a élmowancha'a
nak éltamheykha,
yeykhásseykmók eyke
exche' ekmowána
ektamheykha m'a
ekyókxoho kelán'ák nak.”
30 Awanchek
hẽlyexanchesha
m'a ektémakxa
nak ekma egwáxok
anlanok kelán'a,
megkawegqók eyke
m'a ektémakxa
nak ektaqmalma;
eyke payhawók
kataqmalmakha nempeywa
anxénmakha m'a
kelán'a eyáyo nak
Wesse' egegkok.
31 ¡Kataqmalmakha
kélpeywa kólxénmakha
nápaqta'awók ma'a
apyókxoho énxet'ák nak!
¡Kólxén ektáha naqsók
ma'a ekyókxoho
aqsok élane nak!