1 Cuando Jesús terminó de dar instrucciones a sus doce discípulos, se fue de allí a enseñar y proclamar el mensaje en los pueblos de aquella región.
Los enviados de Juan el Bautista
(Lc 7.18-35)2 Juan, que estaba en la cárcel, tuvo noticias de lo que Cristo estaba haciendo. Entonces envió a algunos de sus seguidores 3 para que le preguntaran si él era el que había de venir, o si debían esperar a otro.
4 Jesús les contestó: «Vayan y díganle a Juan lo que han visto y oído. 5 Cuéntenle que quienes no podía ver ahora ven; quienes no podían caminar ya caminan; quienes tenían lepra ya han sido sanados; quienes no podían oír ya oyen; que los muertos vuelven a la vida y que a los pobres se les está anunciando la buena noticia. 6 ¡Y dichoso aquel que no encuentre en mí motivo de tropiezo!»
7 Después de que ellos se fueron, Jesús comenzó a hablar con la gente acerca de Juan, y dijo: «Cuando ustedes fueron a verlo al desierto, ¿qué encontraron? ¿Una caña sacudida por el viento?, 8 ¿un hombre vestido con ropas lujosas? ¡Quienes se visten con ropas lujosas viven en palacios! 9 En fin, ¿qué encontraron? ¿Un profeta? ¡Sí, y a uno que es mucho más que profeta! 10 Juan es aquel de quien dicen las Escrituras:
»“Yo envío a mi mensajero delante de ti,
para que te prepare el camino.”
11 Les aseguro que aún no ha nacido nadie que haya sido más grande que Juan el Bautista; y, sin embargo, el más pequeño en el reino de los cielos es más grande que él.
12 »Desde que vino Juan el Bautista hasta ahora, el reino de los cielos sufre violencia, y los que usan la fuerza pretenden acabar con él. 13 Todos los profetas y la ley fueron solo un anuncio de estos tiempos, hasta que vino Juan; 14 y, si están dispuestos a aceptarlo, Juan es el profeta Elías que había de venir. 15 ¡Quien quiera oír y entender esto, que lo entienda!
16 »¿A qué compararé la gente de este tiempo? Se parece a los niños que se sientan a jugar en las plazas y gritan a sus compañeros: 17 “Tocamos la flauta, pero ustedes no bailaron; cantamos canciones tristes, pero ustedes no lloraron.” 18 Porque vino Juan, que ni come ni bebe, y dicen que tiene un demonio. 19 Luego vino el Hijo del hombre, que come y bebe, y dicen que es un glotón y un borracho, amigo de gente de mala fama y de cobradores de impuestos. Pero la sabiduría de Dios se demuestra por sus resultados.»
Reproches contra las ciudades incrédulas
(Lc 10.13-15)20 Entonces Jesús comenzó a reprender a los pueblos donde había hecho la mayor parte de sus milagros, porque no se habían vuelto a Dios; y decía: 21 «¡Ay de ti, Corazín! ¡Ay de ti, Betsaida! Porque si en Tiro y en Sidón se hubieran hecho los milagros que se han hecho entre ustedes, ya hace tiempo que se habrían vuelto a Dios, cubiertos de ropas ásperas y ceniza. 22 Pero les digo que en el día del juicio el castigo para ustedes será peor que para la gente de Tiro y Sidón. 23 Y tú, Cafarnaún, ¿crees que serás levantada hasta el cielo? ¡Más bien, bajarás hasta lo más profundo del abismo! Porque si en Sodoma se hubieran hecho los milagros que se hicieron en ti, esa ciudad habría permanecido hasta el día de hoy. 24 Pero yo les digo esto: en el día del juicio, el castigo para ti será peor que para la región de Sodoma.»
Solo el Hijo sabe quién es el Padre
(Lc 10.21-22)25 En aquel tiempo, Jesús dijo: «Te alabo, Padre, Señor del cielo y de la tierra, porque has mostrado a los sencillos las cosas que has ocultado a los sabios y entendidos. 26 Sí, Padre, porque así lo has querido.
27 »Mi Padre me ha entregado todas las cosas. Nadie conoce realmente al Hijo, sino el Padre; y nadie conoce realmente al Padre, sino el Hijo y aquellos a quienes el Hijo quiera darlo a conocer. 28 Vengan a mí todos ustedes, cansados de tanto trabajar y de llevar tanta carga encima, ¡yo los haré descansar! 29 Acepten llevar mi yugo sobre ustedes, y aprendan de mí, pues soy paciente y de corazón humilde; así hallarán descanso. 30 Porque mi yugo es suave y mi carga es ligera.»
1 Xama axta appenchesa apmésso appeywa doce apkeltáméséyak ma'a Jesús, apxegkek axta apkeñama m'a, yaqwayam enxoho elxekmósek énxet'ák tén han eltennasha amya'a m'a ekyókxoho nátegma nak xa yókxexma nak.
Juan Bautista apkelápháseykha
(Lc 7.18-35)2 Aplegágweykekxeyk axta amya'a ektémakxa aptamheykha Cristo m'a Juan neyseksa apha sẽlpextétamakxa. Keñe apkeláphassama nápakha ektáha axta chá'a apkelyetleykha, 3 yaqwayam enxoho elmaxneyha naqsók kexaha m'a apxénamakpo axta ewa' essenhan eleyxek makham pók énxet.
4 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e: “Kóltaqhoho, kóltennássekxa sa' Juan ektáhakxa nak kélwete, tén han kéllege. 5 Kóltennasha sa' apkelweteykekxoxma m'a énxet'ák meyke nak apaqta'ák, tén han apkelxegeykekxo m'a meyke nak aptapnák, keñe anhan apkeltaqmelweykmo m'a ektamhéyak nak negmasse ektepelchamáxche egyempehek, tén han apkellegeykekxoxma m'a meyke nak apkelpeyk'ák, keñe anhan apnaqxétekhágweykmo m'a apkeletsapma axta, tén han kéllegassama amya'a ektaqmalma m'a énxet'ák meyke nak aqsok apagkok. 6 ¡Apkeleñémo agko' melwátésseyam nak apteme mehey'ásseyam ko'o!”
7 Xama axta apkeltaqhémo m'a ektáha axta apkeláphasso Juan, apkeltennáseykha axta Jesús énxet'ák apxeyenma m'a Juan, axta aptemék se'e: “¿Yaqsa axta kéltémo kólwetak kéxegke m'a yókxexma meykexa nak énxet? ¿Tappo ekyawheyáseykha éxchahayamya axta kélteyánegweykmoho'? 8 Háwe axta agkok xa ¿Yaqsa axta kélteyánegweykmoho m'a? ¿Xama énxet apkeltaqmalma apkelnaqtáya axta kélteyánegweykmoho'? Kélya'ásegkok kéxegke énxet apkeltaqmela nak apkelántaxno exnakha chá'a m'a kelwesse'e apkelwányam apxanák nak. 9 ¿Yaqsa axta kélteyánegweykmoho? ¿Dios appeywa aplegassóya axta? Ehay, naqso', énxet apyeykhágweykmoho Dios appeywa apkellegasso axta m'a. 10 Juan axta m'a ektéma axta ekxeyenma eknaqtáxésamaxche s'e:
‘Eyáphássek ko'o
seykha amya'a ahagkok
apmonye' exchep,
yaqwayam enxoho
elanaksek ámay.
11 Naqsók ko'o sekxéna méko xama énxet apyeykhágweykmoho Juan el Bautista nepyeseksa m'a apyókxoho énxet'ák; keñe m'a énxet apteme nak kónegók ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios ma'a néten, mexnawok ma'a Juan el Bautista.
12 “Kélchetámeykegkek aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios eyeynamo m'a sekxók axta apwaya apkeltenneykencha'a Juan el Bautista ekwokmoho makham se'e negwánxa nak. Keñe m'a énxet'ák apkelyennaqteyáseykha nak chá'a apyempe'ék apmáheyo emok. 13 Nanók axta nahan apkellegasso Dios appeywa apkellegasso tén han segánamakxa m'a aptémakxa nak wesse' apwányam Dios ekwokmoho apwaya m'a Juan; 14 kélmakók sa' agkok kéxegke megkólya'ássók xa, Juan neykhe m'a Elías apteme axta Dios appeywa aplegasso apxénamakpo axta ewata'. 15 Kéxegke ekha nak kélheyk'ák, kóleyxho.
16 “¿Yaqsa ko'o ewanchek axnéshok énxet'ák keso negwánxa nak? Máxa m'a sakcha'a létkók ekheykhal'a ekyawakxal'a exma apheykegkaxa énxet'ák, ektémól'a kalyennaqtéshok élpeywa kának élxegexma'a s'e: 17 ‘Nélpáwássek negko'o yámámok, keñe kéxegke megkólnéweyncha'a, nélmeneykmássek negko'o negmeneykmasso senlapwagkassamól'a, keñe kéxegke megkóllekxagweyncha'a.’ 18 Hakte apwayak axta Juan, meto axta apto tén han meya axta vino, keñe apxénamakpo chá'a ekhama apwáxok kelyekhama'. 19 Keñe axta apwaya m'a aptáha nak Apketche énxet aptómo nak apto, apyamo nak vino, keñe apxénamakpo chá'a megyésso etwok apto, tén han megyésso ének vino, tén han apxénamakpo apkelásekhayo m'a énxet élmasagcha'a nak apkeltémakxa, tén han ma'a énxet'ák apkelmomo nak selyaqye yaqwayam egkések ma'a Roma. Dios apya'ásegwayam axta eyke keñamak ekwetamaxko m'a ektémakxa axta apkeltamheykha.”
Énxet apkelya'ásseyam apheykha nak tegma apkelyawe apkelxénamap kóllegássesagkoho'
(Lc 10.13-15)20 Yetlómók axta eklo appeywa Jesús apkelpaqhetchessama énxet'ák ma'a nátegma apkeláneykxa axta ekxámokma aqsok sempelakkasso nak agweta', hakte axta elya'eykekxak ma'a Dios. Axta aptemék Jesús se'e: 21 “Énxet'ák Corazín, asagkek sa' katnehek kélteméssesakxa kéxegke, asagkek sa' nahan katnehek kélteméssesakxa kéxegkáxa énxet'ák Betsaida, kaxtemék axta élánamáxche aqsok sempelakkasso agwetak ma'a tegma apwányam Tiro tén han Sidón, élánamáxko axta kélnepyeseksa kéxegke, nanók axta elyaqmagkasek apkelwáxok, elántaxnekxak axta m'a apáwa sẽlwáxaqxamo nak, enegkenagkok axta anhan apyetseksa'ák táhap. 22 Éltennássek eyke ko'o kéxegke peya kóllegássesagkohok ekmaso agko', cham'a ekhem nélyekpelchamáxchexa sa', megkaxók sa' kéllegassáseykegkoho ekwánxa sa' kéllegassáseykegkoho m'a énxet'ák apheykha nak tegma apwányam Tiro, tén han Sidón. 23 Keñe sa' kéxegke kélheykha nak Cafarnaúm, ¿kélaneykeya kólya'ásekxak ekweykekxoho m'a néten? Kólpallamok sa' kéxegke ekweykmoho m'a kañók agko' nak máxek sẽlmassésseykenxa. Tegma apwányam Sodoma axta agkok kelánamáxcheyk ma'a aqsok sempelakkasso nak agweta', élánamáxko axta kélnepyeseksa kéxegke, étek axta makham ekweykmoho s'e negwánxa nak. 24 Éltennássek eyke ko'o kéxegke peya kóllegássesagkohok ekmaso agko', cham'a ekhem nélyekpelchamáxchexa sa', megkaxók sa' kéllegassáseykegkoho m'a ekweykenxa axta kéllegassáseykegkoho m'a énxet'ák Sodoma.”
Hélyo'óta ko'o, kóllókasseta' kélyampe
(Lc 10.21-22)25 Axta aptemék Jesús xa ekhem nak: “Élteméssessek ko'o apcheymákpoho exchep Táta apteme nak Wesse' néten, tén han keso náxop, hakte apxekmóssegkek xép aqsok ma'a énxet'ák ekmasextoho nak makham apkelya'áseyak, cham'a mexekmóssama axta exchep ma'a énxet'ák ekha nak apkelmopwancha'a, tén han ma'a ekha nak apkelya'áséyak. 26 Táta, naqso', hakte cháxa apmopmenyého axta exchep katnehek xa.
27 “Élméssegkek axta ko'o Táta ekyókxoho aqsok. Méko keykpelkohok agko' ma'a Dios Apketche, wánxa m'a Apyáp; méko nahan keykpelkohok agko' ma'a Apyáp, wánxa m'a Apketche, tén han ma'a apkeltémo nak elya'ássesagkohok ma'a Apketche. 28 Hélyo'óta ko'o kélyókxoho kéxegke ektáha nak kélyampayo eñama kéltamheykha tén han ekyentaxno kélpata, ko'o sa' allókassesek kélyampe. 29 Kólma takha' sekpátegkessama nak kéxegke, kóltámesaxche eñama nak ko'o, sekteme nak mapekhésamaxche tén han megkeymáxkoho ewáxok, keñe sa' kólwetak kéllókasso kélyampe. 30 Hakte kexyókok ma'a sekpátegkessama nak kéxegke, yeskohok han ma'a séltémo nak kólsawha.”