Caída de Babilonia
1 Mensaje que el Señor comunicó por medio del profeta Jeremías, acerca de Babilonia, país de los caldeos:
2 «Publiquen esto entre las naciones;
agiten la bandera y anúncienlo, no oculten nada.
Digan que Babilonia ha sido conquistada,
que el dios Bel ha quedado en ridículo,
que el dios Marduc está lleno de miedo.
¡Sus ídolos, sus falsos dioses,
han quedado avergonzados y llenos de terror!
3 Del norte avanza contra ella una nación
que convertirá su país en un desierto.
Todos, tanto hombres como animales, saldrán huyendo,
y nadie volverá a vivir allí.»
Regreso de los israelitas
4 El Señor dice: «En esos días, la gente de Israel y de Judá vendrá llorando a buscarme a mí, el Señor su Dios. 5 Preguntarán por el camino de Sión, y hacia allá irán, diciendo: “Vayamos al Señor, y unámonos con él en un pacto eterno, que no se olvide nunca.”
6 »Mi pueblo era como un rebaño de ovejas perdidas, mal guiadas por sus pastores, que las dejaron perderse en los montes. Iban de un monte al otro, y hasta olvidaron su corral. 7 Sus enemigos, al encontrarlos, los devoraban y decían: “No es culpa nuestra, porque ellos pecaron contra el Señor, quien era su pastizal seguro, la esperanza de sus antepasados.”
8 »¡Huyan de Babilonia, huyan del país de los caldeos!
¡Salgan como guías al frente del rebaño!
9 Pues voy a hacer que un grupo
de poderosos pueblos del norte
ataque al mismo tiempo a Babilonia.
Se alinearán y la conquistarán.
Son guerreros expertos,
que disparan sus flechas sin fallar un tiro.
10 Saquearán a los caldeos;
los saquearán hasta llenarse.
Yo, el Señor, lo afirmo.
Caída de Babilonia
11 »Ustedes, caldeos, que saquearon a mi pueblo,
¡alégrense y diviértanse!
¡Salten como una novilla en la hierba!
¡Relinchen como caballos!
12 Pero su patria y su ciudad natal
quedarán cubiertas de vergüenza.
¡Será la última de las naciones!
¡Quedará convertida en desierto seco y desolado!
13 Será tal mi enojo que la dejaré abandonada,
sin habitantes y completamente desierta.
Al ver el castigo que va a recibir,
todo el que pase por allí quedará espantado.
14 »¡A sus puestos, arqueros, rodeen Babilonia!
¡Disparen contra ella todas sus flechas,
porque pecó contra mí, contra el Señor!
15 ¡Vamos! ¡Lancen gritos de guerra por todos lados!
¡Babilonia ya se rinde!
¡Cayeron las torres, se derrumbaron las murallas!
¡Esta es mi venganza, vénguense de ella!
¡Hagan con ella lo mismo que ella hizo!
16 No dejen en Babilonia a nadie que siembre o coseche.
Al ver tan terrible guerra y destrucción,
los extranjeros volverán a su patria,
y cada uno saldrá huyendo hacia su tierra.
Regreso de Israel
17 »Israel es como una oveja perdida y perseguida por leones. Primero lo devoró el rey de Asiria; después, Nabucodonosor, el rey de Babilonia, le rompió los huesos. 18 Por eso yo, el Señor todopoderoso, el Dios de Israel, digo: Voy a castigar al rey de Babilonia y a su país, como lo hice con el rey de Asiria. 19 Haré que Israel vuelva a su tierra, y que tenga, como oveja, pastos abundantes en el Carmelo, en Basán, en la región montañosa de Efraín y en Galaad. 20 Yo, el Señor, afirmo: En esos días, Israel y Judá estarán libres de culpas y pecados, porque yo perdonaré a los que deje con vida.
Derrota de Babilonia
21 »¡Ataquen la región de Meratayin
y a los habitantes de Pecod!
¡Persíganlos, destrúyanlos por completo!
¡Cumplan todas mis órdenes!
Yo, el Señor, lo ordeno.»
22 En el país se oye un estruendo de batalla,
estruendo de gran destrucción.
23 ¡El mazo que destruía a todo el mundo,
ha quedado roto, hecho pedazos!
¡Qué horror sienten las naciones
al ver lo que le ha ocurrido a Babilonia!
24 Tú misma, Babilonia, tendiste una trampa,
y sin darte cuenta caíste en ella.
Quedaste presa, atrapada,
porque te opusiste al Señor.
25 El Señor abrió el depósito de sus armas
y sacó las armas de su ira,
porque el Señor todopoderoso
tiene una tarea que llevar a cabo
en la nación de los caldeos.
26 ¡Atáquenla por todas partes!
¡Abran sus graneros!
¡Amontonen a la gente, y acaben con ellos!
¡Que no quede nadie con vida!
27 ¡Maten a todos sus soldados,
envíenlos al matadero!
¡Ay de ellos! ¡Les llegó su día,
la hora de su castigo!
28 La gente que ha escapado de Babilonia llega a Sión contando cómo el Señor nuestro Dios ha dado su merecido a Babilonia por lo que ella hizo con el templo.
29 «¡Llamen a todos los arqueros,
para que ataquen a Babilonia!
¡Acampen alrededor de la ciudad
para que nadie escape!
¡Páguenle como merece!
¡Hagan con ella lo mismo que ella hizo!
Porque ha sido insolente conmigo,
que soy el Señor, el Dios santo de Israel.
30 Por eso sus jóvenes caerán muertos por las calles
y en ese día todos sus guerreros morirán.
Yo, el Señor, lo afirmo.»
31 El Señor todopoderoso dice:
«Nación insolente, yo estoy en contra tuya;
te ha llegado el día, la hora de tu castigo.
32 Nación arrogante, tropezarás y caerás,
y nadie te levantará.
Prenderé fuego a todas tus ciudades,
y ese fuego destruirá todos tus contornos.»
33 El Señor todopoderoso dice: «El pueblo de Israel y el pueblo de Judá están sufriendo la opresión. Sus enemigos los tienen presos y no quieren soltarlos. 34 Pero su redentor es fuerte, y se llama el Señor todopoderoso; él le dará paz a su país y se encargará de hacerles justicia, pero llenará de terror a los habitantes de Babilonia.»
35 El Señor dice:
«¡Guerra a Babilonia y a sus habitantes!
¡A sus jefes y a sus sabios!
36 ¡Guerra a sus adivinos! ¡Que enloquezcan de miedo!
¡Guerra a sus soldados más valientes!
¡Que se acobarden y tiemblen de espanto!
37 ¡Guerra a sus caballos y sus carros!
¡Guerra a sus soldados mercenarios:
que pierdan toda valentía!
¡Guerra a sus tesoros: que se los arrebaten!
38 ¡Guerra a sus ríos: que se sequen!
Babilonia es un país de ídolos horribles,
y por ellos ha perdido el sentido.
39 »Por eso los gatos monteses y los chacales harán sus guaridas en Babilonia, y allí vivirán los avestruces. Jamás, en todos los siglos venideros, volverá a ser habitada. 40 Quedará como Sodoma y Gomorra y las ciudades vecinas, cuando fueron destruidas. Nadie volverá a vivir allí, ni siquiera de paso. Yo, el Señor, lo afirmo.
41 »Desde lejanas tierras del norte,
una nación poderosa y numerosos reyes
se preparan para venir.
42 Están armados con arcos y lanzas;
son crueles, no saben tener compasión,
sus gritos son como el estruendo del mar,
y van montados a caballo.
Están listos para la batalla contra Babilonia.
43 El rey de Babilonia, al saber de esta noticia,
se ha paralizado de miedo,
y siente angustia y dolor
como mujer en labor de parto.
44 »Cuando menos se espere, vendré como un león que sale de los matorrales del Jordán y se lanza a los lugares donde siempre hay pasto fresco, haré huir de ahí a los de Babilonia, y pondré a gobernar a la persona que yo elija. Pues ¿con quién pueden compararme? ¿Quién puede desafiarme? ¿Qué pastor se puede enfrentar a mí? 45 Escuchen el plan que yo, el Señor, tengo preparado contra Babilonia; el proyecto que he formulado contra el país de los caldeos: Aun los corderos más pequeños les serán arrebatados, y las praderas también serán destrozadas. 46 La caída de Babilonia será tan estrepitosa que la tierra temblará, y sus gritos se oirán en las demás naciones.»
Babilonia aptéyam
1 Amya'a ekxeyenma nak Babilonia, caldeos apchókxa, Wesse' egegkok axta aplegasso, apchásenneykekxo axta m'a Dios appeywa aplegasso Jeremías:
2 “Kóllegés sa' se'e,
kólya'assásegwom sa'
nepyeseksa apyókxoho énxet'ák.
Kóllegés sa' yaqwayam kólya'asagkoho';
nágkólpós xama enxoho.
Kólteme sa' se'e:
‘¡Apteyekmek Babilonia!
¡Aqsok eyesmésamaxche
tamhákxak ma'a dios Bel,
megkay'ásegkok ektáhakxa
élmenaye m'a dios Marduc!
¡Aqsok élasmésamaxche
tamhákxak ma'a
aqsok kéleykmássesso apagkok,
tén han ma'a aqsok apkeláyókxa
élmowancha'a amya'a nak,
kelmenakawók agko'!’
3 Hakte nexcheyha apkeleñamak
apkelxegakmo apketamakmo m'a
yaqwayam sa' etnessásekxak
yókxexma meykexa énxet ma'a
apchókxa nak.
Méko sa' xama énxet exnekxak ma'a
tén han aqsok kélnaqtósso,
hakte yenyahagkok sa' apyókxoho énxet.”
Israelitas apkelchexyeyam makham
4 Aptáhak Wesse' egegkok se'e: “Ellekxagwenták sa' elchexyamok énxet'ák Israel tén han Judá xa ekhem nak, hektamok ko'o, sektáha nak Dios Wesse' apagkok. 5 Etegyaha sa' amya'a ekpayhókxa ámay ma'a Sión, tén sa' elpéwhok ma'a, sa' etnehek apkelpeywa s'e: ‘Agyo'ókxak Wesse' egegkok, agyepetchegwakxak yetlo nenlane ekhémo mók nélpaqhetchesamaxkoho megkamassegwayam, megkalwagqámomáxche nak chá'a xama enxoho.’
6 “Máxa axta nepkések apkelxegányam la'a m'a énxet'ák ahagkok, ekmasól'a apkelmeykha m'a ektáha nak apkeláneykha, apchahayól'a aqsa elxeganmok ma'a egkexe nak. Apyaqmagkáseykegkek axta chá'a apkelmahéyak mók egkexe, weykmók axta élwagqámeykegko m'a apxanák nak. 7 Apkeltahanya'awók axta agkok chá'a m'a apkelenmexma nak, elnápok axta chá'a etawagkok, axta etnehek chá'a elpaqmétek se'e: ‘Manlánegkok negko'o aqsok ekmaso, hakte apkeláneykegkek melya'assáxma nápaqtók Wesse' egegkok ma'a, apkelmésso nak chá'a ekyókxoho aqsok, melya'ásseykmo axta chá'a m'a apyapmeyk nano'.’
8 “¡Kólántép Babilonia,
caldeos apchókxa nak!
¡Kólántép, aptémól'a
apnaqleykha nepkések
exog apmonye' apnaqtósso!
9 Hakte wának sa' ko'o
kaxhok mók apketámeyam
Babilonia m'a énxet'ák
apkelyennaqte apxámokma
apkeleñama nak nexcheyha.
Eléwekxak sa' yaqwayam yempakha',
emok sa' nahan.
Kempakhakma yapmeyk
apmopwancha'a elnapakpok ma'a,
apmoplensa'a yágke m'a
apkelyát'a enxoho.
10 Elyementók sa'
aqsok apagkok caldeos,
elyementamagkok sa' aqsok apagkok
ekwokmoho élleklámegko apkelméyak.
Ko'o sekxeyenma xa, sektáha nak Wesse'.
Babilonia aptéyam
11 “Kéxegke caldeos,
kélyementaméyak axta
aqsok apagkok énxet'ák ahagkok,
¡kalpayhekxa kélwáxok,
kólnéwha!
¡Kólnextegmakha néten,
ektémól'a weyke étkok ma'a
neyseksa pa'at!
¡Kólwehesha
aptémól'a elpáwha yátnáxeg!
12 Mékoho sa' eyke katnekxak ma'a
kélókxa nak, emegqeyk sa' ma'a
tegma apwányam kélpalleykemxa axta.
Axayók agko' sa' etnekxak
nepyeseksa m'a apheykegkaxa nak
pók aptémakxa énxet'ák
meyke xama aqsok, ekyamayéxma,
tén han ekmaso.
13 Hakte ataqnók sa' ko'o,
meyke énxet apheykha
kañe' sa' atnéssesek,
meyke agko' aqsok sa'
atnessásekxa'.
Elyegweyk sa' chá'a apyókxoho
apkelyeykhágwayam enxoho chá'a m'a,
apkelwet'a enxoho ektémakxa
kéllegassáseykegkoho.
14 “¡Kóllánekxa kélchaqneykha
kélmeykha nak yágke,
kólwakhegwom Babilonia!
¡Kólyáta' ekyókxoho
yágke aktek kélagkok,
hakte apkeláneykegkek melya'assáxma
nahaqtók ko'o m'a,
sektáha nak Wesse'!
15 ¡Kólwónches kempakhakma m'a
ekyókxoho nepyáwa nak!
¡Apmeyásekpek kaxwók ma'a Babilonia!
¡Apkelyaqnenágkek ma'a
tegma netna'awo nak,
kélyaqnegkeságkek ma'a
kélhaxtegkesso nak nepyáwa!
¡Cháxa sekyaqmagkáseykekxa ko'o
sélteméssessamakxa xa:
kólyaqmagkásekxa apteméssessamakxa!
¡Kóltemésses apteméssessamakxa axta
kéxegke m'a!
16 Nágkólém xama enxoho
Babilonia m'a yaqwayam nak
eknekxak aqsok aktek,
essenhan yaqwayam nak
enakxek aqsok ekyexna.
Apkelwet'ak sa' agkok kempakhakma
apmassésseyam nak aqsok,
eltaqhohok sa' makham apkelókxa m'a
apkeleñama nak mók apkelókxa,
elmeyekxak sa' chá'a xama xama m'a
xapop apagkok nak.
Énxet'ák Israel apkelchexyeyam
17 “Máxa nepkések apkelxegányam la'a m'a énxet'ák Israel, ekmenxeneykhal'a méwa. Wesse' apwányam Asiria axta apto apmonye', keñe axta natámen Nabucodonosor wesse' apwányam nak Babilonia, apkeltakxékencha'a apexchakkok. 18 Cháxa keñamak sektáha nak ko'o sekpeywa, sektáha nak Wesse' ekha sekyennaqte, Dios apagkok nak Israel: Añássesagkohok sa' ko'o m'a wesse' apwányam Babilonia, ekweykekxoho m'a apchókxa nak, ekhawo sekteméssessamakxa axta m'a wesse' apwányam Asiria. 19 Wának sa' elmeyenták makham énxet'ák Israel ma'a xapop apagkok nak, máxa nepkések sa' etnahagkok elwetak pa'at ekxámokma m'a Carmelo, tén han ma'a Basán, tén han ma'a élámhakxa nak meteymog élwenaqte m'a yókxexma Efraín tén han ma'a Galaad. 20 Ektáhak ko'o sekpeywa s'e, sektáha nak Wesse': Megkóteyaxcheyk sa' apkelsexnánémap tén han melya'assáxma énxet'ák Israel, tén han Judá xa ekhem nak, hakte mayaqmagkásekxeyk sa' ko'o apkeltémakxa axta m'a énxet'ák seyhayo nak elweynchamha makham.
Babilonia apmassegwayam
21 “¡Kólchetamák yókxexma Merataim,
tén han ma'a apheykha nak Pecod!
¡Kólemhák,
kólsawhoho kólmasséssók!
¡Kóllána ekyókxoho m'a
séltémókxa nak kóllána'!
Ko'o sekxeyenma xa, sektáha nak Wesse'.”
22 Legáxcheyk éxtegyawà ekyennaqte
kempakhakma m'a apchókxa nak,
tekkek ekyawe agko'
kélmassésseyam aqsok.
23 ¡Paqxeyk ma'a Babilonia,
ekho nak sawo ekyentaxno
kéltekpageykha chá'a
apyókxoho énxet'ák keso náxop,
nekha'a étkók tamhákxa'!
¡Apkelyegwakkek pók aptémakxa
énxet'ák apkelwet'a
ektáhakxa m'a Babilonia!
24 Babilonia, xép apagko' axta
appekkenma kelhanma,
métégkok han ekmákxo.
Apmákpe',
hakte apkenmexeykekxeyk
ma'a Wesse' egegkok.
25 Apmeykásekxeyk átog
Wesse' egegkok ma'a
apxátamakxa nak chá'a apkelmeykha
apkenchesso kempakhakma,
apkelhaxyawássekxeyk apkelmeykha,
hakte aplóke',
yetneyk han aqsok
yaqwayam elának Wesse'
ekha nak apyennaqte neyseksa m'a
caldeos apchókxa.
26 ¡Kólchetámegma kéleñama
ekyókxoho yókxexma!
¡Kólmeykessesák atña'ák ma'a
apxátamakxa nak hótáhap apaktek!
¡Kólánchesekxa énxet'ák,
kólmasséssem!
¡Nágkólém xama enxoho!
27 ¡Kólnáhap apyókxoho m'a
sẽlpextétamo apagkok nak,
kólnaqlakxa yaqwánxa nak etekyók!
¡Apyósekak eyke eykhel'a!
¡Wokmek ekhem yaqwánxa
kóllegássesagkoho'!
28 (Apkelwákxeyk Sión ma'a énxet'ák apkelxegányam nak apkeleñama Babilonia, apkeltenneyncha'a ektáhakxa apyaqmagkáseykekxa Dios Wesse' egagkok apkeltémakxa m'a énxet'ák Babilonia, eñama apteméssessamakxa axta m'a tegma appagkanamap nak.)
29 “¡Kólwónmakha apyókxoho
apkelmeykha nak chá'a yágke,
yaqwayam sa' ektamagkok ma'a Babilonia!
¡Kólpakxenák sa' ma'a
nepyáwa nak tegma apwányam,
yaqwayam sa' megyenyehek
exyenmok xama énxet enxoho!
¡Kólhésho mók ma'a
apteméssessamakxa axta!
¡Kóltemésses ma'a
apteméssessamakxa axta!
Hakte cheymáxkók axta chá'a appeywa
sexéneykencha'a ekmaso ko'o,
ko'o sektáha nak Wesse' Dios
Appagkanamap ma'a Israel.
30 Cháxa keñamak peya sa'
etekyók wokma'ák apagkok
ma'a ámay nak,
etekyók sa' apyókxoho
kempakhakma yapmeyk
apagkok xa ekhem nak.
Ko'o sekxeyenma xa, sektáha nak Wesse'.”
31 Aptáhak Wesse' ekha apyennaqte s'e:
“Apchókxa eyeymáxkoho nak,
énmexchek ko'o exche';
wokmek yaqwánxa añássesagkoho'.
32 Apchókxa eyeymáxkoho nak,
etlapmok sa' xép,
eyaqnenek sa' nahan,
méko sa' han kaxneyásekxak néten.
Alwatnések sa' apyókxoho
tegma apkelyawe apagkok,
kamasséssók sa' ekyókxoho aqsok
ekhéyak nak nepyáwa xa táxa nak.”
33 Aptáhak Wesse' ekha apyennaqte s'e: “Kélnaqtawáseygkók ma'a énxet'ák Israel tén han Judá. Apkelmeyk ma'a apkelenmexma nak, memakók han ekxeykxa'. 34 Apmeyhek eyke m'a apkelántekkesso nak, apwesey nak Wesse' ekha apyennaqte. Sa' etaqmelchessásekxak apheykha m'a, esógmak sa' meyke ektáhakxa negha m'a apchókxa, keñe sa' ekmaso apheykha m'a apheykha nak Babilonia.”
35 Aptáhak Wesse' egegkok se'e:
“¡Kólaqha Babilonia,
yetlo m'a apheykha nak kañe'!
¡Tén han ma'a apkelámha
apmonye'e apagkok,
yetlo m'a apkelmopwancha'a nak aqsok!
36 ¡Kólnáhap ma'a kelyohóxma'a apagkok:
élyeyháxma sa' etnahagkok!
37 ¡Kólnáhap ma'a sẽlpextétamo apagkok:
elpexyennók sa' apkelaye!
¡Kólnáhap yátnáxeg apagkok,
kólekkexches ma'a yátnáxeg
apkelyenyawasso apagkok!
¡Kólnáhap ma'a sẽlpextétamo
apagkok kélyánmagkasso nak chá'a
ekyánmaga apkempakhe:
máxa kelán'a sa' etnahagkokxa'!
¡Kólmasséssem ma'a aqsok
éltaqmalma apagkok:
kólmenyexchesák aqsok apagkok!
38 ¡Kóltawásesha wátsam apagkok:
kalyameygkok sa'!
Hakte Babilonia ekteme xama apchókxa
ekheykegkaxa kéleykmássesso
élmaso agko',
cháxa élyeykessama nak exma xa.
39 “Cháxa keñamak peya sa' katnehek axanák yágqames, tén han semheg nawha'ák ma'a Babilonia, sa' ellawha nahan chá'a xápen ma'a. Mexnekxók sa' chá'a xama énxet enxoho m'a, cham'a egmonye' sa'. 40 Exnágwakxohok sa' ma'a ektémakxa axta Sodoma tén han Gomorra, tén han ma'a tegma apkelyawe aphéyak axta m'a neyáwa, cham'a kélmassésseykmo axta. Méko sa' kaxnekxak kaxwók ma'a, méko sa' ma'a yaqwatakxoho enxoho aphayam. Ko'o sekxeyenma xa, sektáha nak Wesse'.
41 “Apkelánegkókxeyk aptamhágkaxa
apmako elxegmak énxet'ák apxámokma
apkelyennaqte yetlo apkelxegexma'a
kelwesse'e apkelwányam apxámokma
apheykencha'a nak ma'a
makhawók agko' nak nexcheyha.
42 Yágke apkelmeykha
tén han sawhéwa;
Apkellamchek apagkók nahan ma'a,
megkayóshek elanok aqsok,
máxa wátsam ekwányam éxtegyawà m'a
apkelwónchesso nak,
yátnáxeg apkap'ák apkelxegakmok.
Appenchásegkek aptamhágkaxa
yaqwayam yempakhak ma'a Babilonia.
43 Apkelyelqákpek axta aqsa nahan
apleg'a amya'a m'a wesse' apwányam
Babilonia eñama apkeye,
aplegágkók axta ekyentaxno apwáxok,
tén han ekmáske,
máxa axta aptáhak ma'a
kelán'a ekmáheyól'a
katnehek naqláwa.
44 “Katlakkasek sa' ko'o axegma', ektémól'a yámakméwa katyapok ma'a naxma ekyentaxno neyáwa Jordán, ekmahéyak la'a chá'a m'a yókxexma ekhakxa nak pa'at axnagcha'ák, sa' ko'o amenxenek énxet'ák Babilonia m'a, wának sa' ko'o etnehek apkeláneykha apchókxa m'a énxet sélyéseykha nak ko'o. Hakte ¿yaqsa awanchek ko'o hexnésaxkoho'? ¿Yaqsa awanchek ko'o hélyekkónaxche'? ¿Yaqsa keláneykha nepkések apwanchek hénmexekxak ko'o? 45 Kóleyxho séláneykekxa nak ko'o sektáhakxa sekmakókxa atnéssesek ma'a Babilonia, ko'o sektáha nak Wesse', sekmakókxa nak han ko'o atnéssesek ma'a apchókxa nak caldeos: Kawomhok sa' kélyementaméyak ma'a apketchek ketcheyetse nak, kóltawasha sa' nahan ma'a yókxexma apagkok ektaqmalma nak. 46 Kaxtegyók sa' ekyennaqte agko' apteyekmo sa' ma'a Babilonia, kayawheykha sa' xapop, kañexkohok sa' élpayheykha apatña'ák ma'a mók apkelókxa nak.”