El enemigo que viene del norte
1 El año cuarto del reinado en Judá de Joacín hijo de Josías, el Señor dirigió al profeta Jeremías un mensaje acerca de todo el pueblo de Judá. Ese era el primer año del reinado de Nabucodonosor en Babilonia. 2 Entonces Jeremías comunicó el mensaje a todo el pueblo de Judá y a los habitantes de Jerusalén, y dijo: 3 «Desde el año trece del reinado de Josías hijo de Amón, en Judá, hasta ahora, es decir, desde hace veintitrés años, el Señor se ha dirigido a mí, y yo les he hablado a ustedes una y otra vez; pero ustedes no me han hecho caso. 4 Y a pesar de que una y otra vez el Señor les ha enviado a sus siervos los profetas, ustedes no han hecho caso ni han querido prestar ninguna atención ni obedecer. 5 Ellos les han dicho: “Dejen su mala conducta y sus malas acciones, así podrán vivir en la tierra que el Señor les dio para siempre a ustedes y a sus antepasados. 6 No sigan a otros dioses; no les den culto ni los adoren. No irriten al Señor adorando dioses que ustedes mismos han hecho, y él no les enviará ningún mal.” 7 Pero ahora, el Señor dice: “Ustedes no han querido hacerme caso; me irritan al rendir culto a dioses hechos por ustedes mismos, y esto será para su propio mal.”
8 »Por eso el Señor todopoderoso dice: “Ya que ustedes no han hecho caso a mis advertencias, 9 voy a llamar a todos los pueblos del norte y a mi servidor Nabucodonosor, rey de Babilonia, para que vengan y ataquen a este país, a todos sus habitantes y a todas las naciones vecinas. Voy a destruirlos por completo, y a convertirlos para siempre en ruinas, en algo que cause terror y espanto. 10 Voy a hacer que entre ellos no vuelvan a oírse cantos de fiesta y alegría, ni cantos de bodas, ni el sonido de las piedras de moler, ni que vuelva a verse la luz de las lámparas. 11 Todo este país quedará destruido, convertido en ruinas. Durante setenta años estas naciones estarán sometidas al rey de Babilonia. 12 Y cuando se completen los setenta años, pediré cuentas de sus pecados al rey de Babilonia y a su nación, el país de los caldeos, y lo destruiré para siempre. Yo, el Señor, lo afirmo. 13 Haré caer sobre ese país todo lo que he anunciado y está escrito en este libro: todo lo que Jeremías ha dicho en mi nombre contra todas las naciones. 14 Grandes naciones y reyes poderosos los someterán también a ellos. Así les daré el pago que merecen sus acciones.”»
Castigo de las naciones
15 El Señor, el Dios de Israel, me dijo: «Mira esta copa llena del vino de mi ira. Tómala en tus manos, y dásela a beber a todas las naciones a las que yo te envíe. 16 Cuando beban de ella, comenzarán a vomitar y se pondrán como locos, a causa de la guerra que voy a enviarles.»
17 Yo tomé de la mano del Señor la copa, y se la di a beber a todas las naciones a las que el Señor me envió. 18 Se la di a beber a Jerusalén y a las ciudades de Judá, junto con sus reyes y jefes, para destruirlas y dejarlas convertidas en ruinas, en algo que causara terror y espanto, en el ejemplo de maldición que aún hoy siguen siendo. 19 Igualmente se la di a beber al faraón, rey de Egipto, y a sus funcionarios y jefes, y a todo su pueblo, 20 y a la gente de diversas razas que hay allí; a todos los reyes del país de Uz y de la región de los filisteos: Ascalón, Gaza, Ecrón y lo que queda de Asdod; 21 a Edom, Moab y Amón; 22 a todos los reyes de Tiro y de Sidón; a todos los reyes de los países del mar Mediterráneo; 23 a las tribus de Dedán, Tema y Buz, y a los pueblos que se afeitan las sienes; 24 a todos los reyes de Arabia; a todos los reyes de las diversas razas que viven en el desierto; 25 a todos los reyes de Zimri, Elam y Media: 26 a todos los reyes del norte, cercanos o lejanos uno del otro. Es decir, a todos los reinos de la tierra. Por último beberá el rey de Babilonia.
27 Luego me dijo el Señor: «Diles que yo, el Señor todopoderoso, el Dios de Israel, les ordeno que beban hasta que se emborrachen y vomiten y caigan al suelo para no levantarse, por causa de la guerra que les voy a enviar. 28 Y si no quieren recibir de ti la copa y beberla, diles: “El Señor todopoderoso dice: Tendrán que beberla de todos modos. 29 Pues comenzaré a enviar mis castigos sobre la ciudad que me está consagrada. ¿Y creen ustedes que van a quedarse tranquilos? Pues no se quedarán sin castigo, porque voy a enviar la guerra a todos los habitantes de la tierra. Yo, el Señor todopoderoso, lo afirmo.”
30 »Tú, Jeremías, anúnciales en mi nombre todas esas cosas. Diles:

»“Desde lo alto, desde el santo lugar donde vive,
el Señor lanza su voz de trueno;
grita contra su rebaño,
como los que pisan uvas,
contra todos los habitantes de la tierra.
31 El estruendo llega hasta el extremo de la tierra,
porque el Señor va a juzgar a las naciones,
va a llamar a juicio a todos los mortales,
a condenar a muerte a los malvados.
El Señor lo afirma.”»

32 El Señor todopoderoso dice:
«La calamidad va a llegar
a una nación tras otra;
una terrible tormenta se levanta
desde el extremo de la tierra.»
33 Los que el Señor haga morir ese día
quedarán tendidos de un extremo a otro de la tierra.
Nadie llorará por ellos,
nadie recogerá sus cadáveres para enterrarlos;
quedarán tendidos en el suelo, como estiércol.
34 ¡Griten, pastores, griten de dolor!
¡Ustedes, que guían el rebaño, revuélquense en el suelo!
Pues ha llegado el momento de la matanza
y a ustedes los matarán como a carneros gordos.

35 Los pastores no podrán huir,
los que guían el rebaño no podrán escapar.
36 Los pastores gritan,
gritan de dolor los que guían el rebaño,
porque el Señor ha destruido sus pastos.
37 El Señor se enojó y destruyó sus hermosos campos.
38 Salió, como un león de su guarida,
y el país de ellos quedó convertido en ruinas,
pues se encendió la ira del Señor
y envió una guerra terrible.
Énxet'ák apmáheyo elmakpok kólnaqlakxak megkatnahakxa apkelókxa
1 Appaqhetchessek axta Wesse' egegkok Jeremías apkeltennasa xama amya'a ekxeyenma nak ma'a apyókxoho énxet'ák Judá, ekweykmo axta cuatro apyeyam apteme wesse' apwányam Joaquim ma'a Judá, Josías axta apketche. Cháxa eyeynókxa axta apyeyam apteme wesse' apwányam Nabucodonosor ma'a Babilonia. 2 Aplegássek axta amya'a Dios appeywa aplegasso Jeremías ma'a apyókxoho énxet'ák Judá, tén han ma'a apheykha axta m'a Jerusalén. Axta aptáhak se'e: 3 “Veintitrés apyeyam ko'o wokmok sepaqhetchesso m'a Wesse' egegkok, eyeynamo m'a ekweykmo axta trece apyeyam apteme wesse' apwányam Josías ma'a Judá, Amón axta apketche, ekwokmoho makham se'e kaxwo nak, alpaqhetchásekxohok axta eykhe chá'a ko'o kéxegke; axta eyke hélyaheykekxa'. 4 Apkeláphássáseykekxeyk axta eykhe chá'a kéxegke Wesse' egegkok ma'a apkeláneykha apkellegasso nak appeywa, axta eyke kéxegke kólháxenmo', axta kólmáheyok kóleyxhok chá'a apkelpeywa tén han kólyahakxohok chá'a. 5 Axta aptemék chá'a apkelánagkama s'e: Kólwátésák kéltémakxa ekmaso, tén han kélláneyak aqsok ekmaso; keñe sa' kólhakha chá'a s'e xapop Wesse' egegkok axta apmésso kéxegke meyke néxa, tén han ma'a kélyapmeyk nano' axta. 6 Nágkólyetlakxa m'a mók aqsok kéláyókxa; nágkólteme éláneykha, nágkólpeykesho nahan. Nágkóllókas Wesse' egegkok kólpeykeshok ma'a aqsok kéláyókxa kéllánéyak kélagko' nak kéxegke, keñe sa' megyahék kéxegke xama enxoho m'a aqsok ekmaso.’ 7 Aptáhak kaxwók Wesse' egegkok se'e: ‘Megkólmáheyók kéxegke hélyahakxoho; éllókassegkek kélpeykessamo m'a aqsok kéláyókxa kélláneyak kélagko' nak kéxegke, cháxa peya sa' kagkések kéxegke aqsok ekmaso xa.
8 “Cháxa keñamak aptáha nak appeywa Wesse' ekha nak apyennaqte s'e: ‘Megkólyaheykekxak chá'a kéxegke sélpaqhetchesso, 9 aláneyha sa' ko'o apyókxoho énxet'ák apheykha nak nexcheyha yetlo séláneykha Nabucodonosor, wesse' apwányam nak ma'a Babilonia, yaqwayam sa' elxegma', ektámegmak se'e apchókxa nak, yetlo apyókxoho énxet'ák apheykha nak kañe', tén han ma'a apyókxoho énxet'ák apheykha nak neyáwa'. Amasséssók sa' ko'o ekyókxoho. Meteymog ektaháneykekxa mók meyke néxa sa' atnessásekxa', negaye agweta', tén han segyegwakkassamo. 10 Amasséssessók sa' ko'o nepyeseksa eklegamaxche m'a kélmeneykmasso nak chá'a ekhem kélessawássessamo, tén han élpayheykekxexa nak chá'a kélwáxok, tén han ma'a élmeneykmásamáxche nak chá'a sẽlyamhopma, tén han ma'a élaqtáweykha nak chá'a m'a meteymog kéltekxekxo, kamassegwók sa' nahan ekwetamaxche élsassóxma m'a cháléwasso. 11 Kólmasséssók sa' ekyókxoho s'e apchókxa nak, ekmaso sa' kóltemessásekxa'. Setenta apyeyam sa' kawomhok apteme apkeláneykha Wesse' apwányam Babilonia xa énxet'ák nak. 12 Wokmek sa' agkok setenta apyeyam, ayaqmagkásekxak sa' ko'o aptémakxa mey'assáxma m'a wesse' apwányam Babilonia tén han ma'a apchókxa nak, cham'a caldeos apchókxa nak, amasséssók sa' meyke néxa. Ko'o sekxeyenma xa, sektáha nak Wesse'. 13 Wának sa' ko'o káhapwak ekyókxoho aqsok sekxeyenma axta chá'a xa apchókxa nak, tén han ekyetna nak eknaqtáxésamaxche s'e weykcha'áhak nak: ekyókxoho aptémakxa axta chá'a apxeyenma Jeremías ma'a sekpeywa sekmáheyókxa ko'o atnéssesek ma'a ekyókxoho apchókxa. 14 Apkelásenneykha sa' nahan etnahagkok ma'a apchókxa élyawe nak tén han ma'a kelwesse'e apkelwányam apkelyennaqte apagko' nak. Cháxa peya sa' ko'o ayaqmagkásekxak ma'a ekpayhawo nak chá'a m'a aqsok apkelánéyak.’”
Énxet'ák apheykha nak apkelókxa kéllegassáseykegkoho
15 Aptáhak axta ko'o seyáneya Wesse' egegkok, Dios apagkok nak Israel: “Elano' s'e egheykok ekláneyo nak vino seklo. Ema, elák sa' chá'a énxet'ák ekyókxoho apchókxa, seyáphasakxa enxoho chá'a exchep. 16 Apyenágkek sa' agkok ma'a, elyekxagkok sa', máxa élyeyháxma sa' etnahagkok eñama m'a kempakhakma peya nak ko'o waha'.”
17 Ekmeyk axta ko'o m'a egheykok apmeykha axta m'a Wesse' egegkok, élágkek axta chá'a énxet'ák apheykha nak ma'a ekyókxoho apkelókxa, seyáphasakxa axta chá'a ko'o m'a Wesse' egegkok. 18 Élágkek axta ko'o m'a énxet'ák Jerusalén, tén han ma'a énxet'ák apheykha nak tegma apkelyawe Judá, yetlo kelwesse'e apkelwányam apagkok tén han apkelámha apmonye'e, yaqwayam enxoho amasséssók, tén han atnessásekxak meyke xama aqsok, tén han aqsok eyeymáxkohol'a kataxche', tén han segyegwakkassamól'a, tén han éñamakxa néltémo hentemegwomhok exma ekmaso, aptamheykegko nak makham se'e kaxwo' nak. 19 Eyágkek axta han ma'a faraón, wesse' apwányam nak Egipto, yetlo apkeláneykha, tén han ma'a apkelámha apmonye'e apagkok, ekweykekxoho m'a apyókxoho énxet'ák apagkok, 20 tén han ma'a pók aptémakxa nak chá'a énxet'ák apheykha m'a; tén han ma'a apyókxoho kelwesse'e apkelwányam nak apchókxa Us, tén han ma'a yókxexma apagkok nak ma'a filisteos: cham'a Ascalón, Gaza, Ecrón, tén han ma'a éleymomáxche axta m'a Asdod; 21 tén han ma'a Edom, Moab tén han Amón; 22 tén han ma'a apyókxoho kelwesse'e apkelwányam nak Tiro tén han Sidón; tén han ma'a apyókxoho kelwesse'e apkelwányam apkelókxa ekhéyak nak neyáwa wátsam ekwányam Mediterráneo; 23 tén han Dedán énxet'ák apagkok, Temá tén han Buz, tén han ma'a énxet'ák apkelmópéssamo nak chá'a apkelyésesso élpayhakxa nápaqta'a; 24 tén han ma'a apyókxoho kelwesse'e apkelwányam nak Arabia; tén han ma'a apyókxoho kelwesse'e apkelwányam apagkok nak ma'a pók aptémakxa énxet'ák apheykha nak ma'a yókxexma meykexa énxet; 25 tén han ma'a apyókxoho kelwesse'e apkelwányam nak Zimrí, Elam, tén han Media: 26 tén han apyókxoho kelwesse'e apkelwányam apheykha nak nexcheyha, apheykha nak chá'a keto' essenhan makhawók chá'a m'a pók, cham'a ekyókxoho apkelókxa nak keso náxop. Axayók sa' eyke ének ma'a wesse' apwányam Babilonia.
27 Tén axta aptáha seyáneya Wesse' egegkok se'e: “Eltennés sa', ko'o sektáha nak Wesse' ekha sekyennaqte, Dios apagkok nak Israel, séltamho énagkok ekweykmoho élnapa tén han apkelyekxágko, tén han ekwokmoho apkelyaqnenágko náxop, yaqwayam enxoho melchempekxeyk néten, eñama m'a kempakhakma peya nak ko'o waha'. 28 Sa' agkok elmak ma'a egheykok, tén han memako enxoho énagkok, etne sa' elának se'e: Aptáhak Wesse' ekha nak apyennaqte s'e: Megkatnehek sa' megkólyenéyak. 29 Hakte weynhok sa' ko'o seyáphasso séllegassáseykegkoho m'a tegma apwányam sélpagkanchessama nak ko'o. ¿Kélaneykeya kéxegke megkóllegássesagko'? Megkatnehek sa' megkóllegassáseykegkoho, hakte wahak sa' ko'o kempakhakma apyókxoho énxet'ák apheykha nak keso náxop. Ko'o sekxeyenma xa, sektáha nak Wesse' ekha sekyennaqte.’
30 “Jeremías, eñes sa' sektáhakxa ko'o sekpeywa s'e ekyókxoho aqsok nak. Sa' etnehek elának se'e:

“Kextegyókek appeywa
Wesse' egegkok ma'a
netnók agko' nak,
cham'a kañe' ekpagkanamaxchexa
aphamakxa nak.
Apkelpáxegkáseyha
apkeltaqnaweygko m'a
nepkések apnaqtósso,
máxa aptáhak ma'a
apkelteyáyam la'a
anmen yámet ekyexna,
apkeltaqnaweygkek ma'a
apyókxoho énxet'ák
apheykha nak keso náxop.
31 Wokmók éxtegyawà m'a
néxa nak xapop,
hakte peyk elyekpelchásseshok
pók aptémakxa énxet'ák ma'a
Wesse' egegkok,
elwónmakha sa' yaqwayam
elyekpelkohok ma'a
apyókxoho énxet'ák apkeletsapmo nak,
yaqwayam yának kólnápekxak
ma'a élmasagcha'a nak apkeltémakxa.
Wesse' egegkok apxeyenma xa.’”

32 Aptáhak Wesse' ekha apyennaqte s'e:
“Katekxeyagkohok sa' mók kawak
aqsok ekmaso m'a xama apkelókxa,
tekkek éxchahayam ekyennaqte agko'
eñama m'a néxa xóp nak.”
33 Kaxnagkok sa' aphopák
ekyókxoho yókxexma nak keso náxop
apkelnapma nak
Wesse' egegkok xa ekhem nak.
Méko sa' kalekxagwaha kalano',
méko sa' nahan kalmekxak aphopák
yaqwayam kalátawañek;
exnagkokxak sa' aqsa náxop
ektémól'a aqsok ekteyásekha.
34 ¡Kólwehesha, keláneykha nepkések,
kólwehesha eñama
kéllegeykegkoho ekmáske!
¡Kéxegke, kélnaqleykha
nak chá'a nepkések,
kólpexyawha náxop!
Hakte wokmek ekhem
nentekyómakxa',
kóltekyók sa' kéxegke,
aptémól'a etekyók ma'a
nepkések apkelennay'a apnaqmele.

35 Mopwancha'ak sa'
elxeganmok ma'a
keláneykha nepkések nak,
mopwanchek sa' elegketakpok ma'a
apnaqleykha nak chá'a nepkések.
36 Apkelwehéseyha m'a
keláneykha nepkések,
apkelwehéseyha apkellegágkoho
ekmáske m'a
apnaqleykha nak chá'a nepkések,
hakte apmasséssessekmek
Wesse' egegkok ma'a pa'at apagkok.
37 Aplókek Wesse' egegkok,
keñe aptawáseyncha'a m'a
yókxexma ektaqmalma apagkok nak.
38 Máxa aptáhak aptepa m'a
yámakméwa ekteyapmal'a axagkok,
meyke xama aqsok tamhákxak ma'a
apkelókxa nak,
hakte aplókók apagko' ma'a
Wesse' egegkok,
apcha'ak kempakhakma
ekmaso agko'.