Débora y Barac derrotan a Sísara
1 Después de la muerte de Aod, los israelitas volvieron a hacer lo malo a los ojos del Señor, 2 así que el Señor los entregó al poder de Jabín, un rey cananeo que gobernaba en la ciudad de Jazor. El jefe de su ejército se llamaba Sísara, y vivía en Jaroset Goyín. 3 Jabín tenía novecientos carros de hierro, y durante veinte años había oprimido cruelmente a los israelitas, hasta que por fin estos le suplicaron al Señor que los ayudara.
4 En aquel tiempo juzgaba a Israel una profetisa llamada Débora, esposa de Lapidot. 5 Débora acostumbraba sentarse bajo una palmera (conocida como «la palmera de Débora») que había en los montes de Efraín, entre Ramá y Betel, y los israelitas acudían a ella para resolver sus pleitos.
6 Un día, Débora mandó llamar a Barac hijo de Abinoán, que vivía en Cedes, un pueblo de la tribu de Neftalí, y le dijo:
—El Señor, el Dios de Israel, te ordena lo siguiente: “Ve al monte Tabor, y reúne allí a diez mil hombres de las tribus de Neftalí y Zabulón. 7 Yo voy a hacer que Sísara, jefe del ejército de Jabín, venga al arroyo de Cisón para atacarte con sus carros y su ejército. Pero yo voy a entregarlos en tus manos.”
8 —Solo iré si tú vienes conmigo —contestó Barac—. Si tú no vienes, tampoco yo iré.
9 —Pues iré contigo —respondió Débora—. Solo que la gloria de esta campaña que vas a emprender no será para ti, sino que el Señor entregará a Sísara en manos de una mujer.
Y Débora fue con Barac a Cedes. 10 Allí Barac llamó a las tribus de Zabulón y Neftalí, y reunió bajo su mando un ejército de diez mil hombres. Débora iba con él.
11 Cerca de Cedes, junto a la encina de Sanayin, estaba el campamento de Jéber el quenita, quien se había separado de los demás quenitas que, como él, descendían de Hobab, el suegro de Moisés. 12 Cuando Sísara supo que Barac había subido al monte Tabor, 13 reunió sus novecientos carros de hierro y a todos sus soldados, y marchó con ellos desde Jaroset Goyín hasta el arroyo de Cisón. 14 Entonces Débora le dijo a Barac:
—¡Adelante, que ahora es cuando el Señor va a entregar a Sísara en tus manos! ¡Ya el Señor avanza al frente de tus soldados!
Barac bajó del monte Tabor con sus diez mil soldados, 15 y, en el momento de enfrentarse con la espada de Barac, el Señor sembró el pánico entre los carros y los soldados de Sísara. ¡Hasta el mismo Sísara se bajó de su carro y huyó a pie! 16 Barac, por su parte, persiguió a los soldados y los carros hasta Jaroset Goyín. Aquel día no quedó con vida ni un solo soldado del ejército de Sísara: todos murieron.
17 Como Jabín, el rey de Jazor, estaba en paz con la familia de Jéber el quenita, Sísara llegó a pie, en su huida, hasta la tienda de Yael, la esposa de Jéber, 18 la cual salió a recibirlo y le dijo:
—Por aquí, mi señor, por aquí; no tenga usted miedo.
Sísara entró, y Yael lo escondió tapándolo con una manta; 19 entonces Sísara le pidió agua, pues tenía mucha sed. Yael destapó el cuero donde guardaba la leche y le dio de beber; después volvió a taparlo. 20 Sísara le dijo:
—Quédate a la entrada de la tienda, y si alguien viene y te pregunta si hay alguien aquí dentro, dile que no.
21 Pero Sísara estaba tan cansado que se quedó profundamente dormido. Entonces Yael tomó un martillo y una estaca de las que usaban para sujetar las tiendas de campaña y, acercándose sin hacer ruido hasta donde estaba Sísara, le clavó la estaca en la sien contra la tierra. Así murió Sísara. 22 Y cuando Barac llegó en busca de Sísara, Yael salió a recibirlo y le dijo:
—Ven, que te voy a mostrar al que andas buscando.
Barac entró en la tienda y encontró a Sísara, ya muerto, tendido en el suelo y con la estaca clavada en la cabeza.
23 Así humilló el Señor aquel día a Jabín, el rey cananeo, delante de los israelitas. 24 Y desde entonces los israelitas trataron a Jabín cada vez con mayor dureza, hasta que lo destruyeron.
Débora tén han Barac apchaqhe m'a Sísara
1 Natámen apketsapma axta Ehud apkeláneykegkokxo makham aqsok ekmaso nápaqtók Wesse' egegkok ma'a israelitas. 2 Apméssegkek axta Wesse' egegkok yaqwayam elmok ma'a Jabín, wesse' apwányam apagkok axta cananeos, apkeláneykencha'a axta m'a tegma apwányam Hasor. Sísara axta apwesey sẽlpextétamo apkemha apmonye' apagkok, aphegkek axta m'a Haróset-goím. 3 Yetneyk axta han novecientos yátnáxeg apkelyenyawasso sawo émpe'ék ma'a Jabín, veinte apyeyam axta weykmok apnaqtawáseykegkoho m'a israelitas, ekweykmoho apkelwóneykencha'a m'a Wesse' egegkok apkeltémo epasmok.
4 Cháxa ekhem, ektémakxa axta éláneykha apchókxa Israel xama kelán'a Dios appeywa eklegasso ekwesey axta Débora, Lapidot axta aptáwa'. 5 Kaxek axta chá'a kóneg áxa m'a Débora (éltamhomaxchexa axta “Débora áxa agkok”), émha axta m'a élámhakxa axta egkexe Efraín, teyp axta m'a Ramá, halep axta m'a Betel, elyo'ókxak axta chá'a israelitas ekhakxa m'a, yaqwayam enxoho kalánekxések chá'a apkelátegmómap pók.
6 Xama ekhem axta Débora éltamho kólyentawakxések xama énxet apwesey axta Barac, Abinóam axta apketche, apha axta m'a Quedes, tegma apwányam apagkok axta m'a Neftalí énxet'ák apagkok. Axta entáhak eyáneya s'e:
—Apkeltamhók xép etnehek Wesse', Dios nak Israel se'e: ‘Emhók sa' ma'a egkexe Tabor, yánchásekxak sa' diez mil Neftalí énxet'ák apagkok ma'a, tén han Zabulón. 7 Wának sa' ko'o epéwhok exegmak Sísara emyógmak ma'a alwáta' nak Quisón, apteme nak apkemha apmonye' apagkok ma'a Jabín sẽlpextétamo apagkok, yaqwayam ektámegmak xeyep yetlo yátnáxeg apkelyenyawasso apagkok, tén han sẽlpextétamo. Wának sa' eyke ko'o exchep emok ma'a.’
8 —Wánxa sa' aqsa axog sétlawa enxoho —axta aptáhak apchátegmowágko Barac—. Sa' agkok hétláwak, maxñehek sa'.
9 —Eytlók sa' —axta entáhak eyátegmowágko Débora—. Háwe sa' xép yaqwayam kataqmalmakha apxénamap se'e kempakhakma peya nak elána', hakte kelán'a sa' egkések Wesse' egegkok yaqwayam kaqhek ma'a Sísara.
Keñe axta Débora ekyetlawa Barac apmahágko m'a Quedes. 10 Cham'a apkeláneyágkaxa axta han Barac Zabulón énxet'ák apagkok ma'a, tén han Neftalí, apchánchesákxeyk axta diez mil sẽlpextétamo, yaqwayam enxoho enaqlók. Yetlókek axta m'a Débora.
11 Axta appakxenweykmok Héber, apteme axta quenita, keto' nak Quedes, ekpayhókxa axta émhakxa m'a yámet encina, émha axta m'a Saanaim, cham'a Héber apteyapma axta nepyeseksa m'a apnámakkok xamo' nak quenitas, apteme axta han aptawán'ák neptámen xamo' ma'a Hobab, Moisés axta apepyáta'. 12 Xama axta apleg'a Sísara appéwo Barac ma'a egkexe nak Tabor, 13 yetlókok axta apcháncheseykekxa novecientos yátnáxeg apkelyenyawasso apagkok sawo émpe'ék, keñe han ma'a apyókxoho sẽlpextétamo apagkok, apkelyetlókek axta han apkelxega apkeleñama m'a Haróset-goím, ekweykmoho m'a alwáta' nak Quisón. 14 Keñe axta Débora ektáha eyáneya Barac se'e:
—¡Ektamák, wokmek kaxwók xép yaqwánxa egkések Wesse' egegkok ma'a Sísara! ¡Apxegkek kaxwók apmonye'e sẽlpextétamo apagkok ma'a Wesse' egegkok!
Apweywenteyk axta Barac apkeñama m'a néten egkexe nak Tabor, yetlo diez mil sẽlpextétamo apagkok, 15 axta elya'assásegkok aptamhágkaxa Wesse' egegkok ma'a apkelchánte nak yátnáxeg apkelyenyawasso, tén han sẽlpextétamo apagkok axta m'a Sísara, apkelyegwakkásawók apagko' axta apkelnápekpo sókwenaqte m'a Barac; wokmók axta han aptepa yátnáxeg apyenyawasso apchánte m'a Sísara, keñe apkenyaha náxop. 16 Apmenxenchek axta Barac ma'a sẽlpextétamo nak, tén han yátnáxeg apkelyenyawasso, ekweykekxoho m'a Haróset-goím. Axta yeymékpok xama enxoho megyetsapma Sísara sẽlpextétamo apagkok xa ekhem nak: apyókxoho axta apkeletsapak.
17 Apwákxeyk axta náxop apkenye Sísara m'a Jael axta ekpakxanma, Héber axta aptáwa', hakte méko axta makham ektémakxa apha xamók Jabín, wesse' apwányam axta m'a Hasor, cham'a Héber axta apnámakkok, apteme axta quenita, 18 kelañexágkek axta ekma takha', keñe ektáha eyáneya s'e:
—Exegma', emyenta s'e wesse' ahagkok; nágkatneykha apwáxok.
Aptaxneyk axta Sísara m'a kañe' ekpakxanma, tén axta ekpósa eyaqlasa xama yát'apáwa m'a Jael; 19 keñe axta Sísara apkelmaxneya yegmen, hakte hem axta chaqhak. Lekkessek axta átog xama yempehek ekyátamo axta chá'a weyke nagkeygmenek, keñe eyágko; tén axta eyápeykxo makham. 20 Aptáhak axta Sísara apcháneya s'e:
—Katnamha sa' aqsa xa átog nak ekpakxanma, apwa'ak sa' agkok xama énxet, tén han apkelmaxneyáncha'a enxoho, yetnéya énxet se'e kañe' nak, kaltennaksek sa' méko.
21 Apyampa'awók apagko' axta eyke m'a Sísara, ñohók axta aptena ekyentaxno agko'. Keñe axta Jael ekma xama sawo ekyentaxno, tén han xama yámet ekmahamta naw'a, kélmeykegko axta chá'a kólnaqtétek ma'a kélpakxanma, taqmelchásegkók axta ekmeyákxo meyke élaqtáwaseykha m'a apyetnakxa axta Sísara, kelyetxaqkassek axta ekpayhakxa nápat yámet ekmahamta naw'a ekyaqxaya xapop. Axta temék apketsapma m'a Sísara. 22 Xama axta apwokmo Barac apketama m'a Sísara, tekkek axta Jael ekma takha', keñe ektáha eyáneya s'e:
—Exegma, axekmósek sa' apketama nak.
Aptaxneyk axta Barac ma'a kañe' kélpakxanma, apwet'ak axta Sísara apyetna náxop, aphápak axta eyke, yetlo yámet ekmahamta naw'a kélatchesso apqátek.
23 Cháxa ekhem apmegqasakxa axta Wesse' egegkok ma'a Jabín, wesse' apwányam apagkok axta m'a cananeos, nápaqta'awók ma'a israelitas. 24 Cháxa eyeynókxa axta ekyágweykmoho apketáméyak chá'a Jabín ma'a israelitas, ekwokmoho apmasséssekmo.