Advertencia a Samaria
1 ¡Ay de Samaria, orgullo y corona de Efraín,
ese pueblo borracho que domina el fértil valle;
ciudad llena de gente dominada por el vino,
que se luce con adornos de flores marchitas.
2 El Señor tiene reservado un hombre fuerte,
poderoso como tormenta de granizo,
como terrible tempestad,
como lluvia torrencial,
como incontenible inundación,
que con la mano echará por tierra,
3 y con los pies aplastará
a la ciudad que se cree orgullo y corona de Efraín,
4 que se luce con adornos de flores marchitas,
a ese pueblo borracho que domina el fértil valle;
será devorada como los primeros higos del verano:
en cuanto alguien los ve, los corta y se los come.

5 Cuando llegue ese día,
el Señor todopoderoso será una corona gloriosa,
un adorno magnífico para los sobrevivientes de su pueblo;
6 inspirará justicia a los jueces en el tribunal,
y valor a los soldados que defiendan la ciudad.
Advertencias y promesas a Jerusalén
7 También hay otros que por el vino se descarriaron,
y que por las bebidas fuertes dan traspiés:
los sacerdotes y los profetas se descarriaron
por las bebidas fuertes;
se entorpecen con el vino;
dan traspiés por las bebidas fuertes,
y ebrios se tambalean cuando tienen visiones,
y totalmente borrachos dictan sentencia.
8 Todas las mesas rebosan de vómito asqueroso;
¡no hay un solo lugar limpio!
9 Hablan de mí y, burlones, murmuran:
«¡Venir a darnos lecciones a nosotros,
a enseñarnos lo que Dios ha revelado!
¡Como si fuéramos niños chiquitos
10 que apenas estuvieran deletreando:
ba be bi bo bu!»
11 Pues bien, si no hacen caso,
será en un lenguaje enredado, en un idioma extraño,
como Dios hablará a este pueblo.
12 Ya él les había dicho:
«Aquí está la calma,
aquí está el descanso;
que descanse el fatigado.»
Pero no quisieron escucharlo.
13 Por eso el Señor les hablará
como si fueran niños chiquitos
que estuvieran aprendiendo a leer.
Y así, cuando caminen, se irán de espaldas,
y quedarán lastimados;
caerán en la trampa, y quedarán atrapados.

14 Escuchen, pues, la palabra del Señor,
gente insolente que gobierna al pueblo de Jerusalén.
15 Ustedes dicen:
«Hemos hecho un pacto con la muerte,
un contrato con el reino de los muertos,
para que no nos alcance la calamidad
cuando ese mal terrible llegue.
Hemos buscado refugio en las mentiras,
y encontramos protección en el engaño.»

16 Por eso, el Señor dice:
«Voy a poner en Sión una piedra,
una piedra escogida y muy valiosa,
que será la piedra principal
y servirá de fundamento.
El que esté firme podrá estar tranquilo.
17 En esa construcción usaré por plomada la justicia
y por nivel la rectitud.»

El refugio que ustedes habían buscado en las mentiras
lo destruirá el granizo,
y el agua arrasará el escondite
donde buscan protección.
18 Su pacto con la muerte quedará anulado;
su trato con el reino de los muertos perderá validez.
Sobrevendrá una terrible calamidad
que a ustedes los aplastará.
19 Cada vez que venga, los arrastrará.
Vendrá día y noche, mañana tras mañana;
el solo oír la noticia los hará temblar.
20 Será como acostarse en una cama estrecha
y abrigarse con una manta corta.
21 El Señor actuará como en el monte Perasín;
intervendrá como en el valle de Gabaón,
para ejecutar su acción, por extraña que parezca,
para llevar a cabo su obra, su obra misteriosa.
22 Así que, ¡no más insolencia!,
no sea que se les ajusten más las cadenas.
Porque he oído que el Señor todopoderoso
ha decretado la destrucción de todo el país.

23 Pongan atención, escuchen lo que digo,
oigan con cuidado mis palabras:
24 Cuando un agricultor sale a sembrar,
no se pasa todo el tiempo arando,
rompiendo, o rastrillando su terreno.
25 ¿Acaso, luego de haberlo aplanado,
no esparce las semillas de eneldo o de comino,
y entonces siembra trigo en los surcos,
y en los bordes siembra cebada y centeno?
26 Dios le enseña cómo debe hacerlo.
27 Porque el eneldo no se trilla,
ni sobre el comino se hace rodar una carreta;
sino que el eneldo se sacude con un palo
y el comino, con una vara.
28 El trigo se trilla, sí, pero no mucho tiempo;
se hacen pasar las ruedas de la carreta
y así el grano se separa, sin machacarlo.
29 Lo mismo hace el Señor todopoderoso.
El Señor hace planes admirables,
y los lleva a cabo con gran sabiduría.
Samaria kéltennasso kólmasséssók
1 ¡Samaria laye,
eyaqheykencha'a nak chá'a
apwáxok ma'a Efraín,
apteméssessama nak chá'a
néten agko' ektaqmalma,
apheykegkaxa nak ma'a énxet'ák
anmen át'ák;
élyamaka nak kaxwók
kélnáxegkáseykha m'a
pánaqte exnók,
ekyetnama nak néten egkexe,
néten nak ma'a xapop
ekyapwate ektaqmalma,
tegma apwányam
élnápeykegkaxa nak
vino m'a énxet!
2 Yetneyk xama énxet apyennaqte
aptaqmelchessesso m'a
Wesse' egegkok,
apyennaqte apagko',
máxa m'a yegmen élyennaqte
ekyennaqtél'a ektéyam,
máxa m'a éxchahayam ekyennaqte
ekmassesseykmohol'a aqsok,
máxa m'a ekmámeye ekyawel'a,
máxa m'a yegmen
ekyawe ekmasól'a.
Apmek sa' etnehek
ekxeynták náxop,
3 keñe sa' apmagkok
elteyammaha m'a
eyaqheykencha'a nak
chá'a apkelwáxok
tén han aptaqmelchessama
nak chá'a m'a
Efraín énxet'ák apagkok
anmen át'ák nak.
4 Keñe sa' ma'a pánaqte exnók
éltaqmalma
élyamaye nak kélnáxegkáseykha,
ekyetnama nak ma'a néten
ekyapwátegweykenxa xapop
ektaqmalma,
katnehek sa' ma'a
ektémól'a higo yámet
émha amonye' ekyexna
ekmakhetmal'a:
apwetél'a xama énxet
keñe enakxek, etwok nahan.

5 Etnehek sa' ekho
kélháxaqxo élyenma
ektaqmalma Wesse'
ekha nak apyennaqte xa ekhem nak,
ekho kélnatanma ektaqmalma
apagkok ma'a énxet'ák apagkok
apkeleymomap nak,
6 egkések sa' nahan
ekpéwomo apkeláneykegkokxa chá'a
amya'a énxet'ák
segyekpelchémo m'a
kañe' sẽlyekpelchémókxa nak,
egkések sa' nahan
élyennaqte apkelwáxok ma'a
sẽlpextétamo
apmasma nak chá'a m'a
tegma apwányam.
Kéllegasso tén han kélmésso amya'a m'a Jerusalén
7 Yetneyk nahan chá'a nápakha
apkelyawheykha eñama
élnapma vino
tén han élpelápagkáseykha chá'a m'a
anmen ekyennaqte segaqhamól'a:
apkelyawheykha chá'a m'a
apkelmaxnéssesso nak
Dios énxet'ák apagkok
tén han ma'a Dios appeywa
apkellegasso nak
eñama élnapma m'a
anmen ekyennaqte segaqhamól'a,
kelyeykessegkexma m'a vino;
kelpelápagkáseykha m'a anmen
ekyennaqte segaqhamól'a,
elyawheykha chá'a m'a
apkelwet'a enxoho
aqsok kélxekmósso,
kalnápok nahan chá'a m'a
apkelxéna enxoho
yaqwánxa kólteméssesek
xama énxet.
8 Sawheykekxók
kélyekxo ekmanyása m'a
ekyókxoho mésa nak,
méko xama nekha
enxoho ekmopakxa.
9 Etnehek chá'a ko'o hexének se'e:
“¡Apxegeykmek yaqwayam
hẽlxekmósek negko'o xa,
tén han hẽltámesagkok ma'a aqsok
apxekmósso nak chá'a Dios!
¡Máxa sakcha'a apketcheyetsék la'a
enteméssessók negko'o,
10 kaxwel'a éltámeyéyak
apkelyetsátéyak
eknaqtáxésamaxche weykcha'áhak!”
11 Sa' agkok elyahakxohok xa,
elpaqhetchesek sa'
Dios ma'a nempeywa
magya'áseyak nak ektémakxa,
nempeywa manlegaya nak.
12 Hakte aptemegkek axta
apkelanagkama nanók axta s'e:
“Keso élwóneykegkaxaxma s'e,
keso néllókassamakxa nélyampe s'e;
ellókasek sa' apkelyampé m'a
apkelyampayo nak.”
Axta eyke elyeheykekxoho'.
13 Ékeso éñamakxa peya nak etnehek
elpaqhetchesek
Wesse' egegkok ma'a
ektémól'a sakcha'a apketcheyetse',
kaxwe éltámeyél'a apkelyetsete.
Keñe sa' apkelxega enxoho chá'a,
elsekhohok sa' chá'a elyaqnenek
kasawhaxkohok apmagkok,
elyensagkok sa' nahan,
kalmok sa' ma'a kelhanma,
elmakpok sa' nahan.

14 Kóleyxho Wesse' egegkok
appeywa
kéxegke énxet'ák
ekmátsa nak chá'a hegasmaksek,
kélteme nak wesse' nepyeseksa s'e
énxet'ák apheykha nak Jerusalén.
15 Kéltáhak kélpaqmeta kéxegke s'e:
“Nenlanak negko'o ekhémo mók
nélpaqhetchásamáxkoho
m'a nétsapma,
nélpaqhetchásexkók negko'o m'a
apkelmaheykegkaxa nak chá'a
apkeletsapma,
yaqwayam sa' mehegwatamók ma'a
ekwa'a sa' aqsok ekmaso agko';
nélyexanmomchek negko'o m'a
nélmowancha'a amya'a nak,
néláhakkásamaxcheyk ma'a
nélyexancháseykha nak egmók.”

16 Ékeso éñamakxa,
aptáha nak appeywa
Wesse' egegkok se'e:
“Apekkenek sa' ko'o
xama meteymog ma'a Sión,
meteymog kélyéseykha
tén han ektaqmalma agko',
yaqwayam sa' katnehek meteymog
kélmámenyého kélagko' kólmaha,
katnehek sa' ekyennaqtésso
tegma apowhak.
Énxet apcháyo enxoho xa,
méko sa' katnehek apha.
17 Amha sa' ko'o
ekpéwomo nentémakxa
sélana sa' xa tegma nak,
ektémól'a m'a táma'
kélmeykhal'a chá'a
kélpékessamo apxega
yátapheymekcha'ák,
keñe sa' ektaqmalma
nentémakxa m'a
nenlányo nak chá'a ekwánxa
ekhémo mók ma'a néten.”

Yegmen élyennaqte sa' katwasha m'a
kélmeyeykekxexa nak chá'a
kóltegyaha kélmowána amya'a,
keñe sa' yegmen kaswok ma'a
ekyetnamakxa nak chá'a ekmasma.
18 Kólmasséssók sa' ma'a
kélhéssamo axta mók
kélpaqhetchásamáxkoho
m'a nétsapma,
keñe sa' ma'a
kélpaqhetchásamáxkoho axta m'a
apkelmaheykegkaxa nak chá'a
apkeletsapma,
meyke ekyennaqte sa' katnehek.
Kawak sa' ma'a aqsok
ekmaso agko' nak,
keñe sa' kéxegke
megkólenmaxaxche'.
19 Wa'akteyk sa' agkok chá'a m'a,
kalpexyawasha sa' chá'a.
Yókxoho ekhem sa' chá'a kawata',
ekhakxoho ekhem tén han axta'a.
Amya'a sa' eykhe nahan
chá'a kóllega'
megkeyxek sa' eyke chá'a kólè'.
20 Sa' kóltéhek ma'a
ektémól'a agyetek
negyetnamakxa néten ketse'
magmowánal'a ólpéwak agyetek,
tén han ektémól'a agaqlaxchek
ma'a yát'apáwa
apyaqwátamól'a.
21 Sa' etnehek elának aqsok
Wesse' egegkok ma'a
aptémakxa axta egkexe Perasim,
sa' etnehek elwok ma'a
aptémakxa axta aplama m'a
ekyapwátegweykenxa nak xóp Gabaón,
yaqwayam sa' elának ma'a aqsok
apmáheyo nak elána',
magweteya nak,
yaqwayam sa' epenaksek ma'a
aqsok apkelane,
aqsok apkelane
magya'áseyak nak.
22 ¡Kólwátésák sa' kaxwók
sélasmésso!,
kayágwomhok katnehek
élyaqhapma m'a cadenas
kélpextete nak;
hakte ekleg'ak ko'o
apmako emasséssók
Wesse' ekha nak apyennaqte
ekyókxoho s'e kélókxa nak.

23 Kóltaqmelchesho kélháxenmo,
kóleyxho sektáhakxa nak séláneya,
kóleyxho meyke kéltawásseyo
sekpeywa:
24 Peyk agkok eknekxak aqsok aktek
xama énxet
apkelchekhámo nak chá'a,
mepeynchemek chá'a xapop
yókxoho ekhem,
metekpogmakha nahan chá'a
xapop apkelchekha yókxoho ekhem
emha hópomo'o apophék
epeykásekxak ma'a xapop.
25 ¿Naqsóya apkeneykekxoho
chá'a aqsok aktek
ekwesey nak eneldo
essenhan comino
appenchesa enxoho chá'a
appeykáseykekxa m'a xóp?
¿Eknekxohoya nahan chá'a
hótáhap ma'a
kélyapwáteséyak élpéwomo nak?
¿Eknekxohoya nahan chá'a
apho nak hótáhap
tén han ekwesey nak centeno m'a
nekhaw'ék nak?
26 Dios apkelxekmósso chá'a
yaqwánxa etnehek xa.
27 Hakte megkólchempaksek
áwa' apák ma'a aqsok
ekwesey nak eneldo,
megkólteyágkasha nahan
weyke taqaxchók
kóltepelkok ma'a aqsok
ekwesey nak comino;
yámet akke kólmaha
kóltekpog ma'a eneldo
ekhawo nahan ma'a comino.
28 Hótáhap apaktek akke
kólchempaksohok apwa' apák,
háwe eyke ekwenaqte enxoho;
kólteyágkasha chá'a m'a
weyke taqaxchók amagkok
keñe kaxpánchesek ma'a apaktek,
megkakpelchehek eyke.
29 Cháxa aptémakxa nahan
elánekxak yaqwánxa etnehek ma'a
Wesse' ekha nak apyennaqte.
Yetneyk aqsok sempelakkasso nak
agwetak ekxeyenma apwáxok
elának ma'a,
yetlo apya'áseykegkoho
ekyawe nahan
chá'a epenaksek apkelane.