Ineficacia de los sacrificios antiguos
1 Ahora bien, la primera alianza tenía sus reglas para el culto, pero en un santuario terrenal. 2 La tienda se levantó de tal modo que, en su primera parte, llamada el Lugar santo, estaban el candelabro y la mesa con los panes consagrados a Dios. 3 Detrás del segundo velo estaba el llamado Lugar santísimo; 4 allí había un altar de oro para quemar el incienso, y el arca de la alianza, cubierta de oro por todos lados. En el arca había una jarra de oro que contenía el maná, y también estaban el bastón de Aarón, que había retoñado, y las tablas de la alianza. 5 Encima del arca estaban los seres alados que representaban la presencia de Dios, los cuales cubrían con sus alas la tapa del arca. Pero por ahora no es necesario dar más detalles.
6 Preparadas así las cosas, los sacerdotes entran continuamente en la primera parte de la tienda para celebrar los oficios del culto. 7 Pero en la segunda parte entra únicamente el sumo sacerdote, y tan solo una vez al año; y cuando entra, tiene que llevar sangre de animales para ofrecerla por sí mismo y por los pecados que el pueblo comete sin darse cuenta. 8 Con esto el Espíritu Santo nos da a entender que, mientras la primera parte de la tienda siguiera existiendo, el camino al santuario todavía no estaría abierto. 9 Todo esto es un símbolo para el tiempo presente; pues las ofrendas y sacrificios que allí se ofrecen a Dios no pueden hacer perfecta la conciencia de los que así lo adoran. 10 Se trata únicamente de alimentos, bebidas y ciertas ceremonias de purificación, que son reglas externas y que solo tienen validez hasta que Dios cambie las cosas.
Eficacia del sacrificio de Cristo
11 Pero Cristo ya vino, y ahora él es el Sumo sacerdote de los bienes definitivos. El santuario donde él actúa como sacerdote es mejor y más perfecto, y no es la obra de manos humanas; es decir, no es de esta creación. 12 Cristo ha entrado en el santuario, ya no para ofrecer la sangre de chivos y becerros, sino su propia sangre; y ha entrado una sola vez y para siempre, y ha obtenido para nosotros la liberación eterna. 13 Es verdad que la sangre de los toros y chivos, y las cenizas de la becerra que se quema en el altar, las cuales son rociadas sobre los que están impuros, tienen poder para consagrarlos y purificarlos por fuera. 14 Pero si esto es así, ¡cuánto más poder tendrá la sangre de Cristo! Pues por medio del Espíritu eterno, Cristo se ofreció a sí mismo a Dios como sacrificio sin mancha, y su sangre limpia nuestra conciencia de las obras que llevan a la muerte, para que podamos servir al Dios viviente.
La nueva alianza
15 Por eso, Jesucristo es mediador de una nueva alianza, pues con su muerte libra a los hombres de los pecados cometidos bajo la primera alianza, y hace posible que los llamados por Dios reciban la herencia eterna que él les ha prometido. 16 Para que un testamento entre en vigencia, tiene que comprobarse primero la muerte de la persona que lo hizo. 17 Ningún testamento tiene valor mientras vive el que lo hizo, sino solo después de muerto. 18 Por eso, la primera alianza también se estableció con derramamiento de sangre. 19 Moisés anunció todos los mandamientos de la ley a todo el pueblo; después tomó lana roja y una rama de hisopo, las mojó en la sangre de los becerros y los chivos, mezclada con agua, y roció el libro de la ley y también a todo el pueblo. 20 Entonces les dijo: «Esta es la sangre que confirma la alianza que Dios ha establecido para ustedes.» 21 Moisés roció también con sangre el santuario y todos los objetos que se usaban en el culto. 22 Según la ley, casi todo tiene que ser purificado con sangre; y si no hay derramamiento de sangre no hay perdón de pecados. 23 De modo que se necesitaban tales sacrificios para purificar aquello que es copia de lo celestial; pero lo que es celestial necesita mejores sacrificios.
El acceso a Dios
24 Ciertamente, Cristo no entró en aquel santuario hecho por manos humanas, que era solamente una figura del santuario verdadero, sino que entró en el cielo mismo, donde ahora se presenta delante de Dios para rogar en favor de nosotros. 25 Y no entró para ofrecerse en sacrificio muchas veces, como cada año lo hace todo sumo sacerdote, que entra en el santuario para ofrecer sangre ajena. 26 Si ese fuera el caso, Cristo habría tenido que morir muchas veces desde la creación del mundo. Pero el hecho es que ahora, en el final de los tiempos, Cristo ha aparecido una sola vez y para siempre, ofreciéndose a sí mismo en sacrificio para quitar el pecado. 27 Y así como todos han de morir una sola vez, después de lo cual vendrá el juicio, 28 así también Cristo ha sido ofrecido en sacrificio una sola vez para quitar los pecados de muchos. Después aparecerá por segunda vez, ya no en relación con el pecado, sino para salvar a aquellos que lo esperan.
Nanók kélpakxanma appagkanamap
1 Yetneyk axta ektémakxa yaqwayam ólpeykeshok Dios ma'a émha amonye' axta ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho Dios, nélpeykessamókxa Dios ekyetnamakxa agko' axta eyke keso náxop. 2 Keso ektémakxa axta kélpekkenma kélpakxanma s'e: émha amonye' apwáxok, kéltéma axta Ekpagkanamaxchexa, yetnegkek axta m'a cháléwasso ekyawe, tén han mésa yetlo kelpasmaga kélpagkanchesso Dios kélnegkenma m'a néten. 3 Keñe axta m'a teyp nak kélhaxta apáwa, ekyetnama m'a kéltémakxa axta Ekpagkanamaxchexa agko'; 4 cha'a ekyetnamakxa axta m'a ekwatnamáxchexa axta aqsok, élánamáxche axta sawo ekyátekto ekmomnáwa, kélwatnamakxa axta chá'a m'a aqsok ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok, tén han ma'a yántéseksek ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho Dios, kélyepetchesso axta ekyókxoho émpehek ma'a sawo ekyátekto ekmomnáwa. Yetnegkek axta nahan egheykok élánamáxche axta sawo ekyátekto ekmomnáwa yetlo kélxata maná kañe' m'a yántéseksek nak, yetnegkek axta nahan ma'a Aarón axta aptasqapeykha, éltektépeykekxoho axta, tén han ma'a meteymog élpayhe eknaqtáxésamaxche axta ekhémo nak mók nélpaqhetchásamáxkoho Dios. 5 Keñe axta m'a néten nak yántéseksek ekheykencha'a kéleykmássesso kélheyáseykegkoho nak ma'a Dios apkelásenneykha ekha apxempenák, ekteme axta ekyetchesamaxkoho aphakxa nahan Dios ma'a, apkeláhakkassegkek axta nahan apxempenák ma'a megkólyaqmagkáseykekxexa axta chá'a megkólya'assáxma. Akke kapayhawok sekxók makham anxegkesek nenxeyenma ektémakxa xa aqsok nak.
6 Cháxa ektémakxa axta kélláneykekxa aqsok xa, yókxoho ekhem axta chá'a katnehek apkelántaxnegweykekxa apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok ma'a émha amonye' apwáxok nak kélpakxanma, yaqwayam enxoho elanagkok chá'a apkeltamheykha apkelánémakpexa nak chá'a etnahagkok. 7 Keñe axta m'a pók apwáxok nak, wánxa axta aqsa chá'a etaxnegwakxak ma'a Apkemha Apmonye' nak apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, xama aptaxnegweykekxa axta chá'a etnehek xama apyeyam; aptaxnegwákxeyk axta agkok chá'a m'a, esakxohok axta chá'a aqsok kélnaqtósso ektekyawa éma agkok, yaqwayam enxoho egkések Dios yának meyaqmagkásekxeyk ma'a apagkok apagko' nak mey'assáxma, tén han ma'a apkelánéyak nak chá'a melya'assáxma énxet'ák neyseksa melya'áseyak. 8 Cháxa segya'assáseykegkoho axta Espíritu Santo xa, ekyetnamakxa axta makham ma'a émha amonye' apwáxok nak kélpakxanma, megkamayhamakxa axta makham ma'a nentaxnamakxa nak kañe' Ekpagkanamaxchexa Agko'. 9 Cháxa ekyókxoho nak ekteme ekyetchesamaxkoho s'e negwánxa nak; hakte cham'a aqsok kélmésso naqsa nak chá'a tén han aqsok ektekyawa kélméssamo nak chá'a Dios ma'a, yawanchek katnéssesek ekpayhawo nak chá'a katnéssesek ektaqmalma élchetamso apkelwáxok énxet apteme nak chá'a apkelpeykessamo xa ektáha nak. 10 Hakte nento eyke aqsa chá'a xa, tén han ma'a negyà, tén han élánamáxche nak chá'a sẽláxñassáseykekxa egyempehek, tén han nélánémaxchexa antéhek wánxa egyempoho', kélmeykencha'awól'a chá'a ekweykmoho m'a aptemessásekxo enxoho Dios axnagcha'ák ekyókxoho aqsok.
11 Apwayak eyke kaxwók Cristo, aptemék nahan kaxwók Apkemha Apmonye' apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok ma'a aqsok éltaqmela ekheykegko nak se'e kaxwo' nak. Aptásók apagko' nahan ma'a kélpakxanma aptamheykegkaxa nak aptéma apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, payhémók nahan aptémakxa, háwe nahan énxet apkelane, háwe keso náxop. 12 Aptaxnegkek axta Cristo m'a ekpagkanamaxchexa agko' nak, háwe eyke kaxwók yaqwayam egkések Dios ma'a yát'ay apketkok éma apagkok, tén han weyke étkok éma agkok nak, akke m'a éma apagkok apagko' nak; xama aptaxnegwayam nahan aptemék ma'a, meyke teyp, egmasséssessegkek nahan negko'o nélsexnánémaxche nápaqtók Dios megkatnégwayam néxa. 13 Naqsók eykhe ekyetnama ekmowána katnéssesek apkelpagkanamap énxet tén han káxñássásekxak apyempe'ék wánxa apyempohok ma'a weyke kennawók éma agkok nak, tén han ma'a yát'ay apketkok éma apagkok nak, tén han ma'a weyke étkok táhap agkok ekwatnamáxchel'a néten ekwatnamáxchexal'a aqsok kélnaqtósso ektekyawa, kélexpaqheykegkohol'a m'a énxet'ák élenyetsésso nak apyempe'ék ma'a apkeltémakxa. 14 Temegkek agkok xa ektáha nak, ¡kayágwomhok sa' eyke katnehek ekha ekmowána m'a Cristo éma apagkok nak! Espíritu memassegwayam axta keñamak apmeyásamákpoho apagko' Cristo m'a Dios, ektémól'a aqsok kélmésso meykel'a ekyepetche xama aqsok ekmaso, káxñeksohok nahan egwáxok ma'a éma apagkok, cham'a ektémakxa nak chá'a aqsok nenlane segya'assamól'a nétsapmakxa, yaqwayam enxoho agkegwának anlának ma'a apkeltémókxa nak Dios memassegwayam nak.
15 Cristo keñamak senlánekxéssama negko'o axnagkok ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho, hakte apketsapma axta keñamak apmasséssessama apkeláneyak axta chá'a melya'assáxma neyseksa m'a émha amonye' axta ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho, yaqwayam enxoho nahan elxawagkok aqsok kélpagkanchesso megkatnégwayam néxa m'a ektáha axta apkelwóneykha Dios, cham'a apkeltennassama axta elmésagkok. 16 Agkok yetsapak makham ma'a ektáha nak aptáxésso weykcha'áhak apxeyenma nak kalmaxchek aqsok neptámen, megkólmaha makham sekxo'. 17 Hakte megkólmaha makham sekxók weykcha'áhak apxeyenma nak kalmaxchek aqsok neptámen megyetsapa enxoho m'a ektáha nak apkelane, wánxa m'a apketsapa enxoho. 18 Axta keñamak kélyepetchessama nahan éma ekyegkenamaxche élánamáxko m'a émha amonye' axta ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho Dios. 19 Apkellegassegkek axta Moisés apyókxoho énxet ma'a ekyókxoho nak éltémókxa antéhek segánamakxa; tén axta apmoma nepkések apwa' kélyexwásesso, tén han xama yámet aktog “hisopo”, apketchessegkek axta weyke kennawók étkok éma agkok apyássessama, tén han ma'a yát'ay apketkók éma apagkok, kélenchaheykekxa axta yegmen, apkexpaqheykha axta m'a weykcha'áhak eknaqtáxésamaxche nak segánamakxa, tén han ma'a apyókxoho énxet'ák. 20 Tén axta aptéma apkelanagkama s'e: “Keso éma ekteméssesso nak ekmámnaqsoho m'a ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho Dios, kélánémaxche axta kéxegke kólyahakxoho'.” 21 Apkexpaqheykha axta nahan Moisés éma m'a kélpakxanma tén han ma'a ekyókxoho aqsok kélmeykegko axta chá'a kólpeykeshok Dios. 22 Xegkessamók axta kasawhaxkohok ekyókxoho aqsok kélaxñáseykekxa chá'a kélmeykha m'a éma, ekhawo ektémakxa nak ekxeyenma segánamakxa; kólyaqmagkásekxohok chá'a nentémakxa mólya'assáxma m'a megkayegkenáxko enxoho chá'a éma.
23 Kélmenyeyk axta chá'a xa ektéma nak aqsok kélnaqtósso ektekyawa, yaqwayam enxoho kóláxñásekxak chá'a m'a aqsok kélheyáseykegkoho nak chá'a m'a ekhéyak nak néten; keñe m'a aqsok ekhéyak nak néten kélmenyeyk chá'a kólmések ma'a aqsok ektekyawa éltaqmalma nak, megkaxnawo nak xa aqsok nak. 24 Hakte axta etaxnók Cristo m'a ekpagkanamaxchexa énxet apkelanél'a, kélheyáseykegkoho nak ma'a ekmámnaqsoho nak, axta eyke aptaxnók ma'a néten nak, cham'a apweykekxexa nak kaxwók nápaqtók Dios yaqwayam hẽlmaxnéssesek negko'o yának hempasmok. 25 Axta nahan etaxnók yaqwayam enxoho kaxámak apmeyásamap yaqwayam emátog, aptémól'a chá'a yókxoho apyeyam ma'a Apkemha Apmonye' nak apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, aptaxnegweykekxohol'a chá'a m'a ekpagkanamaxchexa agko' yaqwayam egkések Dios ma'a aqsok kélnaqtósso éma agkok. 26 Temegkek axta agkok xa ektáha nak, kaleklemek axta chá'a emátog Cristo eyeynamo m'a sekxók axta élánamáxko keso náxop. Keñe so kaxwo' nak, eyágketwokmo nak ektemegwánxa néxa, aptéma xama apxekmowásamákpoho Cristo, meyke teyp, apmeyásamákpo apagko' axta yaqwayam emátog, yaqwayam enxoho hegmasséssesek mólya'assáxma. 27 Ekhawo sentémakxa nak han chá'a negyókxoho, xama nétsapma chá'a katnehek, keñe natámen kawak yaqwayam hẽlyekpelkoho', 28 cháxa ektémakxa axta nahan Cristo aptéma xama apmeyásamap yaqwayam emátog, yaqwayam enxoho emasséssesek melya'assáxma apxámokma apagko' énxet. Keñe sa' ewaták makham, háwe sa' eyke kaxwók yaqwayam emasseksek mólya'assáxma, wánxa sa' aqsa yaqwayam elwagkasek teyp ma'a ektáha nak apkelhaxanma.