Ineficacia de la ley antigua
1 La ley de Moisés era en realidad solo una sombra de los bienes que habían de venir, y no su presencia verdadera. Por eso la ley nunca puede hacer perfectos a quienes cada año se acercan a Dios para ofrecerle los mismos sacrificios. 2 Pues si la ley realmente pudiera purificarlos del pecado, ya no se sentirían culpables, y dejarían de ofrecer sacrificios. 3 Pero estos sacrificios sirven más bien para hacerles recordar sus pecados cada año. 4 Porque la sangre de los toros y de los chivos no puede quitar los pecados.
El sacrificio de Cristo
5 Por eso Cristo, al entrar en el mundo, dijo a Dios:
«No quieres sacrificio ni ofrendas,
sino que me has dado un cuerpo.
6 No te agradan los holocaustos
ni las ofrendas para quitar el pecado.
7 Entonces dije: “Aquí vengo, oh Dios,
tal como está escrito de mí en el libro,
para hacer tu voluntad.”»
8 En primer lugar, dice que Dios no quiere, ni le agradan, sacrificios ni ofrendas de animales, ni holocaustos para quitar el pecado, a pesar de que son sacrificios que la ley exige. 9 Y después añade: «Aquí vengo para hacer tu voluntad.» Es decir, que quita aquellos sacrificios antiguos y pone en su lugar uno nuevo. 10 Dios nos ha consagrado porque Jesucristo hizo la voluntad de Dios al ofrecer su propio cuerpo en sacrificio una sola vez y para siempre.
11 Todo sacerdote judío oficia cada día y sigue ofreciendo muchas veces los mismos sacrificios, aunque estos nunca pueden quitar los pecados. 12 Pero Jesucristo ofreció por los pecados un solo sacrificio para siempre, y luego se sentó a la derecha de Dios. 13 Allí está esperando hasta que Dios haga de sus enemigos el estrado de sus pies, 14 porque por medio de una sola ofrenda hizo perfectos para siempre a los que han sido consagrados a Dios. 15 Y el Espíritu Santo nos lo confirma, al decir:
16 «La alianza que haré con ellos
después de aquellos días
será esta, dice el Señor:
Pondré mis leyes en su corazón
y las escribiré en su mente.
17 Y no me acordaré más de sus pecados y maldades.»
18 Así pues, cuando los pecados han sido perdonados, ya no hay necesidad de más ofrendas por el pecado.
Exhortación a la fidelidad
19 Hermanos, gracias a la sangre de Jesús ahora podemos entrar en el santuario con toda libertad, 20 y seguir el nuevo camino de vida que él nos abrió a través del velo, es decir, a través de su propio cuerpo. 21 Tenemos un gran sacerdote al frente de la casa de Dios. 22 Por eso, acerquémonos a Dios con corazón sincero y con una fe totalmente segura, limpios ya nuestros corazones de mala conciencia y lavados nuestros cuerpos con agua pura. 23 Mantengámonos firmes, sin dudar, en la esperanza de la fe que profesamos, porque Dios cumplirá la promesa que nos ha hecho. 24 Busquemos la manera de ayudarnos unos a otros a tener más amor y a hacer el bien. 25 No dejemos de asistir a nuestras reuniones, como hacen algunos, sino animémonos unos a otros, y más aún cuando vemos que el día del Señor se acerca.
26 Si seguimos pecando intencionalmente, después de haber conocido la verdad, ya no queda más sacrificio por los pecados; 27 solamente nos queda la terrible amenaza del juicio y del fuego ardiente que destruirá a los enemigos de Dios. 28 Cuando alguien desobedece la ley de Moisés, si hay dos o tres testigos que declaren contra él, se le condena a muerte sin compasión. 29 Pues ¿no creen ustedes que mucho mayor castigo merecen quienes pisotean al Hijo de Dios y desprecian su sangre, quienes insultan al Espíritu del Dios que los ama? Esa sangre es la que confirma la alianza, y con ella han sido ellos consagrados. 30 Sabemos que el Señor ha dicho: «A mí me corresponde hacer justicia; yo pagaré.» Y ha dicho también: «El Señor juzgará a su pueblo.» 31 ¡Terrible cosa es caer en las manos del Dios viviente!
32 Pero recuerden ustedes los tiempos pasados, cuando acababan de recibir la luz y soportaron con fortaleza los sufrimientos de una gran lucha. 33 Algunos de ustedes fueron insultados y maltratados públicamente, y otros se unieron en el sufrimiento con los que fueron tratados así. 34 Ustedes tuvieron compasión de los que estaban en la cárcel, y hasta con alegría se dejaron quitar lo que poseían, sabiendo que en el cielo tienen algo que es mucho mejor y que permanece para siempre. 35 No pierdan, pues, su confianza, porque ella les traerá una gran recompensa. 36 Ustedes necesitan tener fortaleza en el sufrimiento, para hacer la voluntad de Dios y recibir así lo que él ha prometido. 37 Pues las Escrituras dicen:
«Pronto, muy pronto,
vendrá el que tiene que venir.
No tardará.
38 Mi justo por la fe vivirá;
pero si se vuelve atrás,
no estaré contento de él.»
39 Y nosotros no somos de los que se vuelven atrás y van a su condenación, sino de los que alcanzan la salvación porque tienen fe.
1 Wánxa axta ekyetchesamaxkoho Moisés segánamakxa apagkok naqta'a aqsa m'a aqsok éltaqmalma peya nak kalwa', háwe m'a negwetél'a ekmámnaqsoho. Ékeso éñamakxa, cháxa segánamakxa nak, megkamowagko nak katnéssesek ekpayhawo nak katnéssesek apkelpéwomo m'a énxet'ák apkelya'eykekxa nak chá'a Dios yókxoho apyeyam, yaqwayam enxoho egkések chá'a xa ektéma nak aqsok ektekyawa. 2 Naqsók axta agkok eyewagko káxñássásekxak melya'assáxma xa segánamakxa nak, megkaxének axta kaxwók apkelwáxok ekyetna apkelsexnánémap, kamaskok axta nahan elmések ma'a aqsok kélnaqtósso ektekyawa. 3 Élxénchesseykekxoho apkelwáxok melya'assáxma axta eyke chá'a yókxoho apyeyam xa kélnaqtósso ektekyawa nak. 4 Hakte yawanchek kamasseksek mólya'assáxma m'a weyke kennawók étkok éma agkok nak, tén han ma'a yát'ay apketkók éma apagkok nak.
5 Axta keñamak, apwaya axta Cristo keso náxop aptéma apkenagkama Dios se'e:
“Mopmenyeyk xép
kélnaqtósso ektekyawa,
tén han aqsok kélmésso
naqsa nak,
egkéssegkek axta ko'o
exchep se'e sekyókxa nak.
6 Megkalchek xép apwáxok
kélnaqtósso ektekyawa
élwatnamáxche,
tén han ma'a aqsok
kélmésso naqsa nak xép
yaqwayam nak
hegmasséssesek
mólya'assáxma.
7 Tén axta sektéma seyenagkama s'e:
‘Keso sekha ko'o s'e,
ekhawo ektémakxa nak ektáxésamaxche weykcha'áhak
sekxénamaxche',
yaqwayam enxoho alának ma'a
apmopmenyého nak xép, oh Dios.’”
8 Amonye' axta apxeyenmak Dios mopmenyeyk tén han megkalchek apwáxok ma'a aqsok ektekyawa nak tén han ma'a aqsok kélmésso naqsa nak chá'a kélnaqtósso, tén han ma'a kélnaqtósso élwatnamáxche nak yaqwayam kamasseksek mólya'assáxma, neyseksa eykhe ekxeyenma segánamakxa éltémo agmések. 9 Tén axta aptéma makham se'e: “Ekxegakmek ko'o yaqwayam alának ma'a apmopmenyého nak xép.” Cháxa apmassesa axta Dios ma'a aqsok kélnaqtósso ektekyawa axta nano', keñe apyaqmagkasa m'a kaxwe nak, cham'a apmatñà nak Cristo. 10 Enteméssessegkek negko'o nélpagkanamaxche Dios hakte apkeláneyak axta Jesucristo m'a apmopmenyého nak Dios, aptéma wánxa xama apmésso apyókxa yaqwayam emátog, meyke teyp.
11 Apkeláneykegkek chá'a apkeltamheykha yókxoho ekhem ma'a judíos aptamhéyak nak chá'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, melwátesseykmok nahan chá'a apkelmésso ekhémo m'a aqsok ektekyawa nak chá'a, neyseksa eykhe megkamowána kamasseksek nentémakxa mólya'assáxma xa aqsok nak. 12 Xama apmeyásamap axta eyke aptemék Jesucristo apmatñà yaqwayam megkólyaqmagkásekxeyk mólya'assáxma, meyke teyp, tén axta apheykekxo m'a ekpayhókxa nak apkelya'assamakxa Dios. 13 Cha'a apheykekxexa nak apkeleyxweykekxo ekweykmoho apnegkenchesa Dios kóneg apmagkok ma'a apkelenmexma, 14 xama apmeyásamap naqsa axta keñamak apteméssessama ekpayhawo nak etnahagkok ma'a énxet'ák apkelpagkanchásamap nak ma'a Dios, meyke teyp. 15 Naqsók axta nahan apteméssessók Espíritu Santo, aptéma axta appeywa s'e:
16 “Keso yaqwánxa sa' katnehek
ekhémo mók
nélpaqhetchásamáxkoho
peya nak ko'o alanaksek énxet'ák
natámen sa' xa ekhem nak,
axta aptáhak Wesse' egegkok:
Apekkenchesek sa
segánamakxa ahagkok
apkelwáxok,
anaqtáxéssesagkok sa nahan
ma'a élchetámeykegkaxa nak
apkelwáxok,
17 megkaxénwakxók sa' chá'a
kaxwók ewáxok ma'a
melya'assáxma nak,
tén han ma'a apkeltémakxa
élmasagcha'a.”
18 Massék agkok kélyaqmagkásekxo m'a nentémakxa mólya'assáxma, megkólmenyeyk kaxwók ma'a aqsok kélmésso naqsa nak yaqwayam kamasseksek nentémakxa mólya'assáxma.
Negyepetchegweykekxa Dios
19 Élyáxeg, egwanchek kaxwo' ólántexek kañe' ekpagkanamaxchexa agko' nak, meyke sẽlya'áseykhaxma eñama m'a Jesús éma apagkok, 20 agyetlók ma'a ámay axnagkok megkamassegwayam nak, cham'a Jesús, segmeykessessama axta apyeykhaya m'a apáwa kélapma, apyamasma axta apyókxa. 21 Yetneyk negko'o xama apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, aphama nak ma'a ekpayhókxa nak Dios apxagkok ma'a néten; 22 Ékeso éñamakxa eyéméxko nak agyepetchegwakxohok Dios yetlo ekmámnaqsoho élchetamso egwáxok tén han ekyennaqte nenteme magya'ásseyam, meyke ekxénweykekxoho egwáxok ekyetno nensexnánémaxche, tén han sẽlyenyéssesso egyempehek ma'a yegmen ektaqmela agko' nak. 23 Ólwasqápekxohok sa', meyke negya'ásseyam, nélhaxneykha m'a ektémakxa nak segmésso magya'ásseyam nenxeyenma nak chá'a ekyetnama negko'o, hakte elának sa' Dios ma'a appeywa sempekkencháseykekxo axta. 24 Antegyaha sa' yaqwánxa chá'a antéhek ólpasmaxkoho', yaqwayam enxoho kayágwomhok nélásekhamaxkoho, tén han nenlánéyak aqsok ektaqmela. 25 Magyensemek sa' chá'a nélántaxnegweykekxa m'a negaqneykekxexa nak, aptamheykegko nak chá'a nápakha énxet'ák apkelyenseykmo apkelántaxnegweykekxa m'a apchaqneykekxexa', ólyáteyaxkohok sa' eyke chá'a negko'o; ekyágwánxa agkok negwet'a eyágketwokmo Wesse' egegkok ekhem apagkok.
26 Hakte nenlenxanakmók sa' agkok nenlane mólya'assáxma eñama negmáheyo egagko' anlána' natámen negya'ásegwayam ma'a amya'a ekmámnaqsoho nak, méko kaxwók aqsok negmésso yaqwayam hẽlmasséssesek mólya'assáxma 27 wánxa aqsa ekyetna kaxwók negko'o m'a sẽlyekpelchássessamo ekmaso agko' nak, tén han ma'a táxa ekwányam peya nak kamasséssók ma'a ektáha nak apkelenmexma Dios. 28 Axta agkok chá'a elyahákxohok xama énxet ma'a Moisés segánamakxa apagkok, apyetneyk axta agkok chá'a apqánet essenhan apqántánxo apkelxeyenma, kólának axta chá'a ematñekxak meyke apmopyósa kóllano'. 29 ¿Yaqsa aplegeykegkoho ekpayhawo exkak ma'a apwanyeykha nak chá'a Dios Apketche tén han aptaqnagko nak ma'a éma apagkok, tén han apyemneykha nak chá'a m'a Dios Espíritu apagkok, ektaqmeleykha nak chá'a apwáxok elanok ma'a Dios? Hakte cháxa éma ekteméssessama nak ekmámnaqsoho m'a ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho m'a Dios, cháxa ekteméssessama nak han apkelpagkanamap énxet xa. 30 Negya'ásegkók negko'o aptéma appeywa Wesse' egegkok se'e: “Ko'o payhawok axnéshok mók sélteméssessamakxa, ko'o sa' ayaqmagkásekxa'.” Aptemék nahan appeywa s'e: “Elyekpelkohok sa' Wesse' egegkok ma'a énxet'ák apagkok.” 31 ¡Negaye ekwányam katnehek ma'a segmà enxoho Dios memassegwayam!
32 Kaxénwakxoho kélwáxok kéxegke m'a nentámen axta, sekxók axta kélxaweykegko kéxegke élseyéxma, tén han kélenmáxamáxkoho axta yetlo kélwasqápeykekxoho m'a kéllegeykegkoho ekyentaxno nak. 33 Kélwanyeykha axta kélnápakha kéxegke nápaqta'awók énxet'ák, sagkek axta nahan chá'a kélteméssessamakxa, kélnápakha axta nahan appaxqeykekxak kéxegke ekteme axta kélnaqtawáseykegkoho xa ektáha nak. 34 Apyósekak axta kéllányo kéxegke m'a énxet'ák apheykha axta kañe' sẽlpextétamakxa, weykmók axta nahan élpayheykekxa kélwáxok kélhayo kélyementameykegko m'a aqsok kélagkok ekyetnakxa nak, hakte kélya'áseykegkók kéxegke ekyetnama aqsok kélagkok éltaqmalma agko' ma'a néten, ekteme nak han megkamassegwayam. 35 Nágkólyensem aqsa m'a ektémakxa nak megkólya'ásseyam kéxegke, hakte sa' kañék ekmésso kéxegke aqsok kélxawe naqsa ekyawe agko' xa. 36 Kéméxcheyk kéxegke keytek kélenmáxamáxkoho kéllegeykegkoho, yaqwayam enxoho kóllának ma'a apmopmenyého nak Dios, keñe kólxawak ma'a apkeltennassama axta egkések kéxegke. 37 Hakte temék eknaqtáxésamaxche s'e:
“Yahamók agko' sa' ewaták ma'a
peya nak ewata',
mewenaqtésagkek sa'.
38 Elweynchamha sa' eyke chá'a
eñama melya'ásseyam ma'a
énxet'ák ahagkok
ekpéwomo nak apkeltémakxa;
keñe sa' ma'a
apkeltaqhegwayam nak chá'a,
megkapayhekxeyk sa' ko'o
ewáxok alano'.”
39 Háwe negko'o m'a énxet'ák, apkeltaqhegweykmoho nak chá'a, tén han apkelmahéyak nak chá'a m'a yaqweykenxa kólmasséssók, akke negko'o m'a énxet'ák apkelwagkásamákpoho nak chá'a teyp hakte yetneyk melya'ásseyam.