Jacob bendice a Efraín y a Manasés
1 Poco tiempo después le dijeron a José que su padre estaba enfermo. José fue a verlo, y llevó a sus dos hijos, Manasés y Efraín. 2 Cuando dieron aviso a Jacob de que su hijo José había llegado para verlo, hizo un esfuerzo y se sentó en la cama. 3 Y le dijo a José:
—El Dios todopoderoso se me apareció en la ciudad de Luz, en la tierra de Canaán, y me bendijo 4 con estas palabras: “Mira, yo haré que tengas muchos hijos, y que tus descendientes lleguen a formar un conjunto de naciones. Además, a tu descendencia le daré esta tierra. Será de ellos para siempre.” 5 Ahora bien, tus hijos Efraín y Manasés, que te nacieron aquí en Egipto antes de que yo viniera a reunirme contigo en este país, me pertenecen. Ellos son tan míos como lo son Rubén y Simeón. 6 Los hijos que tengas después de ellos te pertenecerán a ti y, por ser hermanos de Efraín y Manasés, tendrán parte en su herencia. 7 Cuando yo regresaba de Padán Aram, poco antes de llegar a Efrata, que ahora es Belén, se me murió tu madre Raquel; y allí en Canaán, en el camino de Efrata, la enterré.
8 De pronto Israel se fijó en los hijos de José, y preguntó:
—Y estos, ¿quiénes son?
9 —Son los hijos que Dios me ha dado aquí en Egipto —contestó José.
Entonces su padre le dijo:
—Por favor, acércalos más a mí, para que les dé mi bendición.
10 Israel era ya muy viejo y no podía ver muy bien; ya le fallaba la vista, así que José acercó los niños a su padre, y él los besó y abrazó. 11 Luego le dijo a José:
—Ya no esperaba volver a verte y, sin embargo, Dios me ha dejado ver también a tus hijos.
12 José levantó a los niños de las rodillas de su padre, y se inclinó hasta tocar el suelo con la frente. 13 Luego tomó a los dos, a Efraín con la mano derecha y a Manasés con la izquierda, y los acercó a su padre. Así Efraín quedó a la izquierda de Israel y Manasés a su derecha. 14 Pero al extender Israel sus manos, las cruzó y puso la mano derecha sobre la cabeza de Efraín, que era el menor, y la mano izquierda sobre la cabeza de Manasés, aunque él era el mayor. 15 Entonces bendijo a José de esta manera:

«Que el Dios a quien obedecieron
Abrahán e Isaac, mis padres,
el Dios que me ha cuidado
desde el día en que nací,
16 el ángel que me libra de todo mal,
bendiga a estos muchachos.
Que por medio de ellos se recuerde mi nombre
y el nombre de mis padres, Abrahán e Isaac.
Que lleguen a tener muchos hijos
y sean grandes multitudes en el mundo.»

17 A José le pareció mal que su padre pusiera la mano derecha sobre la cabeza de Efraín, así que tomó la mano de su padre para quitarla de la cabeza de Efraín y ponerla sobre la de Manasés, 18 mientras le decía:
—¡No, padre, así no! Este es el mayor. Pon tu mano derecha sobre su cabeza.
19 Pero su padre no quiso hacerlo, y contestó:
—¡Ya lo sé, hijo, ya lo sé! También él llegará a ser una nación muy importante. Sin embargo, su hermano menor será más importante que él, y sus descendientes llegarán a formar muchas naciones.
20 Ese mismo día Jacob los bendijo con estas palabras:
—El pueblo de Israel usará el nombre de ustedes para las bendiciones, y dirán: “Que Dios haga contigo como hizo con Efraín y Manasés.”
Así fue como Israel puso a Efraín antes de Manasés. 21 Luego le dijo a José:
—Como puedes ver, yo estoy por morir; pero Dios estará con ustedes y los hará volver a la tierra de sus antepasados. 22 A ti te he dado más que a tus hermanos: te doy Siquén, tierra que les quité a los amorreos luchando contra ellos.
Jacob apkelmaxnéssesso aqsok éltaqmela Efraín tén han Manasés
1 Kéltennássekxeyk axta José apháxekpo apyáp natámen xa. Apteyánegwákxók axta han, apnaqlákxók axta han apqánet apketchek, cham'a Manasés tén han Efraín. 2 Xama axta kéltennasa Jacob apwákxo m'a apketche José apteyánegwákxoho, apwasqápeykxók axta aphákxo néten ma'a apyetnamakxa néten nak. 3 Aptáhak axta apcháneya José s'e:
—Exekmowásamákpók axta ko'o Dios ekha nak apyennaqte m'a tegma apwányam Luz, yókxexma nak Canaán, aptáhak axta seyáneya apkeltamho kataqmelhok sekha s'e 4 segkésa appeywa: ‘Elano, axámassásekxak sa' ko'o exchep apketchek, énxet apxámokma sa' atnessásekxak ma'a aptawán'ák neptámen pók aptémakxa nak chá'a énxet'ák. Agkések sa' han ko'o aptawán'ák neptámen se'e xapop nak. Apagkok sa' chá'a etnehek ma'a meyke néxa.’ 5 Ahagkok ko'o kaxwók ektáhak ma'a apketchek nak, cham'a Efraín, tén han Manasés, appalleyam axta s'e Egipto, amonye' axta ko'o sekwe sekyepetchegweykta s'e apchókxa nak, ahagkok ko'o kaxwók ektáhak ma'a, ektéma nak ma'a Rubén, tén han Simeón. 6 Keñe sa' ma'a apketchek apweteykekxa enxoho makham xép etnehek apagkok, hakte apepma sa' etnehek ma'a Efraín, tén han Manasés, kaxek sa' han apkelxawéyak ma'a xapop apagkok. 7 Xama axta séxyeykmo ko'o séñama m'a Padán-aram, ketsapwa'akteyk axta egken Raquel ma'a Canaán, keto' negweyktamxa nak Efrata; eyátawanyegwa'akteyk axta m'a ámay nak Efrata, ektéma nak kaxwók Belén.
8 Apkelanawók axta Israel ma'a José apketchek, aptáhak axta apkelmaxneyáncha'a s'e:
—¿Yaqsa eyke xa wokma'ák apketkók nak?
9 —Ko'o étchek, Dios axta sélmésso s'e Egipto —axta aptáhak apchátegmowágko José.
Aptáhak axta apcháneya apyáp se'e:
—Hélyepetchessoho hana, yaqwayam sa' ko'o almaxnéssesek aqsok éltaqmela.
10 Apwányamók apagko' axta aptemék Israel, massegkek axta apyekpelche exma. Massegkek axta ektaqmalma apkelyeheykha, apkelyepetchessekmók axta apketchek José m'a apyáp; apkelpetseságkek axta keñe apkelpatheta. 11 Keñe axta aptáha apcháneya José s'e:
—Énagkamchek axta mótekxeyk, Dios han apkeltamhók alwetak se'e apketchek nak.
12 Apkelmákxeyk axta apketchek José apkelyementamákxo m'a apyáp, apháxahánteyk axta ekwokmoho aptekxeya ekpayhakxa nápat xapop. 13 Tén axta apkelma apmék ma'a apqánet nak, Efraín axta m'a apkelya'assamakxa nak, keñe axta Manasés ma'a nepsagqalwa, apkelyepetchessekmek axta m'a apyáp. Nepsagqalwa Israel axta apkenmáha m'a Efraín, keñe axta Manasés ma'a apkelya'assamakxa. 14 Xama axta apmako enegkenek apmek apqatkok ma'a Israel, apyaqmagkásekxeyk axta mók apmék, appekkenchek axta apmek apkelya'assamakxa apqátek ma'a Efraín, apteme axta apsexyo, keñe axta apmek nepsagqalwa appekkena apqátek ma'a Manasés, apteme axta eykhe átnaha apketkok. 15 Tén axta aptáha apkelmaxnéssesa aqsok éltaqmela José s'e:

“Dios apkelyeheykekxoho axta
chá'a m'a Abraham tén han Isaac,
cham'a élyapmeyk nano' axta,
Dios setaqmelchessama,
axta sekxók sekteyeykmo,
16 tén han ma'a Dios
apchásenneykha
semallahanchessama axta
ekyókxoho aqsok ekmaso,
sa' elmésagkok aqsok
éltaqmela s'e wokma'ák nak.
Sa' kañék ekxénweykekxoho
chá'a kélwáxok sekwesey,
tén han apkelwesey m'a élyapmeyk
Abraham tén han Isaac.
Exámak sa' apketchek,
exámekxohok apagko'
sa' ekyókxoho keso
nélwanmeygkaxa.”

17 Axta eyke kalchak apwáxok José appekkena apqátek apmek apkelya'assamakxa m'a Efraín, keñe apmásseságko apmek ma'a apyáp, yaqwayam eyenyekxések apmek apqátek ma'a Efraín, apya'assásekxo apqátek ma'a Manasés, 18 aptáhak axta apcháneya s'e:
—¡Táta, háwe xa! Keso átnaha apketkok se'e. Epekken apmek apkelya'assamakxa apqátek.
19 Axta eyke emakók etnehek apyáp xa ektáha nak, aptáhak axta apchátegmowágko s'e:
—¡Ekya'ásegko', hatte, ekya'ásegko'! Exámekxak sa' eyke han pók aptémakxa énxet'ák apagkok xa Manasés. Sa' eyke ekyágwánxa agkok etnehek néten ekyawe kéláyo m'a apyáxeg nak, exámekxohok apagko' sa' pók aptémakxa aptawán'ák neptámen.
20 Cháxa ekhem apkelmaxnéssesakxa axta Jacob aqsok éltaqmela, aptáha appeywa s'e:
—Elmaha sa' chá'a kélwesey kéxegke énxet'ák Israel apkelmaxnéssesa enxoho chá'a pók aqsok éltaqmela, sa' etnehek chá'a s'e: Sa' etnéssesek xép Dios apteméssessamakxa axta m'a Efraín, tén han Manasés.’
Cháxa apteméssesa axta apmonye' Israel ma'a Efraín, keñe axayók ma'a Manasés. 21 Keñe axta aptáha apcháneya José s'e:
—Elano, watsapok sa' ko'o; Dios sa' eyke exek kélnepyeseksa kéxegke, enaqlakxak sa' makham ma'a xapop apagkok axta m'a kélyapmeyk nano'. 22 Ekyánchessásawók xép sekmésso xapop, megkaxnawok ma'a apkelpepma nak: ekméssek xép Siquem, sekyementamoma axta sémpakhaya m'a amorreos.