La plaga de ranas
1 1 (7.26) el Señor le dijo a Moisés:
—Ve a ver al faraón, y dile: “Así dice el Señor: Deja ir a mi pueblo, para que me adore. 2 2 (7.27) Porque si tú no lo dejas ir, yo castigaré con ranas a todo tu país. 3 3 (7.28) El río hervirá de ranas, las cuales saldrán y se meterán en tu palacio y en tu alcoba, y sobre tu cama y en las casas de tus funcionarios y de tu gente, y hasta en tus hornos y en donde amasan tu pan. 4 4 (7.29) Las ranas saltarán sobre ti, sobre tus funcionarios y sobre toda tu gente.”
5 5 (1) El Señor le dijo a Moisés:
—Dile a Aarón que extienda su bastón sobre los ríos, arroyos y lagunas, para que de allí salgan ranas y llenen el territorio de Egipto.
6 6 (2) Aarón extendió su bastón sobre las aguas de Egipto, y todo el país se llenó de las ranas que salieron de allí. 7 7 (3) Sin embargo, los magos hicieron lo mismo por medio de sus artes mágicas, y también trajeron ranas sobre el territorio egipcio. 8 8 (4) Entonces el faraón mandó llamar a Moisés y a Aarón, y les dijo:
—Pídanle al Señor que nos quite las ranas a mí y a mi gente, y dejaré que tu gente vaya a ofrecer sacrificios al Señor.
9 9 (5) Moisés le contestó al faraón:
—Dime cuándo quieres que yo le pida por ti, por tus funcionarios y por tu gente, para que las ranas se alejen de ti y de tu palacio, y se queden solo en el río.
10 10 (6) —Mañana mismo —dijo el faraón.
Y Moisés contestó:
—Así se hará, para que sepas que no hay nadie como el Señor nuestro Dios. 11 11 (7) Las ranas se irán de tu palacio y se quedarán solamente en el río. Ya no te molestarán a ti ni a tus funcionarios ni a tu gente.
12 12 (8) Moisés y Aarón salieron entonces del palacio del faraón. Después Moisés pidió al Señor que alejara las ranas que había enviado sobre el faraón. 13 13 (9) El Señor hizo lo que Moisés le pedía, y murieron las ranas que había en casas, patios y campos. 14 14 (10) La gente recogía las ranas muertas y las amontonaba, y por todas partes olía mal. 15 15 (11) Sin embargo, en cuanto el faraón se vio libre de su problema, se puso terco y no les hizo caso a Moisés y Aarón, tal como el Señor lo había dicho.
La plaga de mosquitos
16 16 (12) El Señor le dijo a Moisés:
—Dile a Aarón que extienda su bastón y que golpee con él el polvo de la tierra, para que se convierta en mosquitos en todo Egipto.
17 17 (13) Así lo hicieron. Aarón extendió su bastón y golpeó el polvo del suelo, y todo el polvo de Egipto se convirtió en mosquitos que atacaban a la gente y a los animales. 18 18 (14) Los magos trataron también de producir mosquitos por medio de sus artes mágicas, pero no pudieron. Mientras tanto, los mosquitos atacaban a la gente y a los animales. 19 19 (15) Entonces los magos le dijeron al faraón:
—¡Aquí está la mano de Dios!
Pero el faraón se puso terco y no les hizo caso, tal como el Señor lo había dicho.
La plaga de tábanos
20 20 (16) El Señor le dijo a Moisés:
—El faraón va a ir mañana temprano al río, así que levántate de madrugada y ve a decirle: “Así ha dicho el Señor: Deja ir a mi pueblo, para que me adore. 21 21 (17) Porque si tú no lo dejas ir, yo enviaré tábanos sobre ti, sobre tus funcionarios y tu gente, y sobre tus casas. Se llenarán de tábanos las casas de los egipcios, y hasta el suelo mismo. 22 22 (18) Pero cuando eso suceda, haré una excepción con la región de Gosén, donde vive mi pueblo. Allí no habrá un solo tábano. Así sabrás que yo, el Señor, estoy en este país. 23 23 (19) Haré distinción entre mi pueblo y el tuyo. Esto tendrá lugar mañana.”
24 24 (20) Así lo hizo el Señor, y una espesa nube de tábanos invadió el palacio del faraón, las casas de sus funcionarios y todo el territorio egipcio. Los tábanos dejaron el país completamente arruinado.
25 25 (21) Entonces el faraón mandó llamar a Moisés y a Aarón, y les dijo:
—Vayan a ofrecer sacrificios a su Dios, pero sin salir del país.
26 26 (22) Y Moisés contestó:
—No estaría bien hacerlo así, porque los animales que ofrecemos al Señor nuestro Dios son sagrados para los egipcios. Si los egipcios nos vieran sacrificar los animales que ellos adoran, seguramente nos matarían a pedradas. 27 27 (23) Debemos ir al desierto, a tres días de camino, y ofrecer allí sacrificios al Señor nuestro Dios, tal como él nos lo ordene.
28 28 (24) Entonces el faraón dijo:
—Los dejaré ir al desierto para que ofrezcan sacrificios al Señor su Dios, con la condición de que no se vayan demasiado lejos. Y pídanle también por mí.
29 29 (25) Y Moisés contestó:
—En cuanto yo salga de aquí, le pediré al Señor que mañana los tábanos se alejen de ti, de tus funcionarios y de tu pueblo, siempre y cuando no sigas engañándonos ni impidiendo que los israelitas vayan a ofrecer sacrificios al Señor.
30 30 (26) En cuanto Moisés salió del palacio del faraón, oró al Señor, 31 31 (27) y el Señor hizo lo que Moisés le pidió: los tábanos se alejaron del faraón, de sus funcionarios y de su gente. 32 32 (28) Pero el faraón volvió a ponerse terco, y no dejó ir a los israelitas.
1 Aptáhak axta Wesse' egegkok apcháneya Moisés se'e:
—Ey'ókxa sa' makham ma'a faraón. Sa' etnehek yának se'e: ‘Exchek aptáhak Wesse' egegkok se'e: Yoho elxog énxet'ák ahagkok, yaqwayam enxoho hélpeykesho'. 2 Sa' agkok xeyep ya'awok elxog, ataxnések sa' ko'o paha' apxámokma apagko' se'e ekyókxoho nak kañe' apchókxa. 3 Elnextegkesha sa' yegmen paha' m'a wátsam nak, cham'a yaqwánxa sa' elenyék elántépok elántaxnegwók ma'a tegma apyawe apagkok nak, tén han ma'a kañe' apteyenmakxa nak, tén han ma'a apyetnamakxa nak néten, tén han ma'a apkeláneykha apxanák nak, ekweykekxoho m'a énxet'ák apagkok apxanák nak, tén han ma'a kañe' táxa axagkok apagkok, tén han ma'a kélyelaqtéssamakxa nak chá'a hótáhap yaqwayam elanakpok kelpasmaga apagkok. 4 Elchántek sa' nahan xépxa m'a paha' nak, tén han ma'a apkeláneykha, tén han ma'a apyókxoho énxet'ák apagkok.’
5 Aptáhak axta Wesse' egegkok apcháneya Moisés se'e:
—Eltennés sa' Aarón yának ey'aksek néten aptasqapeykha ekpayhókxa nak ekheykegkaxa m'a wátsam, tén han ma'a ényahamakxa nak yegmen tén han ma'a awáxok ekyetnamakxa nak chá'a yegmen, yaqwayam sa' elántépok paha' elántaxnegwók ma'a apchókxa Egipto.
6 Apya'ássek axta néten aptasqapeykha Aarón ekpayhókxa axta chá'a ekheykegkaxa yegmen ma'a kañe' Egipto, apsawhekxók axta nahan paha' apkelántaxnegwokmo m'a ekyókxoho nak kañe' Egipto apkeleñama axta apkelánteyapma m'a neygmen nak. 7 Keñe axta m'a énxet'ák apmopwancha'a axta nahan chá'a etekkesek aqsok eñama apkeltámésamap aptegyéyak apmopwancha'a, apkelánegkek axta nahan ekhémo m'a aqsok apkelánéyak, apkelántaxnéssek axta nahan paha' m'a kañe' Egipto. 8 Tén axta faraón apkeltamho kólyentawakxések ma'a Moisés tén han ma'a Aarón. Aptáhak axta apkeláneya s'e:
—Hẽlmaxnésses hana Wesse' kélagkok yaqwayam hẽlántekkessesek se'e paha' nak, ko'o tén han ma'a énxet'ák ahagkok, tén sa' wohok elxog énxet'ák apagkok yaqwayam egkések kélnaqtósso ektekyawa m'a Wesse' apagkok.
9 Aptáhak axta Moisés apchátegmowágkokxo faraón se'e:
—Héltennés sekxo' yaqsa ekhem apkeltamho almaxnéssesek ko'o exchep, tén han ma'a apkeláneykha nak ekweykekxoho m'a énxet'ák apagkok, yaqwayam enxoho kamaskok apkelane exchep ma'a paha', tén han ma'a tegma apyawe apagkok, exnagwakxa aqsa wánxa m'a wátsam nak.
10 —Saka sa' —axta aptáhak faraón. Tén axta Moisés aptáha apchátegmowágkokxo s'e:
—Hoy, sa' katnehek ma'a, yaqwayam sa' ey'asagkohok méko ekhawo xama enxoho m'a Dios Wesse' egegkok. 11 Elántépok sa' paha' m'a tegma apyawe apagkok nak, exnagwakxak sa' aqsa wánxa m'a wátsam awáxok nak. Kamaskok sa' elya'aksek exma exchep tén han ma'a apkeláneykha tén han ma'a énxet'ák apagkok.
12 Apkelántekkek axta faraón tegma apyawe apagkok ma'a Moisés tén han Aarón. Tén axta natámen Moisés apkelmaxneya Wesse' egegkok apkeltamho elántekkesek paha' apkeláphasso axta m'a aphakxa nak faraón. 13 Apkelanak axta nahan Wesse' egegkok ma'a aptáhakxa axta apkelmaxnagko m'a Moisés, apkeletsekkek axta nahan paha' apkelántaxnegwayam axta m'a tegma tén han ma'a nepyáwa nak, ekweykekxoho m'a yókxexma. 14 Apyekhámekxeyk axta nahan énxet'ák ma'a paha' aphopák nak, apchánchesákxeyk axta anhan, tekhánexchek axta nahan ekpaqneyam ektahapma m'a ekyókxoho apheykegkaxa. 15 Xama axta apwet'a makham faraón ekmassa m'a ektáhakxa apwete ekmaso aphakxa, apyennaqtéssek axta aqsa makham apwáxok. Maxta elyahákxak makham ma'a Moisés tén han ma'a Aarón, ekhawo m'a aptémakxa axta apkeltennasso Wesse' egegkok ekmaheyókxa katnehek.
Páye apxámokma kélhe egipcios
16 Aptáhak axta Wesse' egegkok apcháneya Moisés se'e:
—Eltennés sa' Aarón yának ey'aksek néten ma'a aptasqapeykha, tén sa' etekpog náxop yagkamex, yaqwayam sa' katnekxak páye m'a ekyókxoho nak kañe' Egipto.
17 Aptamhágkek axta nahan xa ektáha nak. Apya'ássek axta néten aptasqapeykha m'a Aarón, tén axta aptekpaga yagkamex ma'a náxop, keñe m'a ekyókxoho xapop ánek ekpánma nak kañe' Egipto, tamhákxeyk axta páye, apkeltakxégkek axta nahan énxet'ák tén han ma'a aqsok kélnaqtósso. 18 Apmakók axta eykhe nahan elántekkesek páye m'a énxet'ák apmopwancha'a axta nahan chá'a etekkesek aqsok eñama m'a apkeltámésamap aptegyéyak apmopwancha'a, mopwancha'ak axta eyke apmako elanagkok. Apkeltakxégkek axta aqsa nahan páye m'a énxet'ák tén han ma'a aqsok kélnaqtósso nak. 19 Keñe m'a énxet'ák ekha apmopwancha'a nak, aptáhak axta apcháneya faraón se'e:
—¡Dios apmopwána keñamak se'e!
Apyennaqtéssek axta eyke aqsa apwáxok ma'a faraón, maxta elyahákxak, ekhawo m'a aptémakxa axta apkeltennasso Wesse' egegkok ekmaheyókxa katnehek.
Sempéhe apxámokma kélhe egipcios
20 Aptáhak axta Wesse' egegkok apcháneya Moisés se'e:
—Sa' emyekxak faraón saka axto'ók agko' ma'a wátsam nak. Exatakha sa' axto'o, tén sa' exog ey'ammok etnehek yának se'e: ‘Exchek aptáhak Wesse' egegkok se'e: Yoho elxog énxet'ák ahagkok, yaqwayam enxoho hélpeykesho'. 21 Sa' agkok xeyep ya'awok elxog, aláphaksek sa' ko'o sempéhe aphakxa exchep, tén han nepyeseksa apkeláneykha tén han ma'a énxet'ák apagkok nak, tén han ma'a kélxanák nak. Ellanagkohok sa' sempéhe apxanák ma'a egipcios, emmohok sa' apkelleykha m'a náxop nak. 22 Temék sa' agkok xa, atnéssesek sa' ko'o móktémakxa m'a yókxexma Gosen apheykegkaxa nak séláneykha, méko sa' etnehek xama enxoho sempéhe m'a. Sa' ey'ásegwók ko'o sektáha nak Wesse' sekha m'a apkelókxa nak. 23 Maxnésók sa' ko'o énxet'ák ahagkok ma'a yaqwánxa nak atnéssesek ma'a énxet'ák apagkok nak xép. Saka sa' eyke katnehek xa.
24 Apteméssessek axta nahan Wesse' egegkok xa ektáha nak, apkelwa'ak axta apxámokma apagko' sempéhe, apcháhapwokmek axta apkelántaxnegwokmo m'a faraón tegma apyawe apagkok nak, tén han ma'a apkeláneykha apxanák nak, tén han ma'a ekyókxoho xapop nak Egipto. Aptawáseyha axta sempéhe m'a ekyókxoho kañe' apchókxa.
25 Tén axta faraón apkeltamho kólyentawakxések ma'a Moisés tén han Aarón. Aptáhak axta apkeláneya s'e:
—Kólxeg, kólmés sa' kélnaqtósso ektekyawa m'a Dios kélagkok, megkólántephek sa' eyke s'e kañe' yókxexma ahagkok nak.
26 Aptáhak axta Moisés apchátegmowágkokxo s'e:
—Eyke megkataqmelak negko'o antéhek xa ektáha nak, hakte cham'a aqsok kélnaqtósso negméssamo nak chá'a negko'o m'a Dios Wesse' egegkok, ekteme élpagkanamaxche nepyeseksa m'a egipcios. Egwet'ak sa' agkok nélnapa negko'o egipcios ma'a aqsok kélnaqtósso apkelpeykessamókxa nak, hẽlyetnak sa' meteymog hẽlnápok. 27 Kéméxcheyk eyke negko'o ólmahagkok ma'a yókxexma meykexa nak énxet, ekweykmoho nak ántánxo ekhem nenxega agwomok, tén agmések negko'o kélnaqtósso ektekyawa Dios Wesse' egegkok ma'a, ekhawo m'a apkeltamhókxa sa' chá'a negko'o antéhek.
28 Keñe axta faraón aptáha s'e:
—Wohok sa' ko'o kólxog kólmahagkok ma'a yókxexma meykexa nak énxet yaqwayam enxoho kólmések kélnaqtósso ektekyawa m'a Dios Wesse' kélagkok, eyke maltamhók ko'o kólmahagkohok agko' ma'a makhawo' nak. Hélmaxnéssesek sa' nahan ko'o xa.
29 Aptáhak axta Moisés apchátegmowágkokxo s'e:
—Ektekkek sa' agkok ko'o s'e, almaxnak sa' Wesse' egegkok yaqwayam kamaskok apkelane exchep saka s'e sempéhe nak, tén han ma'a apkeláneykha tén han ma'a apyókxoho énxet'ák apagkok nak, melenxanmégkoho enxoho chá'a sẽlyexancháseykha tén han apmássesseyam chá'a apkelxega israelitas yaqwayam egkések kélnaqtósso ektekyawa m'a Wesse' egegkok.
30 Xama axta aptepa Moisés ma'a faraón tegma apyawe apagkok, apkelmaxnakkek axta Wesse' egegkok. 31 Apkelanak axta nahan Wesse' egegkok ma'a aptáhakxa axta apkelmaxnagko m'a Moisés. Massék axta appasméncha'a sempéhe m'a faraón, tén han ma'a apkeláneykha ekweykekxoho m'a énxet'ák apagkok. 32 Apyennaqteyásekxeyk axta eyke aqsa makham apwáxok ma'a faraón, maxta ya'awok nahan elxog ma'a israelitas.