Banquete del rey Asuero
1 Esta historia tuvo lugar en el tiempo en que Asuero reinaba sobre un imperio de ciento veintisiete provincias, que se extendía desde la India hasta Etiopía, 2 y cuyo gobierno central estaba en la ciudadela de Susa.
3 En el tercer año de su reinado, el rey Asuero dio una fiesta en honor de todos los funcionarios y colaboradores del gobierno, de los jefes del ejército persa y medo, y de los gobernadores y jefes de las provincias, 4 para mostrarles la riqueza y grandeza de su reino y el extraordinario esplendor de su poder. La fiesta duró seis meses, 5 al cabo de los cuales el rey dio otra fiesta que duró siete días, y se celebró en el patio del palacio real. Todos los que vivían en la ciudadela de Susa, tanto los más importantes como los menos importantes, fueron invitados. 6 El patio estaba adornado con finas cortinas blancas y azules, sostenidas por cordones de lino color púrpura que pasaban por anillos de plata, y estaban sujetas a unas columnas de mármol. También habían puesto divanes de oro y plata, y el suelo estaba embaldosado con piedras finas, nácar y mármol blanco y negro. 7 Las bebidas se servían en copas de oro, cada una de ellas de diferente forma, y el vino corría en abundancia, como corresponde a la generosidad de un rey. 8 Sin embargo, el rey había dado orden a los jefes de los camareros de palacio, de que no se obligara a nadie a beber, sino que cada invitado tomara lo que quisiera. 9 Por su parte, la reina Vasti también dio un banquete a las esposas de los invitados en el palacio del rey Asuero.
10 En el séptimo día de fiesta, el rey estaba muy alegre a causa del vino, y mandó a Meumán, Bizta, Jarboná, Bigta, Abagta, Zetar y Carcas, siete hombres de su confianza, 11 que llevaran ante su presencia a la reina Vasti luciendo la corona real, para que el pueblo y los grandes personajes pudieran admirar la belleza de la reina, pues realmente era muy hermosa. 12 Pero la reina se negó a cumplir la orden que el rey le había dado por medio de sus hombres de confianza. Entonces el rey se enojó mucho. Lleno de ira, 13 consultó a los entendidos en cuestiones de leyes, ya que era costumbre que los asuntos del rey fueran tratados con los que conocían las leyes y el derecho. 14 De ellos, los más allegados al rey eran Carsena, Setar, Admata, Tarsis, Meres, Marsena y Memucán, siete altas personalidades de Persia y Media, que formaban parte del consejo real y ocupaban altos cargos en el gobierno de la nación. 15 El rey les preguntó:
—De acuerdo con la ley, ¿qué debe hacerse con la reina Vasti por no obedecer la orden que le di por medio de mis mensajeros?
16 Y en presencia de los que formaban parte del consejo real, Memucán respondió al rey:
—La reina Vasti no solamente ha ofendido a Su Majestad, sino también a todas las autoridades y a toda la población de las provincias del rey Asuero. 17 Todas las mujeres se van a enterar de lo que hizo la reina, y eso va a ser la causa de que ellas pierdan el respeto a sus maridos, pues dirán: “El rey Asuero mandó llamar a la reina Vasti, y ella se negó a ir”. 18 Las esposas de los funcionarios de Persia y de Media, al enterarse de lo que ha hecho la reina, lo van a discutir hoy mismo con sus maridos, y eso traerá desprecio y disgustos. 19 Por lo tanto, si a Su Majestad le parece bien, que se dé a conocer el siguiente decreto real, y que quede registrado entre las leyes de los persas y los medos, para que no sea anulado: “La reina Vasti no podrá presentarse nunca más delante del rey.” Y que el título de reina le sea dado a otra mujer más digna. 20 El decreto real deberá anunciarse por todo el reino, y así todas las mujeres respetarán a sus maridos, cualquiera que sea su posición social.
21 La idea de Memucán les pareció bien al rey y a los miembros del consejo real, y el rey la puso en práctica. 22 Envió cartas a todas las provincias de su reino, escritas en la lengua y la escritura propias de cada provincia y pueblo de su imperio, ordenando en ellas que los maridos mantuvieran su autoridad en sus casas y hablaran como mejor les pareciera.
Wesse' apwányam Asuero ektámáxche ekyawe apagkok
1 Temegkek axta aptéma axta wesse' apwányam Asuero neyseksa ciento veintisiete apkelókxa s'e aqsok nak, eksawheykekxoho axta eyeynamo apteme wesse' apwányam ma'a India apchókxa ekweykmoho m'a Etiopía; 2 appekkenma axta apkeláneykxa chá'a aptamheykha apteme wesse' m'a tegma apwányam apyennaqte nak Susa.
3 Wokmek axta apqántánxo apyeyam apteme wesse' apwányam ma'a Asuero, apkelanak axta xama apkelsawássessamo, yaqwayam egkések ma'a apyókxoho apkeláneykha, tén han ma'a apkelpasmomákpoho nak chá'a ektémakxa aptamheykha m'a wesse', tén han ma'a sẽlpextétamo apkelámha apmonye'e persa tén han ma'a medo, tén han ma'a apkeltaqmelchesso nak chá'a apkelókxa, tén han ma'a apkelámha apmonye'e nak chá'a apkelókxa, 4 yaqwayam enxoho exekmósek ektémakxa ekxámokma aqsok apagkok tén han ektémakxa ekyawe apteme wesse' tén han apteme apcheymákpoho ekha apyennaqte. Nepxet apyeyam axta nahan weykmohok xa kélessawássessamo nak. 5 Keñe axta eksawhéxko, apkelánekxo makham mók apkelsawássessamo m'a wesse' apwányam ekweykmoho siete ekhem, cham'a awáxok nak kélhaxtegkesso m'a nepyáwa tegma apyawe apagkok. Apkeláneyákpek axta nahan epásegwók apyókxoho m'a énxet'ák apheykha nak tegma apyennaqte Susa, cham'a énxet'ák ekyawe nak kéláyo tén han ma'a meyke nak kéláyo. 6 Kélchexnágkek axta nahan apáwa napwe'ék apkelexyawáyo apkelmope tén han apkelyápaqmate m'a neyáwa nak kélhaxta, kélnaqtete axta chá'a apxát'ák ma'a apáwa apkeláxñe hómáyok, kélatcheséyak axta m'a sawo élyaqye élmope éltaqmalma nak, kélnaqtete axta m'a meteymog élámha éltaqmalma élpaxqamáxche nak ektáxama élyápaqmate. Kélnegkenágkek axta nahan taháno élwenaqte sawo ekyátekto ekmomnáwa tén han ma'a sawo ekmope ekmomnáwa nak. Keñe m'a náxop nak kélnegkenágko meteymog élpayhe élexyawáyo, tén han ma'a ekhól'a yálqe' apwáxok élyenméyak, tén han ma'a meteymog élyennaqtél'a élyenma élmope tén han élpésyam. 7 Kélmáha axta nahan ekyenáxko vino m'a egheykok étkók sawo ekyátekto élmomnáwa, mók ektémakxa axta nahan chá'a mók ma'a egheykok nak. Awanhek axta nahan ma'a vino, eñama memasma aqsok apagkok ma'a xama wesse' apwányam. 8 Apméssek axta nahan appeywa wesse' apwányam ma'a apkelámha apmonye'e nak chá'a apmelásekte ekyamaxche m'a kañe' nak tegma apyawe, apkeltamho melenxánegkesek chá'a xama énxet yának ének, wánxa aqsa chá'a m'a apmakókxa enxoho chá'a ének, cham'a apyókxoho ektáha nak apkelánémap epásegwók. 9 Kelánéssek axta nahan ektámaxche ekyawe wesse' ekwányam Vasti m'a apnaqteyegka'a nak apkelánémap epásegwók ektámáxche m'a tegma apyawe apagkok nak wesse' apwányam Asuero.
10 Wokmek axta siete ekhem ma'a kélessawássessamo nak, payhékxók agko' axta apwáxok ma'a wesse' apwányam eñama m'a vino, tén axta apkeláphasa m'a énxet'ák kéltamhéyak axta yágkelwán'ák apkeltamheykha axta chá'a m'a aphakxa nak. Siete axta apyókxoho m'a, cham'a Mahumán, Biztá, Harboná, Bigtá, Abagtá, Zetar tén han ma'a Carcás, 11 apkeltamho éntegkásenták aphakxa m'a wesse' ekwányam Vasti yetlo étchesso akqátek ma'a élháxaqxo ektaqmalma, yaqwayam enxoho elwetak ektémakxa ektaqmalma wesse' ekwányam ma'a énxet'ák tén han ma'a kelwesse'e nak, hakte tásók agko' axta m'a. 12 Axta eyke kalyahákxak wesse' ekwányam Vasti, aptáhakxa appeywa m'a wesse' apwányam apkeltennasso m'a énxet'ák yágkelwán'ák apkelásenneykha axta chá'a. Tén axta aplawa apagko' ma'a wesse' apwányam. Aplókók apagko' axta 13 apkelmaxneyáncha'a m'a apkelya'áseyak nak ektémakxa m'a segánamakxa, hakte axta apkeltémakxa chá'a ekyetna enxoho ektemegweykmohóxma apagkok ma'a kelwesse'e apkelwányam nak, eláneyha axta chá'a m'a apkelya'áseykegkoho nak ektémakxa m'a segánamakxa tén han apkeltennasso nak chá'a ekpayhawo etnahagkok. 14 Axta apteme melyenyaweykha apagko' chá'a aphakxa wesse' apwányam ma'a Carsená, Setar, Admata, Tarsis, Meres, Marsená tén han Memucán, siete kelwesse'e apancha'awók axta m'a yókxexma Persia tén han ma'a Media, apheykencha'a axta chá'a m'a aphakxa nak wesse' apwányam, apkelmoma axta néten agko' ektémakxa apkeltamheykha m'a apchókxa. 15 Aptáhak axta apkelmaxneyáncha'a wesse' apwányam se'e:
—¿Háxko egwanchek anteméssesek wesse' ekwányam Vasti eñama megkalyeheykekxa sekpeywa, sekmésso ko'o m'a énxet'ák yágkelwán'ák sélásenneykha nak ko'o, ekhawo m'a ektémakxa nak ekxeyenma m'a segánamakxa? 16 Keñe axta Memucán aptáha apchátegmowágkokxo wesse' apwányam nápaqta'awók ma'a kelwesse'e ektáha axta chá'a apheykha xamók ma'a aphakxa nak:
—Wesse', háwe apxakkók xép ektaqnawaya m'a wesse' ekwányam Vasti, keltaqnaweygkek nahan ma'a apyókxoho kelwesse'e nak tén han ma'a ekyókxoho apheykegkaxa nak chá'a énxet ektáhakxa nak chá'a yókxexma apagkok xép wesse' apwányam Asuero. 17 Kallegak sa' ekyókxoho kelán'ák ektáhakxa m'a wesse' ekwányam Vasti. Sa' kañék kamaskok kalyahakxohok anaqteyegka'a m'a, hakte sa' katnehek chá'a kalpaqmétek se'e: ‘Apkeltamhók eykhe kólyentawakxak wesse' apwányam Asuero m'a wesse' ekwányam Vasti, keñe megkamako kaxog.’ 18 Kelleg'ak sa' agkok ektáhakxa wesse' ekwányam ma'a kelwesse'e apnaqteyegka'a nak ma'a Persia tén han Media, kalátegmoweyxchek sa' anaqteyegka'a s'e sakhem agko' nak. Sa' katekkesek negwanyeykha egmók xa tén han nenlo. 19 Wesse', leyawók sa' agkok apwáxok xép, elánekxak makham mók wesse' segánamakxa apagkok, keñe sa' keytek ektáxésamaxche neyseksa m'a segánamakxa apagkok nak énxet'ák Persia tén han ma'a Media, yaqwayam sa' megkamassésaxche', ekteme nak ekpeywa s'e: ‘Yawanchek sa' kawakxak chá'a aphakxa wesse' apwányam xama enxoho m'a wesse' ekwányam Vasti.’ Tén sa' ma'a ektémakxa nak ekteme wesse' ekwányam, kólmeyásekxak sa' mók kelán'a megkaxnawo nak ektémakxa. 20 Kóllegaksek sa' ekyókxoho apchókxa m'a wesse' segánamakxa apagkok nak, tén sa' ma'a ekyókxoho kelán'ák nak kaláwhok chá'a m'a anaqteyegka'a, megkeyxek sa' ma'a meyke nak aqsok apagkok tén han ma'a ekha nak aqsok apagkok.
21 Leyawók axta apwáxok wesse' apwányam ektáhakxa élchetamso apwáxok ma'a Memucán tén han ma'a apkeláneykha ektáha axta chá'a apheykha m'a aphakxa nak wesse', apkelanak axta nahan ma'a wesse' apwányam Asuero. 22 Apkeláphássek axta weykcha'áhak apnaqtáxésso m'a ekyókxoho kañe' apchókxa. Apkelpeywa apagko' axta nahan chá'a apnaqtáxessásegkok tén han ma'a ektémakxa axta chá'a eknaqtáxésamaxche apkelpeywa m'a xama apheykegkaxa tén han apchókxa aptémakxa nak chá'a wesse' apwányam, apkeltamho etnahagkok chá'a apkelámha apmonye'e apxanák ma'a apkelennay'a nak tén han kólyahakxohok chá'a m'a aptáhakxa enxoho chá'a apkelpeywa.