Leyes sobre el divorcio
1 Moisés continuó diciendo:
«Si un hombre toma a una mujer y se casa con ella, pero después resulta que no le gusta por haber encontrado en ella algo repugnante, le escribirá un certificado de divorcio y la despedirá de su casa. 2 Ella, después de que haya abandonado la casa, podrá casarse con otro; 3 pero si su segundo marido también llega a despreciarla y le entrega un certificado de divorcio, y la despide de su casa, o si este segundo marido se muere, 4 entonces el que fue su primer marido no podrá volver a casarse con ella debido al estado de impureza en que ella se encuentra; esto sería un acto repugnante para el Señor, y ustedes no deben deshonrar el país que el Señor su Dios les da en propiedad.
Leyes varias
5 »Un hombre no deberá ir a la guerra ni cumplir ninguna otra clase de servicio durante su primer año de casado; así podrá estar libre en su casa todo ese tiempo, para disfrutarlo con su esposa.
6 »Cuando le prestes dinero a una persona, no te está permitido pedirle como prenda el molino de mano o la piedra de moler. Esa persona y su familia necesitan esas piedras para moler la harina con que sustentan sus vidas.
7 »Si un israelita secuestra a un compatriota para convertirlo en esclavo o para venderlo, será condenado a muerte. Así se acabará con la maldad que haya en medio de ustedes.
8 »Cuando alguno de ustedes sufra de una infección contagiosa en la piel, cumplan fielmente todas las instrucciones que les den los sacerdotes levitas. Deben hacerlo todo tal y como yo se lo he ordenado a ellos. 9 Recuerden lo que hizo el Señor su Dios con María en el camino, después de que ustedes salieron de Egipto.
10 »Si hacen un préstamo a su prójimo, no entren en su casa para tomar ninguna prenda suya. 11 Quédense afuera, y esperen a que él saque lo que va a dar en prenda. 12 Y si se trata de una persona pobre, no deben retener la prenda durante la noche; 13 tienen que devolvérsela a la puesta del sol, para que así pueda taparse con su manto cuando se vaya a dormir. Así él los bendecirá y ustedes harán una buena acción delante del Señor su Dios.
14 »No exploten al que se halle en la miseria, ni le retengan su paga, ya sea que se trate de un compatriota de ustedes o de un extranjero que habite en alguna de sus ciudades. 15 Páguenle lo que le corresponda al fin de la jornada, antes de que se ponga el sol; porque es pobre y necesita ese dinero para poder vivir. De otra manera clamará contra ustedes al Señor, y ustedes serán culpables de pecado.
16 »Los padres no podrán ser condenados a muerte por culpa de lo que hayan hecho sus hijos, ni los hijos por lo que hayan hecho sus padres, sino que cada uno morirá por su propio delito.
17 »No cometan ninguna injusticia con los refugiados ni con los huérfanos, ni tampoco tomen en prenda la ropa de las viudas. 18 No olviden que ustedes fueron esclavos en Egipto, y que el Señor su Dios los sacó de allí; por eso les ordeno que cumplan todo esto.
19 »Si al estar recogiendo la cosecha de su campo se olvidan ustedes de recoger un manojo de trigo, no regresen a buscarlo; déjenlo para que lo recoja algún refugiado de los que viven entre ustedes, o algún huérfano, o alguna viuda, a fin de que el Señor su Dios los bendiga a ustedes en todo lo que hagan.
20 »Cuando recojan las aceitunas de sus olivos, no repasen cada una de las ramas; las aceitunas que queden, déjenlas para los refugiados, los huérfanos y las viudas.
21 »Al recoger las uvas de su viñedo, no repasen ustedes cada una de las plantas; lo que quede, déjenlo para los refugiados, los huérfanos y las viudas. 22 Recuerden que también ustedes fueron esclavos en Egipto; por eso les ordeno que cumplan todo esto.»
Segánamakxa ekxeyenma nak negyamasma entáwa'
1 “Apmeyk agkok xama kelán'a énxet yaqwayam etnehek aptáwa', keñe ekmassa enxoho ekleya apwáxok eñama apwetasso xama aqsok ekmaso agko' élane, egkések sa' xama weykcha'áhak aptáxésso ekxeyenma nak negyamasma entáwa', keñe sa' yáphaksek katyapok ma'a apxagkok. 2 Awanchek sa' nahan kamekxak pók énxet natámen ekteyapma m'a apxagkok nak; 3 aptaqnawágwokmek sa' agkok nahan ma'a kaxwe ekmeykekxa nak, apmésa enxoho nahan ma'a xama weykcha'áhak ekxeyenma nak negyamasma entáwa', apcháphasa enxoho katyapok ma'a apxagkok nak, essenhan apketsapa enxoho xa kaxwe atáwa' nak, 4 keñe sa' ma'a apkemha apmonye' atáwa' axta, mopwanchek sa' emekxak makham, hakte ekmanyása agko' émpehek kaxwók entáhak ma'a; katnehek sa' xama aqsok ekmanyása agko' élánamáxche nápaqtók ma'a Wesse' egegkok, megkeymexchek kéxegke kóltawasha m'a apchókxa apméssamakxa nak Dios Wesse' kélagkok yaqwayam kóltéhek kélagkok kélagko'.
Segánamakxa mók ektémakxa nak chá'a
5 “Kaxwe élyamhopma sa' agkok xama énxet, mopwanchek sa' emhagkok ma'a émpakháxchexa enxoho, megyánékpek sa' nahan elánegwók aqsa chá'a mók aptamheykha ekweykmoho xama apyeyam; exek sa' aqsa chá'a apxagkok ekyókxoho xa xama apyeyam nak, yaqwayam sa' kapayhekxak awáxok ma'a aptáwa'.
6 “Nágkólmaxna chá'a kélmók ekyaqmageykekxa aqsok kélmassáseykha m'a aqsok aktek ektekxekxo kélyeykesso nak chá'a kélmek, essenhan ma'a meteymog kéltekxekxo nak chá'a aqsok, hakte máxa sa' katnehek kélmaxneya enxoho kéxegke ekmésso nak chá'a apto kélmók kéltáha enxoho xa ektáha nak.
7 “Kélwetágkok sa' agkok appósakxa xama appeywomo xamo' israelitas yaqwayam etnéssesek apchásenneykha naqsa essenhan yaqwayam eyenyekxak ekha ekyánmaga, yáneykpok sa' ematñekxa', yaqwayam sa' kólmasséssók aqsok ekmaso ekteyapma kélnepyeseksa kéxegke.
8 “Tekkek sa' agkok negmasse ektepelchamáxche nak egyempehek, kóllána sa' meyke kéláyam xama enxoho m'a aptáhakxa enxoho apmésso appeywa m'a apkelmaxnéssesso nak Dios énxet'ák apagkok levitas. Kéméxcheyk chá'a kóllának ekyókxoho ekhawo sektémakxa axta chá'a ko'o sélanagkama séltémókxa etnahagkok ma'a énxet'ák nak. 9 Kaxénwakxoho sa' kélwáxok apteméssessamakxa axta Dios Wesse' kélagkok María m'a ámay, cham'a natámen axta kélánteyapma kéxegke m'a Egipto.
10 “Kélmassáseyha sa' agkok chá'a xama aqsok kélagkok kélmók, nágkóltaxnegwom chá'a m'a kañe' apxagkok nak kóllekwók xama aptaxno, ekyaqmageykekxa m'a aqsok kélmassáseykha. 11 Kólchenegwom sa' aqsa chá'a m'a yókxexma nak, kólleyx sa' aqsa chá'a elekwakxések ma'a apáwa yaqwayam nak chá'a egkések ekyaqmageykekxa m'a aqsok kélmassáseykha. 12 Énxet meyke aqsok apagkok sa' agkok ma'a kélmók, nágkólmallahanchásekxa chá'a axta'a kélmeykha m'a apchaqlamap apmésso nak ekyaqmageykekxa m'a aqsok kélmassáseykha; 13 kólmeyásekxak sa' chá'a m'a amonye' ektaxnól'a ekhem, yaqwayam sa' yaqlakpok chá'a m'a apchaqlamap nak apmako enxoho etyenek. Keñe sa' egkések ekxeyenma apwáxok kéxegke m'a, keñe sa' kéxegke tásek katnehek kéllane aqsok nápaqtók ma'a Dios Wesse' kélagkok.
14 “Nágkólnaqtawasagkoho chá'a m'a énxet'ák meyke agko' nak chá'a aqsok apagkok, kólyánmagkas chá'a heykxe m'a ekyánmaga apkeltamheykha, cham'a xama kélókxa xamo' nak kéxegke essenhan ma'a énxet apkeñama nak mók apkelókxa apheykha nak chá'a pók xam'a m'a tegma apkelyawe kélagkok. 15 Kólyánmagkas chá'a apkeltamheykha yókxoho ekhem, amonye' enxoho chá'a yaqwayam kayaqtések, hakte énxet meyke aqsok apagkok ma'a, apmenyeyk chá'a xa selyaqye nak yaqwayam enxoho emha chá'a. Ewónmakha katnehek Wesse' egegkok eltennaksek kélteméssesakxa kéxegke megkólmésa enxoho chá'a ekyánmaga apkeltamheykha, keñe sa' kéxegke kalpehemmok kéllánéyak megkólya'assáxma.
16 “Metekyewekxeyk sa' chá'a apyapmeyk eñama apkelsexnenagko chá'a apkelánéyak aqsok ekmaso m'a apketchek, metekyewekxeyk sa' nahan chá'a kélketchek eñama apkelsexnenagko chá'a apkelánéyak aqsok ekmaso m'a apyapmeyk nak, xama xama sa' chá'a yetsapok eñama aptémakxa apagkok apagko' mey'assáxma.
17 “Nágkóltemésses chá'a xama enxoho megkapayhawo nak chá'a anteméssesek ma'a énxet'ák apkeleñama nak mók apkelókxa tén han ma'a élyéheykha nak, nágkólyementem nahan chá'a élnaqta ekyaqmageykekxa aqsok kélmassáseykha m'a xentampe'e nak. 18 Nágkalwagqamák kéxegkáxa kélteme axta kélásenneykha naqsa m'a kélheykencha'a axta Egipto, tén han apkelántekkessama axta Dios Wesse' kélagkok ma'a; cháxa keñamak séltamho nak ko'o kóllának ekyókxoho xa.
19 “Kéleykmók sa' agkok kéxegke xama kéltete kélyaqtónma hótáhap apaktek kélyekhámeykxo enxoho aqsok kélnakxo kélcheneykekxa m'a namyep kélagkok, nágkóltaqhoho aqsa kólwakxa'; kólnegkenekxa sa' aqsa chá'a yaqwayam elmok ma'a énxet'ák apkeleñama nak mók apkelókxa apheykha nak kélnepyeseksa kéxegke, essenhan ma'a élyeheykha nak, essenhan ma'a xentampe'e nak, yaqwayam sa' etaqmelchessesek chá'a Dios Wesse' kélagkok ma'a ekyókxoho aqsok kéllanakxa enxoho chá'a kéxegke.
20 “Kélnakxeyk sa' agkok ekyexna m'a olivo yámet kélcheneykekxa, nágkólchetámekxoho chá'a éleymomáxche enxoho m'a aktegák nak; kóltaqmelchesses sa' chá'a énxet'ák apkeleñama nak mók apkelókxa, tén han élyeheykha tén han xentampe'e m'a éleymomáxche nak ekyexna.
21 “Kélnakxeyk sa' agkok nahan ma'a anmen yámet kélcheneykekxa, nágkólchetámekxoho chá'a kéxegke xama enxoho éleymomáxche m'a xama awhak; kóltaqmelchesses sa' chá'a énxet'ák apkeleñama nak mók apkelókxa, tén han élyeheykha tén han xentampe'e m'a éleymomáxche nak. 22 Kaxén kéxegkáxa kélwáxok kélteme axta kélásenneykha naqsa m'a kélheykegkaxa axta Egipto; cháxa keñamak séltamho nak kóllának ekyókxoho xa.