La adoración de la estatua de oro
1 El rey Nabucodonosor mandó hacer una estatua de oro, de treinta metros de alto por tres de ancho, y ordenó que la colocaran en la llanura de Dura, en la provincia de Babilonia. 2 Después mandó llamar a todos los gobernadores regionales, jefes del ejército, gobernadores provinciales, consejeros, tesoreros, jueces, magistrados y demás autoridades de las provincias, para que asistieran a la dedicación de la estatua que él había mandado hacer. 3 Todas estas grandes personalidades de la nación se reunieron ante la estatua, para celebrar su dedicación. 4 El encargado de anunciar el comienzo de la ceremonia ordenó en voz alta: «Atención, hombres de todos los pueblos, naciones y lenguas: 5 En cuanto oigan la trompeta, la flauta, la cítara, la lira, el salterio, la gaita y todos los instrumentos musicales, se pondrán de rodillas y adorarán la estatua de oro que hizo construir el rey Nabucodonosor. 6 Todo aquel que no se arrodille y adore la estatua será arrojado inmediatamente a un horno de fuego ardiente.»
7 Así que, en cuanto la multitud allí reunida oyó el sonido de todos aquellos instrumentos musicales, se puso de rodillas y adoró la estatua de oro.
8 Unos caldeos aprovecharon la oportunidad para acusar a los judíos ante el rey Nabucodonosor, 9 diciendo:
—¡Viva Su Majestad para siempre, y sea su nombre siempre recordado! 10 Su Majestad ha ordenado que todo el mundo se arrodille y adore la estatua de oro tan pronto como se oiga el sonido de los instrumentos musicales, 11 y que aquel que no lo haga sea arrojado a un horno de fuego ardiente. 12 Pues bien, Sadrac, Mesac y Abednego, esos judíos a quienes Su Majestad puso al frente de la administración de la provincia de Babilonia, no respetan a Su Majestad, ni adoran a los dioses ni la estatua de oro que Su Majestad ha mandado levantar.
13 Nabucodonosor se enfureció, y mandó que llevaran ante él a Sadrac, Mesac y Abednego. Cuando ya estaban en su presencia, 14 les preguntó:
—¿Es verdad que ustedes no adoran a mis dioses ni la estatua de oro que yo he mandado hacer? 15 ¿Están ustedes dispuestos, tan pronto como oigan la música, a inclinarse ante la estatua que yo he mandado hacer, y adorarla? Porque si no la adoran, ahora mismo serán arrojados a un horno de fuego ardiente; y entonces, ¿qué dios podrá salvarlos?
16 —No tenemos por qué discutir este asunto —contestaron los tres jóvenes. 17 Nuestro Dios, a quien adoramos, puede librarnos del horno de fuego ardiente y de todo el mal que Su Majestad quiere hacernos, y nos librará. 18 Pero, aun si no lo hiciera, sepa bien Su Majestad que no adoraremos a sus dioses ni nos arrodillaremos ante la estatua de oro.
Los tres jóvenes son librados del horno de fuego
19 Al oír Nabucodonosor estas palabras, la cara se le puso roja de rabia contra los tres jóvenes. Entonces ordenó que se calentara el horno siete veces más de lo acostumbrado; 20 luego mandó que algunos de los soldados más fuertes de su ejército ataran a Sadrac, Mesac y Abednego, y que los arrojaran a las llamas del horno. 21 Los tres jóvenes, vestidos todavía con la misma ropa de los altos cargos que ocupaban, fueron atados y arrojados al horno ardiente. 22 Y como el rey había mandado que su orden se cumpliera al instante, y el horno estaba muy encendido, las llamas alcanzaron y mataron a los soldados que habían arrojado en él a los tres jóvenes, 23 que, atados, cayeron dentro del horno.
24 Entonces Nabucodonosor se levantó rápidamente, y muy asombrado dijo a los consejeros de su gobierno:
—¿No arrojamos al fuego a tres hombres atados?
—Así es —le respondieron.
25 —Pues yo veo cuatro hombres desatados, que caminan en medio del fuego sin que les pase nada, y el cuarto hombre tiene el aspecto de un ángel.
26 Y diciendo esto, Nabucodonosor se acercó a la boca del horno y gritó:
—¡Sadrac, Mesac y Abednego, siervos del Dios altísimo, salgan y vengan aquí!
Los tres salieron de entre las llamas, 27 y todas las autoridades de la nación allí presentes se acercaron a aquellos hombres, cuyos cuerpos no habían sido tocados por el fuego, y comprobaron que ni un pelo de la cabeza se les había chamuscado ni sus vestidos se habían estropeado, y que ni siquiera olían a quemado.
28 En ese momento Nabucodonosor exclamó: «¡Alabado sea el Dios de Sadrac, Mesac y Abednego, que envió a su ángel para salvar a sus siervos fieles, que no cumplieron la orden del rey, sino que prefirieron morir antes que arrodillarse y adorar a otro dios que no fuera su Dios! 29 Ahora pues, yo ordeno que todo el que hable mal del Dios de estos jóvenes, sea descuartizado, y su casa convertida en un montón de escombros, sea cual sea su pueblo, nación o lengua, pues no hay otro dios que pueda salvar así.»
30 Luego el rey dio a estos tres jóvenes cargos más importantes en la provincia de Babilonia.
Kéleykmássesso sawo ekyátekto ekmomnáwa kélpeykessamo
1 Apkeltamhók axta kalanaxchek wesse' apwányam Nabucodonosor xama kéleykmássesso sawo ekyátekto ekmomnáwa, treinta metros ekmahéyak ma'a néten, keñe tres metros ekpayhakxa, apkeltamhók axta kólchenegkessók ma'a ekpayhegweykenxa nak xapop Dura, cham'a Babilonia nak. 2 Apkeláneyáha axta m'a apyókxoho apkeltaqmelchesso nak chá'a apkelókxa xama apheykegkaxa, tén han ma'a sẽlpextétamo kelwesse'e, apkeláneykha nak chá'a apkelókxa, apkelpaqhetcháseykha nak chá'a kelwesse'e apkelwányam, apkeltaqmelchesso selyaqye, segyekpelchémo, tén han ma'a apyókxoho kelwesse'e nak ma'a apchókxa', yaqwayam epásegwók ma'a kélsawássessamo kéleykmássesso, apkeltémo axta kóllanaksek. 3 Apchaqnákxeyk axta énmágkaxa kéleykmássesso xa apyókxoho kelwesse'e nak, yaqwayam enxoho elanagkok apkelsawássessamo. 4 Aptáhak axta appaqmeta ekyennaqte apchánémap axta exegkesek kélessawássessamo s'e: “Kóleyxho, énxet'ák kéleñama nak ekyókxoho apheykegkaxa, tén han mók ektémakxa nak chá'a kélpaqmeyesma: 5 Kélleg'ak sa' agkok kéxegke kólpáwaksek apkelaqkahasso, yámámok, yát'axpog, tén han ma'a mók ektémakxa nak chá'a kélpáwasso, kóltekxeyagkok sa' kéltapnák, kólpeykeshok sa' kéleykmássesso sawo ekyátekto ekmomnáwa, apkeltémo axta kóllanaksek ma'a wesse' apwányam Nabucodonosor. 6 Énxet meltekxekxo enxoho aptapnák xapop elpeykeshok ma'a kéleykmássesso, kólyenyók sa' kañe' táxa axagkok, eyáléwágkaxa nak.”
7 Xama axta apkelleg'a élpáwa ekyókxoho kélpáwasso m'a énxet'ák apxámokma apchaqneykekxa axta m'a, yetlókok axta apkeltekxeyéyak aptapnák, apkelpeykásawók axta m'a kéleykmássesso nak sawo ekyátekto ekmomnáwa.
8 Nápakha caldeos axta han apkelyentamákpohok apya'aweykxo wesse' apwányam Nabucodonosor, peya elsexnenak judios, 9 aptáha s'e:
—¡Megkamassegwomek sa' apteme wesse' apwányam, katepagkok sa' chá'a apwesey! 10 Apkeltamhók xeyk xép wesse' eltekxeyagkok aptapnák apyókxoho énxet'ák, tén han elpeykeshok ma'a kéleykmássesso sawo ekyátekto ekmomnáwa, eklegáxko enxoho élpáwa m'a kélpáwasso nak, 11 keñe megkatne enxoho xa ektáha nak, kólyenyók hek xeyk táxa axagkok eyáléwágkaxa'. 12 Yetneyk nápakha judíos, apkelmeyáseyak axta exchep apkeltamheykha apkeláneykha apchókxa m'a Babilonia, wesse', melyahákxo exchep aptáhakxa, melpeykásawok han ma'a kéleykmássesso sawo ekyátekto ekmomnáwa, apkeltémo axta exchep kólchenegkesek, wesse', cham'a Sadrac, Mesac tén han Abed-negó.
13 Aplókók apagko' axta Nabucodonosor, apkeltamhók axta kólnaqlantagkasek aphakxa m'a Sadrac, Mesac tén han Abed-negó. Xama axta apkelwokmo m'a aphakxa', 14 aptáhak axta apkelmaxneyáncha'a s'e:
—¿Naqsóya megkólpeykásawo kéxegke aqsok seyáyókxa', tén han kéleykmássesso sawo ekyátekto ekmomnáwa, séltémo axta héllanaksek? 15 ¿Kóltekxeyagkoya sa' kaxwók kéltapnák amonye' m'a kéleykmássesso séltémo axta héllanaksek, kélleg'a enxoho élpáwa m'a aqsok kélpáwasso nak? ¿Kólpeykeshoya sa'? Sa' agkok kólpeykásawo', kaxwók sa' kólchexák kañe' táxa axagkok eyáléwágkaxa nak; ¿yaqsa sa' dios apwanchek elwagkasek teyp?
16 —Mogwanchek negko'o agátegmowagkok xa aptáhakxa nak sẽláneya —axta aptáhak apkelátegmowágko xa apqántánxo wokma'ák nak—. 17 Apwanchek negko'o hẽlwagkasek teyp neyseksa eyáléweykha táxa axagkok ma'a Dios egagkok, nélpeykessamo nak, tén han ekyókxoho ekmaso apmakókxa enxoho henteméssesek xép wesse', hẽlwagkasek sa' teyp. 18 Sa' agkok hẽlwagkásak teyp, ey'asagkoho sa' wesse', mólpeykesók sa' negko'o m'a aqsok apkelpeykessamókxa nak, mólháxahagkek han amonye' m'a kéleykmássesso sawo ekyátekto ekmomnáwa nak.
Apqántánxo wokma'ák kélwagkasso teyp kañe' táxa axagkok eyáléwe
19 Yexwasekxeyk axta nápat aplawa Nabucodonosor apkeltaqnaweygko m'a apqántánxo wokma'ák nak, apleg'a aptáhakxa apkelpeywa. Apkeltamhók axta kólyeykhássamhok agko' ekmexanma m'a táxa axagkok; 20 tén axta apkeltamho elpextétek sẽlpextétamo apkelyennaqte apagkok ma'a Sadrac, Mesac tén han Abed-negó, apkeltamho ekxák ma'a kañe' táxa axagkok. 21 Kélpextetchek axta kélchexaya táxa axagkok eyáléwe xa apqántánxo wokma'ák nak, apkelyetlókók axta han ma'a apkelnaqta apkelmeykha axta chá'a apkenchesso apkeltamheykha. 22 Cháléwáha agko' axta m'a táxa axagkok, hakte apkeltamhók axta kalanaxchek heykxe ekmanyehe agko' ma'a wesse' apwányam, kelwatnegwokmók axta han sẽlpextétamo ektáha axta apkexakha kañe' m'a apqántánxo wokma'ák nak, kelnapchek axta, 23 appalleynteyk axta yetlo kélpextete kañe' táxa axagkok ma'a Sadrac, Mesac tén han Abed-negó.
24 Yetlókok axta han apchampeykekxa néten Nabucodonosor, aptáha apkeláneya apkeláneykha s'e yetlo ekpelakkasso ektáhakxa apwete:
—¿Apqántánxo énxet ya exchek negkexaya kañe' táxa axagkok nélpextete?
—Éhay —axta aptáhak apkelátegmowágko.
25 —Cuatro énxet nak ko'o sekwet'a meyke kélpextete, apkelweynchámeyncha'a neyseksa táxa eyáléwe, meyke ektemegweykmoho exma, aphawók han Dios apchásenneykha m'a aptáhakxa nak cuatro.
26 Apkenegwokmek axta Nabucodonosor ma'a átog nak táxa axagkok, aptáhak axta apkelwónencha'a s'e:
—¡Sadrac, Mesac tén han Abed-negó, kélteme nak apkeláneykha m'a Dios meyke ekhémo, kólántép, kólmeyenta s'e!
Apkelántekkek axta neyseksa táxa eyáléwe m'a apqántánxo nak, 27 keñe axta apkelyepetchegwokmoho apyókxoho apkelámha apmonye'e apkelwayam axta m'a, cham'a énxet'ák megkalwatna axta m'a táxa, apkelwet'ak axta megkalmeta ketsék enxoho m'a apwa'ák, apkeltásek axta aqsa han ma'a apkelnaqta, axta han elpaqnakmohok ma'a éten.
28 Yetlókok axta apteme appeywa Nabucodonosor se'e: “¡Apcheymákpoho sa' kólteméssesek Dios apagkok nak Sadrac, Mesac tén han Abed-negó, apcháphássesa nak apchásenneykha yaqwayam elwagkasek teyp ma'a apkeláneykha melyenseyam nak apkelyetleykha, meláneyák nak ma'a apkeltémókxa nak elanagkok ma'a wesse' apwányam, apkeltémo nak eletsapok, meltekxeyéyak nak aptapnák elpeykeshok ma'a mók kéláyókxa, metnaha nak Dios apagkok! 29 Wának sa' ko'o kaxwók kólyaqtennagkok nápakha'a apketkók énxet ektáha nak apxéneykha ekmaso Dios apagkok xa wokma'ák nak, keñe sa' apxagkok kóltemessásekxak meteymog ektaháneykekxa mók, megkeyxek sa' ma'a énxet'ák apagkok apagko', tén han ma'a pók énxet'ák mók ektémakxa nak chá'a apkelpeywa, hakte méko xama aqsok kéláyókxa katnehek hegwagkasek teyp xa ektáha nak.”
30 Tén axta wesse' apwányam apkelmésa apkeltamheykha ektaqmalma agko' ekha kéláyo Babilonia xa apqántánxo wokma'ák nak.