Pablo y Bernabé en Iconio
1 En Iconio, Pablo y Bernabé entraron en la sinagoga de los judíos, y fue tal su predicación que muchos creyeron, judíos y no judíos por igual. 2 Pero los judíos que rechazaron el mensaje despertaron la mala voluntad de los no judíos contra los hermanos. 3 A pesar de eso, los apóstoles se quedaron allí mucho tiempo y, confiados en el Señor, hablaban sin ningún temor; y lo que ellos decían del amor de Dios el Señor lo confirmaba, pues les daba poder para hacer señales y milagros. 4 La gente de la ciudad estaba dividida, pues unos estaban a favor de los judíos y otros a favor de los apóstoles. 5 Resultó entonces que tanto judíos como no judíos se pusieron de acuerdo con las autoridades para maltratarlos y apedrearlos, 6 pero Pablo y Bernabé lo supieron y se escaparon a Listra y Derbe, unos pueblos de Licaonia, y a otros lugares cercanos, 7 donde también anunciaron la buena noticia.
Pablo es apedreado en Listra
8 En Listra había un hombre que desde su nacimiento nunca había podido caminar. Sus pies estaban inmóviles. Ese hombre estaba sentado 9 oyendo lo que Pablo decía, y Pablo se fijó en él, y al darse cuenta de que tenía la suficiente fe para ser sanado, 10 le dijo con fuerte voz:
—¡Levántate! ¡Ponte derecho sobre tus pies!
De un salto, aquel hombre se puso en pie y comenzó a caminar. 11 La gente, al ver lo que Pablo había hecho, empezó a gritar en la lengua de Licaonia:
—¡Los dioses han bajado a nosotros en forma humana!
12 Y es que pensaban que Bernabé era el dios Zeus, y que Pablo, como era el que hablaba, era el dios Hermes. 13 El sacerdote de Zeus, que tenía su templo a la entrada del pueblo, trajo toros y adornos florales, y él y la gente quisieron ofrecerles un sacrificio. 14 Pero cuando Bernabé y Pablo se dieron cuenta de esto, se rasgaron la ropa y se metieron entre la gente, gritando: 15 «Pero, señores, ¿por qué hacen esto? Nosotros somos simples mortales, como ustedes. Precisamente hemos venido para anunciarles esta buena noticia, para que dejen ya estas cosas, que no sirven para nada, y que se vuelvan al Dios de la vida, creador del cielo y de la tierra, del mar y de todo lo que hay en ellos. 16 Aunque en otros tiempos Dios permitió que cada cual siguiera su propio camino, 17 nunca dejó de manifestarse por medio del bien que hacía; y es Dios quien les manda la lluvia y las buenas cosechas, y quien les da lo suficiente para que coman y vivan alegres.»
18 Pero aunque ellos les decían esto, no pudieron impedir que la gente les ofreciera el sacrificio.
19 En esto, llegaron unos judíos de Antioquía y de Iconio, que hicieron cambiar de parecer a la gente; entonces apedrearon a Pablo, y después lo sacaron del pueblo a rastras, pues pensaban que estaba muerto. 20 Pero cuando los discípulos se juntaron y rodearon a Pablo, este se levantó y regresó al pueblo, y al día siguiente salió con Bernabé para Derbe.
21 En Derbe anunciaron la buena noticia, y el número de seguidores aumentó. Luego volvieron a Listra, a Iconio y a Antioquía. 22 En esos lugares animaron a los discípulos, y los exhortaron a seguir firmes en la fe; además, les advirtieron que para entrar en el reino de Dios había que pasar por muchas aflicciones. 23 Allí nombraron ancianos en cada iglesia y, después de orar y ayunar, los encomendaron al Señor, en quien habían creído.
Pablo y Bernabé vuelven a Antioquía de Siria
24 Después, atravesaron la región de Pisidia y llegaron a la de Panfilia; 25 predicaron la palabra en Perge, y luego fueron a Atalia. 26 Allí se embarcaron para Antioquía, ciudad donde los habían encomendado a la gracia de Dios para la tarea que acababan de concluir. 27 Cuando llegaron a Antioquía, reunieron a los de la iglesia y les contaron todo lo que Dios había hecho con ellos, y cómo el Señor había abierto la puerta de la fe a los no judíos. 28 Y durante mucho tiempo Pablo y Bernabé se quedaron allí con ellos.
Pablo tén han Bernabé apkelwayam Iconio
1 Apkelántaxnegweykmek axta apchaqneykekxexa judíos Pablo tén han Bernabé m'a Iconio, apxámok axta nahan apteme melya'ásseyam eñama m'a aptamheykegkaxa axta apkeltenneykha, cham'a judíos nak tén han ma'a metnaha nak judíos. 2 Keñe axta m'a judíos apkelya'ásseyam axta apkelyáteyeykegkoho ellókassesek apkelwáxok ma'a énxet'ák metnaha nak judíos yaqwayam enxoho elenmexek ma'a apkelyáxeg'a apkelyetleykekxa nak Cristo. 3 Axta eyke yahaxanmak apheykencha'a ekwenaqte énxet'ák kélápháseykha m'a, apkeltenneykha axta chá'a meyke apkelaye, eñama apchásenneykekxa m'a Wesse' egegkok; appekkenchessegkek Wesse' egegkok ma'a aqsok apkelxeyenma axta eñama apkelásekhayo m'a Dios, apméssama apkelmopwancha'a yaqwayam elanagkok ma'a aqsok magkenatchesso nak agweta', tén han ma'a sempelakkasso nak agweta'. 4 Apkexpánchesamakpek axta eyke énxet'ák apheykha nak tegma apwányam, judíos axta appasmeykekxak nápakha, keñe axta nahan nápakha m'a énxet'ák kélápháseykha nak. 5 Keñe axta aphéssamo mók apkelpaqmeyesma judíos, tén han metnaha nak judíos ma'a apkelámha apmonye'e nak, yaqwayam enxoho enaqtawasagkoho' tén han elyetnak meteymog. 6 Xama axta apkellegaya amya'a Pablo tén han Bernabé, apkelxegáneykmek axta apkelmaheykegko m'a Listra tén han ma'a Derbe, yókxexma Licaonia, axta nahan apkelmaheykegkok ma'a neyáwa nak xa yókxexma nak, 7 apkellegasseykemxa axta anhan ma'a amya'a ektaqmela.
Pablo kélyetne meteymog ma'a Listra
8 Aphegkek axta nahan xama énxet megkamopwána axta exog ma'a Listra. Axta exñák xama enxoho, hakte ekmaso apyók axta m'a apyetnamakxa egken awáxok. Aphegkek axta aqsa xa énxet nak 9 apháxenmo Pablo apkeltenneykha. Apkelányók axta Pablo xa énxet nak, apweteyak axta ekyetna mey'ásseyam yaqwayam kóltaqmelchessók. 10 Tén axta aptéma apyennaqtéssamo appeywa appaqhetchessama s'e:
—¡Exnekxa néten, epéwho etnamha!
Apnextegamók axta nahan néten apkenmeykencha'a xa énxet nak. Yetlómók axta apxega. 11 Xama axta ekwetamaxko apteméssessamakxa Pablo xa, yetlómók axta apkelyennaqtéssamo apkelpeywa énxet'ák aptéma apkelpaqmeyesma Licaonia énxet apkelpeywa s'e:
—¡Apkelweywenteyk negyeseksa negko'o dios apkelyetchesamakpoho énxet!
12 Dios Zeus axta apchánémakpok ma'a Bernabé, keñe axta Pablo kélanagkama dios Hermes, hakte axta chá'a appaqmeyesma m'a. 13 Apnaqleykenteyk axta weyke kelennay'awók ma'a énxet apkelmaxnéssesso nak énxet'ák agkok ma'a aqsok kéláyókxa Zeus, ekyetnama axta apkelpeykessamókxa m'a ketók nentaxnamakxa nak tegma, apkelseykenteyk axta nahan pánaqte exnók kélnáxegkáseykha; apmáheyók axta elnáhakkasek yaqwayam elmések aqsok apkelnapma xa énxet'ák nak. 14 Xama axta apkelyekpelchágweykmo Bernabé tén han Pablo, apkelyeptégkek axta apkelántaxno, apchaqnágweykmek axta nepyeseksa énxet. Axta aptemék apkelyennaqtéssamo apkelpeywa s'e:
15 —Énxet'ák, ¿Yaqsa ektáha kéltáha nak xa? Énxet negko'o, ektéma nak kéxegke. Nélxegakmek axta negko'o yaqwayam óltennaksek amya'a ektaqmela, yaqwayam enxoho kólchexeykxak kaxwók xa aqsok mékoho agko' nak, tén han néltamho kóltemekxak megkólya'ásseyam ma'a Dios memassegwayam, apkelane nak néten, tén han keso náxop, tén han ma'a wátsam ekwányam, tén han ekyókxoho aqsok ekhéyak nak ma'a kañe'. 16 Apchahayók axta eykhe chá'a antéhek Dios enxama negmáheyókxa egagko' nak chá'a antéhek ma'a nanók axta, 17 axta eyke elwátesseykmok apxekmósso aptémakxa apteme Dios eñama m'a aqsok éltaqmela axta apkelane; hakte cha'a apteme apcháphássesso chá'a kéxegke mámeye m'a, tén han ektaqmalma eknakxamáxche ekyexna aqsok kélcheneykekxa', cha'a apkelmésso anhan chá'a kéltéyak kéxegke yaqwayam kóltók ma'a, keñe kalpayhekxak chá'a kélwáxok.
18 Aptemegkek axta eykhe apkelanagkama xa ektáha nak, xegkessegkek axta memássesagkek yaqwayam elmések ma'a aqsok apkelnapma m'a énxet'ák.
19 Chaqhémók axta nahan apkelweykmo nápakha judíos apkeleñama Antioquía tén han Iconio, apyaqmagkassesso axta mók ektémakxa élchetamso apkelwáxok ma'a énxet'ák. Tén axta kélyetnaya meteymog ma'a Pablo, apyenseykmek axta nahan apyenyawáseykegko teyp tegma apkenagkama yaqheyk. 20 Xama axta apchaqneykekxo énxet'ák melya'ásseyam apwakhaya apyetnamakxa m'a Pablo, apkempeykekxeyk axta néten, aptaxnegweykekxeyk axta makham ma'a nepyeseksa tegma apwányam; keñe axta mók ekhem aptépeykekxo makham, yetlo Bernabé peya emyekxak ma'a Derbe.
21 Keñe axta natámen apkellegasso énxet'ák amya'a ektaqmela, cham'a apxámaseykekxexa axta énxet'ák apteme melya'ásseyam Dios, apkeltaqhémok axta makham apkelmeyeykekxo m'a Listra, Iconio tén han ma'a Antioquía. 22 Cháxa apkelwasqakkáseykekxexa axta nahan énxet'ák melya'ásseyam xa yókxexma nak, apkeltémo elyennaqtéshok aptamhéyak melya'ásseyam, apkeltennáseykencha'a yaqwayam nak antexek ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios megkatnehek manlegeykegkoho ekxámokma agko' aqsok. 23 Apkelyéseykha axta anhan chá'a apkelámha apmonye'e m'a ekyókxoho apchaqneykekxexa nak, keñe axta natámen aptamhéyak nempeywa nélmaxnagko tén han metéyak aptéyak apméssama Wesse' egegkok, cham'a apcháyo axta chá'a.
Pablo tén han Bernabé apkelmeyeykenta makham Antioquía
24 Xama axta apkelyeykhaya m'a yókxexma Pisidia apkelweykekxeyk axta m'a Panfilia. 25 Apkeltenneykha axta Dios appeywa m'a Perge, tén axta apkelmeyeykekxo m'a Atalía; 26 cha'a apkelchenátweykekxexa axta nahan yántakpayhe peya elmeyekxak ma'a Antioquía, tegma apwányam kéltémókxa axta sekxók elxawagkok ma'a apkeltamheykha apsawhegweykmo nak kaxwók apkeláneyak yetlo ekpasmo m'a Dios segásekhayo. 27 Xama axta apkelweykekxo m'a Antioquía, apcháncheseykekxeyk axta m'a énxet'ák ektáha nak apkeltamheykha kélaqneykekxexa, apkeltennáseykha axta ekyókxoho aqsok apteméssessamakxa axta m'a Dios, tén han ektémakxa axta apmeykessessama apmonye'e Wesse' egegkok ma'a apheykegkaxa nak énxet'ák metnaha nak judíos, yaqwayam enxoho etnahagkok nahan melya'ásseyam ma'a. 28 Néwomók axta apheykha Pablo tén han Bernabé m'a, appaxqeykencha'a m'a énxet'ák apteme nak melya'ásseyam.