Cómo comportarse con los miembros de la comunidad
1 No trates con dureza al anciano; al contrario, aconséjalo como si fuera tu padre; y trata a los jóvenes como si fueran tus hermanos. 2 A las ancianas trátalas como a tu propia madre; y a las jóvenes, como si fueran tus hermanas, con todo respeto.
3 Ayuda a las viudas que no tengan a quien recurrir. 4 Pero si una viuda tiene hijos o nietos, ellos son quienes primero deben aprender a cumplir sus obligaciones con los de su propia familia y a corresponder al amor de sus padres, porque esto agrada a Dios. 5 La verdadera viuda, la que se ha quedado sola, pone su esperanza en Dios y no deja de rogar, orando día y noche. 6 Pero la viuda que se entrega a los placeres está muerta en vida. 7 Mándales también estas cosas, para que sean irreprensibles. 8 Pues quien no se ocupa de los suyos, y sobre todo de los de su propia familia, ha negado la fe y es peor que los no creyentes.
9 En la lista de las viudas deben aparecer únicamente las que tengan más de sesenta años y se hayan casado una sola vez. 10 Deben ser conocidas por sus buenas obras, por haber criado bien a sus hijos, por haber hospedado gente en su casa, por haber lavado los pies a los del pueblo de Dios y haber ayudado a quienes pasan por dificultades. En fin, por haberse dedicado a hacer toda clase de obras buenas.
11 Pero no pongas en la lista a viudas de menos edad; porque cuando sus propios deseos las apartan de Cristo, quieren casarse de nuevo 12 y resultan culpables de haber faltado a su compromiso anterior. 13 Además andan de casa en casa, y se vuelven ociosas; y no solo ociosas, sino también charlatanas; se meten en todo y dicen cosas que no convienen. 14 Por eso quiero que las viudas jóvenes se casen, tengan hijos, sean amas de casa y que no den lugar a las críticas del enemigo. 15 Pues algunas viudas ya se han apartado y han seguido a Satanás.
16 Si alguna mujer creyente tiene viudas en su casa, debe ayudarlas, para que no sean una carga para la iglesia; así la iglesia podrá ayudar a las viudas que de veras no tengan a quien recurrir.
17 Los ancianos que dirigen bien la iglesia deben ser doblemente remunerados, especialmente los que se dedican a predicar y enseñar. 18 Pues las Escrituras dicen: «No le pongas bozal al buey que trilla.» Y también: «El trabajador tiene derecho a su paga.»
19 No hagas caso de ninguna acusación contra un anciano, a no ser que esté respaldada por dos o tres testigos.
20 A los que siguen pecando, debes reprenderlos delante de todos, para que los demás sientan temor.
21 Te encargo delante de Dios, de Jesucristo y de los ángeles escogidos, que sigas estas reglas sin hacer discriminaciones ni favoritismos. 22 No impongas las manos a nadie sin haberlo pensado bien, para no hacerte cómplice de los pecados de otros. Consérvate limpio de todo mal.
23 Ya no sigas bebiendo agua sola, bebe también un poco de vino para que no te enfermes tan seguido del estómago.
24 Los pecados de algunos se ven claramente antes del juicio, pero en otros casos solo se ven después. 25 Del mismo modo, las obras buenas se ven claramente; y las que no son buenas no podrán quedar ocultas para siempre.
Nentémakxa nak ampaxqaha apyókxoho énxet'ák
1 Ná egkés chá'a appeywa ekyennaqte m'a énxet apwányam nak; egkés aqsa chá'a appeywa aptémól'a elának ma'a apyáp; etnésses nahan chá'a wokma'ák ma'a apteméssessamakxal'a elának ma'a apkelyáxeg apancha'awo nak. 2 Etnésses nahan chá'a kelán'ák élwányam ma'a apteméssessamakxal'a elának ma'a egken; etnésses nahan kelán'a étkók ma'a apteméssessamakxal'a elának ma'a apkelyáxeg'a kelwán'ák nak, meyke étsapma apnények.
3 Epásem chá'a m'a tampe' meyke nak ekya'awánxa. 4 Yetneyk agkok étchek essenhan atawán'ák ma'a xama kelán'a tampe', akke payhawók sekxók elya'asagkohok apmonye'e ektémakxa néltaqmelchesso ekheykha enxagkok xa étchek nak, tén han xa atawán'ák nak, tén han exnéshok ma'a ektémakxa axta apkelásekhamakpoho m'a apyapmeyk, hakte cháxa ekleklamo nak apwáxok Dios antéhek xa. 5 Kásenneykxak chá'a Dios ma'a ekteme nak naqsók tampe', cham'a ektamheykekxa nak axakko', megkayensemek nahan ekteme nempeywa nélmaxnagko, kalmaxnak chá'a yókxoho ekhem tén han yókxoho axta'a. 6 Keñe m'a tampe' ekyetleykekxa nak ma'a ektémakxa aqsok ekyespagko, máxa étsapma katnehek neyseksa ekweynchámeykha makham. 7 Yána sa' nahan kalanagkok xa aqsok nak, yaqwayam sa' megkólxénchásekxók ektamheykegkaxa'. 8 Hakte énxet megkaxéneykha enxoho apwáxok ma'a ekheykha nak apxagkok, akke ekyágwánxa agkok ma'a apnámakkok apancha'awo nak, máxa katnehek apyensakmo enxoho apteme magya'ásseyam, asagkók agko' nahan katnehek aptáhakxa, megkaxók aptáhakxa m'a metne nak melya'ásseyam.
9 Akke tásek chá'a kanaqtáxesaxchek élwesey tampe' m'a ekwayam nak chá'a sesenta apyeyam agkok, ekteme axta chá'a wánxa xama atáwa'. 10 Kéméxcheyk nahan katnehek ma'a kélya'áseykegkoho axta ektémakxa ektaqmela, eñama ektaqmalma éktegkesso m'a étchek, élápeykha axta chá'a m'a apkelwayam nak axagkok, élyenyéssessamo axta chá'a apmagkok ma'a énxet'ák apkelpagkanamap nak, ekpasmomo axta chá'a m'a énxet'ák apkellegeykegkoho nak, tén han eñama élenxáneykmoho élane ekyókxoho m'a mók ektémakxa nak chá'a ektamheykha ektaqmela.
11 Eyke ná enaqtáxéssesák aqsa élwesey m'a tampe' yáma étkók nak; hakte yenyókassek agkok ektamhéyak megkalya'ásseyam Cristo m'a élyespagkamakxa nak chá'a kalanagkok, kalámenyéhok makham kategyagkokxak anaqteyegka'a, 12 élsexnánémaxche agko' nahan katnahagkok eñama megkaláneyak ma'a ektémakxa axta élpeywa m'a sekxók axta yaqweykenxa chá'a katnahagkok. 13 Kalántaxnaha nahan chá'a tegma, megkalmámenyého kaltemeykha nahan katnahagkokxa', háwe eyke ekwánxa agkok katnahagkokxak megkalmámenyého kaltemeykha, élpaqméteykha naqsa nahan katnahagkok, kawhénágwomhok aqsa nahan chá'a ekyókxoho m'a ektáhakxa enxoho chá'a amya'a, kalxénwók aqsa nahan chá'a m'a megkapayhawo nak kalxének. 14 Cháxa keñamak séltémo nak ko'o kategyagkokxak makham anaqteyegka'a m'a tampe' étkók nak, keñe kalwetagkok étchek, ekheykha tegma nahan katnahagkok, yaqwayam enxoho megkeytek yaqwánxa etnahagkok elxénmakha ekmaso m'a sẽlenmexeykha nak. 15 Hakte mók xama tampe' nahan chá'a kelyenseykmok ektamhéyak megkalya'ásseyam, élyetleykekxo m'a Satanás.
16 Yetneyk agkok námakkok ektamhéyak tampe' m'a xama kelán'a ekteme nak megkay'ásseyam, kéméxcheyk kapasmok, yaqwayam enxoho megkahekxeyk appasmo m'a énxet'ák apkeleñama nak kélaqneykekxexa'; keñe sa' elepwának epasmok énxet'ák apkeleñama nak kélaqneykekxexa m'a tampe' ekteme nak naqsók meyke ekya'awánxa.
17 Kéméxcheyk eyke chá'a kóltéhek ánet kélyánmagkasso apkeltamheykha m'a apkelámha apmonye'e, aptaqmelchessamo nak chá'a apkelmeykha apnámakkok ma'a kélaqneykekxexa, akke sekxók ma'a apkeltenneykha nak chá'a tásek amya'a, tén han ma'a apkelxekmósso nak chá'a apnámakkok. 18 Hakte temegkek eknaqtáxésamaxche weykcha'áhak se'e: “Nágkóltehetches aqsa átog táma wey kélteyágkáseykha nak chá'a aqsok kélcheneykekxa yaqwayam kólnakxek aktek.” Temegkek nahan se'e: “Énxet ekha nak aptamheykha, payhawók exkak ekyánmaga aptamheykha.”
19 Nágyeyxho aqsa chá'a exchep apxénamap apkelane xama aqsok ma'a apkemha apmonye' kélaqneykekxexa, mepasma enxoho chá'a apqánet essenhan apqántánxo m'a ektáha nak apweteykegkoho.
20 Egkés sa' xép appeywa ekyennaqte nápaqta'awók énxet'ák ma'a melwátésseyam nak apkelánéyak melya'assáxma, yaqwayam sa' yeyk nahan ma'a nápakha énxet'ák nak.
21 Éltamhók ko'o exchep étlókasek apkelane nápaqtók Dios xa séltémókxa nak etnehek, tén han nápaqtók Jesucristo, tén han ma'a Dios apkelásenneykha kélyéseykha nak, meyke apteméssesso apyeykhamap pók elanok énxet, tén han meyke apxeyenma ektaqmela xama enxoho. 22 Ná enegken aqsa chá'a sekxók apmék apqátek xama énxet megkalchetámegkaxa enxoho sekxók apwáxok ektaqmela, yaqwayam enxoho megkawakxók xép xa ektémakxa nak melya'assáxma m'a pók énxet'ák. Etne chá'a exchep eyáxñeyo aptémakxa'.
23 Ná eyen aqsa chá'a exchep wánxa yegmen, eñama megkamassegwayam chá'a ekmáske apwáxok, eyen sa' nahan chá'a ketsék vino.
24 Tásek chá'a katnehek ekwetamaxche ektémakxa melya'assáxma nápakha énxet'ák amonye' enxoho apkelmahéyak ma'a yaqwánxa kólyekpelkoho', mók akke nahan chá'a kataxkohok ma'a natámen. 25 Hawók nahan ektémakxa m'a nentamheykha ektaqmela nak, tásek chá'a katnehek ekwetamaxche'; keñe m'a megkatnaha nak ektaqmela, yawanchek chá'a kawegqohok ekpowásamáxkoho.