Rut ekmeyeykekxa Booz namyep apagkok
1 Yetneyk axta xama ekhawóxama Noemí apteme apnámakkok axta m'a atáwa' axta Elimélec, Booz axta apwesey m'a, énxet ekxámokma aqsok apagkok axta nahan ma'a, tén han ekha kélyaheykekxoho.
2 Xama ekhem axta táhak Rut eyáneya Noemí s'e:
—Heyho sa' amhagkok namyep, lapmaxcheyk sa' yohok axog neptámen xama m'a apcháncheseykekxa nak chá'a hótáhap apaktek wánchásekxak ko'óxa.
—Hoy, kaxeg, axta entáhak eyátegmowágko yepyámog.
3 Xegkek axta Rut ekmahágko m'a namyep. Kelmeyk axta nahan ma'a hótáhap apaktek apkeleyméyak axta m'a apkelyaqtennéyak nak hótáhap apaktek. Chaqhawók axta anhan ekmahágko m'a Booz axta namyep apagkok, apteme pók axta m'a Elimélec. 4 Apwákxeyk axta anhan Booz apkeñama m'a Belén, apkelpeykeságkek axta m'a apkelyaqténma nak hótáhap apaktek, aptáhak axta s'e:
—¡Wesse' egegkok sa' etnehek apkelxegexma'a kéxegke!
—¡Wesse' egegkok sa' epasmok xép xa! —axta aptáhak apkelátegmowágkokxo. 5 Tén axta Booz aptáha apkelmaxneyáncha'a m'a apkemha apmonye' axta chá'a apkelyaqténma hótáhap apaktek:
—¿Yaqsa námakkok xa kelán'a étkok nak?
6 Apchátegmowágkokxeyk axta m'a apkemha apmonye':
—Moab kelán'a xa, Noemí axta ekyetleykenta eñama m'a yókxexma Moab. 7 Élmaxnegwa'ék xeyk ko'o peya kaxog neptámen ma'a apkelyaqténma nak hótáhap ekmako nahan kánchásekxak ma'a hótáhap apaktek. Axto'ók agko' xeyk nahan eyeynawo ektamheyncha'a. Kaxwók agko' nahan hákxak éllókasa ekyampe yaqwatakxoho.
8 Tén axta Booz aptáha apcháneya Rut se'e:
—Keyxho sa' se'e sekpeywa nak. Nágkamhók aqsa mók namyep kalmok hótáhap apaktek, kaxa sa' aqsa s'e ekheykegkaxa nak séláneykha, 9 kalyetlow sa' chá'a ekwet'akxa enxoho chá'a elmahagkok eltemeykha m'a apkelyaqténma nak hótáhap. Ekméssek xeyke ko'o sekpeywa m'a séláneykha nak maltamho chá'a elya'aksexma exche'. Hem sa' agkok chá'a chaqhak, kamhók sa' ma'a apheykegkaxa nak yátegwáxwa kélyetméyak yegmen, kayen sa' ma'a apkelyetméyak nak yegmen séláneykha.
10 Háxahánteyk axta Rut ekwokmoho ektekxekwakto nát xapop, tén axta ektáha élmaxneyáncha'a Booz se'e:
—¿Yaqsa ektáha ektaqmeleyncha'a nak chá'a apwáxok sélano exchep tén han seyápeyncha'a nak chá'a? háwe eykhe ko'o seyókxa saxma, mók nekha eñamak. 11 Apchátegmowágkokxeyk axta makham Booz. Axta aptáhak se'e: Ekya'ásegkók ko'o ekyókxoho ekteméssessamakxa exche' m'a yepyámog eyeynamo m'a sekxók axta apketsapma m'a atáwa' axta. Ekya'ásegkók nahan éxakhama m'a chána, tén han eyókxa ekxegeykmoho sempáxaqwaya s'e, neyseksa mehẽlya'áseyak eykhe negko'o exche'. 12 ¡Dios sa' egkések ekyánmaga aqsok élane! ¡Sa' egkések ekyánmaga ekyókxoho aqsok élane m'a Israel Dios Wesse' apagkok nak, cham'a ekya'aweykxo axta ektegyeyncha'a ekpasmo!
13 Chátegmowágkokxeyk axta m'a Rut, axta táhak se'e:
—Eyápeyha apagko' nak la'a chá'a exchep, kellókásawók chá'a émpehek sekhaxnawo appeywa. Epaqhetchessek chá'a exchep yetlo seyásekhayo, háwe eykhe ko'o xama m'a apkeláneykha nak.
14 Wokmek axta nentamakxal'a nento, apwóneyha axta Booz ma'a Rut. Aptáhak axta apcháneya s'e:
—Kamyenta s'e, kama xama s'e pán nápakha nak, kayásses nahan se'e aqsok égmenek ekmáske nak.
Hakmek axta Rut nepyeseksa m'a énxet'ák apkelyaqténma axta hótáhap apaktek, apméssek axta nahan Booz latsehe' aktek kélyexnáyam. Tókek axta ekwokmoho ekyaqkanakmo, kéméxcheyk axta nahan nekha. 15 Xama axta émpákxo néten peya kánchásekxak makham ma'a hótáhap apaktek, aptáhak axta apkelpaqhetchesa apkeláneykha Booz se'e:
—Kólho sa' aqsa nahan chá'a kalmok hótáhap apaktek kéláncheseykekxa nak chá'a kéxegke m'a. Nágkólnókasha aqsa. 16 Kólho sa' aqsa nahan chá'a epallamok pók xam'a hótáhap apaktek kélyaqténma yaqwayam sa' kalmok ma'a. ¡Nágkólye'es aqsa exma!
17 Yekhámeyha axta hótáhap apaktek Booz namyep apagkok Rut ekweykmoho ekyáqtésa. Veinte kilos axta nahan tépak apaktek apagko' hótáhap ekpenchesa ekleklo apyempehek, cham'a eyáncheseykekxa axta. 18 Taqháwok axta makham tegma apwányam yetlo ekseykekxa m'a hótáhap apaktek. Xekmóssákxeyk axta m'a yepyámog. Lekwákxeyk axta m'a ekto eyeygwayam axta, méssek axta m'a Noemí. 19 ¿Háxko ektamhágkaxa sakhem? —axta táhak élmaxneyeyncha Noemí. ¿Háxko élwánxa s'e ekxámokma nak hótáhap apaktek? ¡Apkeleñémo énxet ektáha nak apmopmenyého epasmok xeye'! —axta táhak eyáneya.
Keltennáseyha axta yepyámog Rut apwesey énxet namyep apagkok ektamhágkaxa.
—Ektamháha exchek ko'o apkelchekha m'a énxet apwesey nak Booz. 20 Tén axta ektáha Noemí eyátegmowágkokxo s'e:
¡Wesse' egegkok sa' epasmok! Ẽlápeykha apagko' negko'o kaxwo' ma'a, ekhawo aptamheykegkaxa axta m'a apkeletsapma nak. Ennámakkok egagko' negko'o xa énxet nak. Cháxa keñamak ekpayhawo nak negko'o yaqwayam hẽltaqmelchesek xa. 21 Keñe axta Rut ektáha makham se'e:
—Apkeltamhók xeyk han ko'o alenxanmohok sektamheykha yetlo m'a apkeláneykha ekwokmoho apsawhékpo apnakxamap ma'a hótáhap apaktek. 22 Tén axta Noemí ektáha eyátegmowágkokxo atánegken se'e:
—Hoy táse', payhawók neykhe kapaxqaha aqsa m'a apkeláneykha nak, eyke nágkamhók aqsa m'a mók namyep enxoho, hakte kólya'aksek katnehek exma ekmahágko enxoho m'a mók namyep.
23 Kelenxanakmók axta makham Rut eyáncheseykekxa hótáhap apaktek élxegexma'a m'a Booz apkeláneykha ekwokmoho apsawhékpo apnakxamap ma'a hótáhap. Hegkek axta eyke makham xamók ma'a yepyámog.
Rut en el campo de Booz
1 Noemí tenía un pariente por parte de su esposo Elimélec, que se llamaba Booz y era muy rico e influyente.
2 Un día, Rut le dijo a Noemí:
—Déjame que vaya al campo, a ver si algún segador me permite ir detrás de él recogiendo espigas.
—Ve, hija mía —le respondió su suegra.
3 Rut fue a un campo y se puso a recoger las espigas que dejaban los segadores, y resultó que aquel campo era de Booz, el pariente de Elimélec. 4 En eso, Booz llegó de Belén y saludó a los segadores:
—¡Que el Señor esté con ustedes!
—¡Que el Señor lo bendiga! —le respondieron ellos.
5 En eso, Booz le preguntó al capataz de los segadores:
—¿De qué familia es esa muchacha?
6 El capataz le contestó:
—Es una moabita, que vino de Moab con Noemí. 7 Me pidió permiso para ir detrás de los segadores recogiendo espigas, y se ha pasado trabajando toda la mañana, hasta ahora mismo que ha venido a descansar un poco.
8 Entonces Booz le dijo a Rut:
—Escucha, hija mía, no vayas a recoger espigas a ningún otro campo. Quédate aquí, con mis criadas, 9 y luego síguelas a donde veas que los segadores están trabajando. Ya he dado órdenes a mis criados para que nadie te moleste. Cuando tengas sed, ve a donde están las vasijas del agua y toma de la que ellos sacan.
10 Rut se inclinó hasta el suelo en señal de respeto, y le preguntó a Booz:
—¿Por qué se ha fijado usted en mí y es tan amable conmigo, siendo yo una extranjera?
11 Booz respondió:
—Sé muy bien todo lo que has hecho por tu suegra desde que murió tu marido, y también sé que dejaste a tus padres y tu patria por venir a vivir con nosotros, que éramos gente desconocida para ti. 12 ¡Que Dios te lo pague! ¡Que el Señor y Dios de Israel, en quien has buscado amparo, te premie por todo lo que has hecho!
13 Ella le contestó:
—Usted es muy amable conmigo, y sus palabras me llenan de aliento. Me habla usted con cariño, aunque yo ni siquiera soy como una de sus criadas.
14 A la hora de comer, Booz llamó a Rut y le dijo:
—Ven acá, toma un pedazo de pan y mójalo en esta salsa de vinagre.
Rut se sentó junto a los segadores, y Booz le dio grano tostado. Ella comió hasta quedar satisfecha, y todavía le sobró. 15 Luego, cuando fue otra vez a recoger espigas, Booz ordenó a sus criados:
—Dejen que también recoja espigas entre los manojos de cebada. No se lo impidan. 16 Y aun dejen caer algunas espigas de sus propios manojos, para que ella las recoja. ¡Que nadie la moleste!
17 Rut recogió espigas en el campo de Booz hasta que llegó la noche. Y lo que ella había recogido dio, al desgranarlo, más de veinte kilos de cebada. 18 Regresó entonces al pueblo cargada con el grano, y fue a mostrárselo a su suegra. Después sacó lo que le había sobrado de la comida y se lo dio a Noemí.
19 —¿Dónde trabajaste hoy? —le preguntó Noemí—. ¿Dónde recogiste tantas espigas? ¡Bendito sea el que te ha ayudado de esa manera!
Rut le contó a su suegra con quién había estado trabajando. Y añadió:
—El hombre con quien he trabajado se llama Booz.
20 Y Noemí le contestó:
—¡Que el Señor lo bendiga! Él ha sido bondadoso con nosotras ahora, como antes lo fue con los que ya han muerto. Ese hombre es pariente cercano de nosotras, y por eso es uno de los que tienen el deber de protegernos.
21 Rut añadió:
—También me dijo que siga yo trabajando con sus criadas hasta que se termine la cosecha.
22 Entonces Noemí respondió a su nuera:
—Hija mía, me parece bien que te quedes con sus criadas y que no vayas a ningún otro campo, para que nadie te moleste.
23 Y así, Rut siguió recogiendo espigas con las criadas de Booz hasta que se terminó la cosecha de la cebada y el trigo. Mientras tanto, vivía en compañía de su suegra.