Nempagkanchásamáxche Dios
1 Aptáhak axta Wesse' egegkok apcháneya Moisés se'e:
2 “Etne sa' elának israelitas se'e:
“Kólteméssesaxche sa' kéxegke kélpagkanamaxche', hakte ko'o Dios Wesse' kélagkok, sekteme sekpagkanamaxche'.
3 “Kólyahakxoho chá'a kélyáp, tén han egken.
“Kólteme han chá'a kéláyo sábado ahagkok. Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok.
4 “Nágkólyo'ókxa aqsa chá'a m'a aqsok kéleykmássesso, nágkóllána han aqsok kéláyókxa m'a sawo ekmope kélpeykáseykekxohol'a. Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok.
5 “Kélsántegkessek sa' agkok chá'a Wesse' egegkok ma'a aqsok kélnapma segwetassamo nak sẽlásekheykekxoho, kóltaqmelchesho sa' chá'a kóllána', yaqwayam sa' chá'a emok takha' Dios. 6 Katawaxchek sa' chá'a kéltósso ápetek xa ekhem ekmatñakxa enxoho chá'a, kélwanchek sa' nahan kóltók ma'a mók ekhem, keñe sa' ma'a eyeymomáxche ekwokmo enxoho ántánxo ekhem, kólwatnekxak sa' chá'a. 7 Tókaxcheyk sa' agkok chá'a aqsok kélmésso naqsa ekwokmo enxoho ántánxo ekhem, kaxénaxchek sa' ektáha ekmanyása, memhehek sa' nahan takha' m'a Dios; 8 énxet ektáhakxa enxoho apto, kaphewakxak sa' mey'assáxma, kóltekkesek sa' nepyeseksa énxet'ák apagkok, eñama aptawáseykha m'a aqsok kélpagkanchesso nak Wesse' egegkok.
9 “Wokmek sa' agkok ekhem kélnakxamakxa aqsok ekyexna, nágkólsawhoho aqsa chá'a kólnakxek ekyexna aqsok namyep kélagkok, nágkólchetámekxoho han ma'a aqsok ekyexna éleymomáxche enxoho. 10 Nágkólchetámekxoho nahan ekyókxoho ekyexna anmen yámet kélcheneykekxexa, nágkólma han ma'a ekpalleyam nak náxop; kólho sa' aqsa chá'a elmok ma'a énxet meyke nak aqsok apagkok, tén han ma'a apkeleñama nak mók nekha. Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok.
11 “Nágkólmenyex nahan chá'a. Nágkólteme chá'a kélmowána amya'a, nágkólyexanchesha han chá'a kélmók.
12 “Nágkólteme nahan chá'a kélmowána amya'a kólxének kóllának aqsok yetlo kélmeykha sekwesey, hakte kóltawasha katnehek apwesey Dios kélagkok. Ko'o sekteme Wesse' kélagkok.
13 “Nágkólnaqtawasagkoho chá'a kélnámakkok, nágkólyementem nahan chá'a aqsok apagkok.
“Nágkólleyx han chá'a mók ekhem kólyánmagkasek aptamheykha m'a énxet kéltemessáseykha nak kéxegke.
14 “Nágkóltamho katnégwomhok exma énxet meyke nak apeyk'ák.
“Nágkólpekkenches nahan chá'a xama aqsok ámay apagkok ma'a meyke nak apaqta'ák, yaqwayam katlápagkasek. Kólteme chá'a kéláyo m'a Dios. Ko'o sekteme Wesse' kélagkok.
15 “Kélxénchek sa' agkok chá'a yaqwánxa kólteméssesek xama énxet, nágkólteme chá'a megkapéwomo kéltémakxa': nágkólteme chá'a apyeykhamap pók kóllano', cham'a meyke nak aqsok apagkok, tén han ma'a ekxákma nak aqsok apagkok. Nágkólyetnakhássem chá'a nentémakxa ekpéwomo kélxéna enxoho chá'a yaqwánxa kólteméssesek ma'a énxet.
16 “Nágkóltemeykha kélmowána amya'a nepyeseksa énxet'ák kélagkok.
“Nágkólwéhenekxoho chá'a m'a kélmók apmáheyo yaqhek pók. Ko'o sekteme Wesse' kélagkok.
17 “Nágkalow chá'a kélwáxok kólwetak kélmók,
“Kólpaqhetches chá'a kélmók eyesagko enxoho chá'a aptáhakxa. Kaphewakxa katnehek kéxegkáxa megkólya'assáxma.
18 “Ná kólyaqmagkásekxa chá'a apteméssesakxa énxet'ák kélagkok, nágkóltaqnaweyha chá'a. Kólásekhoho chá'a kélmók, ekhawo ektémakxa nak kéxegke kélásekhamaxchekxoho kélagko'. Ko'o sekteme Wesse' kélagkok.
19 “Kóllána chá'a segánamakxa ahagkok.
“Nágkólyamhakkas chá'a kélnaqtósso m'a mók ektémakxa nak chá'a kélnaqtósso.
“Nágkólchenekxa chá'a namyep kélagkok mók ektémakxa nak aqsok aktek élpaxqamáxche'.
“Nágkólántaxnekxa chá'a xama enxoho apáwa kéllane nak chá'a élpaxqamáxche' aqsok.
20 “Yetneyk sa' agkok énxet appathetéyak xama kelán'a kélásenneykha naqsa kélpagkanchesso nak pók énxet yaqwayam emok, megkólyanmagkasso nak makham yaqwayam kamaxche', essenhan megkólyenyeykekxa nak makham, kóllekkesek sa' selyaqye apagkok; megkatekyewekxeyk sa' eyke, hakte megkólyenyeykekxak makham ma'a kelán'a nak. 21 Éntemekxések sa' Wesse' egegkok xama nepkések apkennawo' yaqwayam yaqhek ekyánmaga apsexnánémap xa énxet nak, éntemekxak sa' ma'a nentaxnamakxa nak kélpakxanma apchaqneykekxexa chá'a énxet'ák. 22 Cháxa nepkések apkennawo' apmatñà nak ekyánmaga nensexnánémaxche', elmaxnéssesek sa' apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok yaqwayam meyaqmagkásekxeyk Wesse' egegkok mey'assáxma xa énxet nak, keñe sa' megkólyaqmagkásekxeyk ma'a mey'assáxma apkelane.
23 “Kélántaxneyk sa' agkok kéxegke m'a apchókxa Canaán, tén han kélchenákxo enxoho yenta'a ekha nak ekyexna, nágkólyaqten aqsa, megkóltewek sa' nahan ekyexna ekweykmoho apqántánxo apyeyam. 24 Keñe sa' ekwokmo enxoho cuatro apyeyam, kólpagkanchesek sa' Wesse' egegkok ekyókxoho aqsok ekyexna, yetlo kélessawássessamo, 25 keñe sa' ekwokmo enxoho cinco apyeyam, kélwanchek kaxwók kóltók kéxegke m'a ekyexna. Kéltemék sa' agkok xa, kaxámagkok agko' sa' ekyexna m'a yámet nak. Ko'o sekteme Wesse' Dios kélagkok.
26 “Nágkóltaw aqsa xama enxoho ápetek yetlo éma.
“Nágkóltamhák nahan kélya'áseykegkoho aqsok ekpowásamaxche', nágkólámenyého han kóltéhek kélxeyenma yaqwánxa katnehek egmonye'.
27 “Nágkólyaqyés kélyese, nágkólyaqten han chá'a naw'ék áwa' kélátog.
28 “Nágkólpexyekhasha nahan chá'a kélyempe'ék eñama apketsapma xama énxet, nágkólqahasha han xama enxoho kélyempe'ék kóleykmássesha ektémakxa xama aqsok. Ko'o sekteme Wesse'.
29 “Ná etwasagkoho apketche kelwána, etnéssesek kelán'a ekyaqmagkáseyak pók énxet ekpathetéyak ekma chá'a ekyánmaga, nágkóltawasha apchókxa kólxámásekxak ma'a nentémakxa ekmanyása.
30 “Kólteme kéláyo ekhem ahagkok sábado. Kóltaqmelches chá'a m'a sélpeykessamókxa nak chá'a. Ko'o sekteme Wesse'.
31 “Nágkólyo'ókxa m'a apkelpaqhetchásamákpoho nak chá'a kélhagák, tén han ma'a apkelya'áseykegkoho nak chá'a aqsok ekpowásamaxche'. Nágkólteméssesaxche élmanyása kélyempe'ék eñama kélye'eykekxa m'a. Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok.
32 “Kólxekmósho chá'a kéláyo m'a apkelwányam nak, kólchempekxa chá'a néten apmonye'. Kólteme chá'a kéláyo Dios kélagkok. Ko'o sekteme Wesse'.
33 “Nágkólyentaxnésses chá'a apheykha apkeleñama nak mók nekha, apheykha nak kélnepyeseksa kéxegke. 34 Kóltemésses chá'a m'a ektémól'a kéxegke kóllának kélmók, kólásekhoho chá'a, hakte kélhawók kéxegke m'a, kéxegke axta nahan kélteme kéleñama mók nekha kélheykencha'a axta m'a Egipto. Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok.
35 “Kólhésho chá'a mók ekwánxa enxoho ekwenaqte kelyetsátéyak kélmeykha, tén han ekyentaxno, tén han ma'a ekwánxa enxoho ekxámokma. 36 Kólmaha chá'a kelyetsáteyak ekhémo nak chá'a élyetsátéyak ekwánxa ekyentaxno xama aqsok. Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok, ektáha axta sélántekkesso m'a Egipto.
37 “Kóllána m'a segánamakxa ahagkok, tén han ma'a seyánamakxa nak chá'a kóltéhek, kólyahakxoho. Ko'o sekteme Wesse'.”
Leyes acerca de la santidad y la justicia
1 El Señor se dirigió a Moisés y le dijo:
2 «Dile a la comunidad israelita lo siguiente:
»Sean ustedes santos, pues yo, el Señor su Dios, soy santo.
3 »Respete cada uno a su padre y a su madre.
»Respeten también mis sábados. Yo soy el Señor su Dios.
4 »No recurran a los ídolos, ni se hagan dioses de metal fundido. Yo soy el Señor su Dios.
5 »Cuando presenten al Señor sacrificios de reconciliación, háganlo de tal manera que Dios se los acepte. 6 El animal presentado se debe comer el mismo día, y también se puede comer al día siguiente, pero lo que sobre para el tercer día deberá ser quemado. 7 Si se come la ofrenda al tercer día, será considerada despreciable y Dios no la aceptará; 8 el que la coma cargará con la maldad y será eliminado de entre su pueblo por haber profanado lo consagrado al Señor.
9 »Cuando llegue el tiempo de la cosecha, no recojas hasta el último grano de tu campo ni rebusques las espigas que hayan quedado. 10 No rebusques todas las uvas de tu viñedo ni recojas las uvas caídas; déjalas para los pobres y los extranjeros. Yo soy el Señor, el Dios de ustedes.
11 »No roben. No mientan ni se engañen unos a otros.
12 »No hagas promesas falsas en mi nombre, pues profanas el nombre de tu Dios. Yo soy el Señor.
13 »No uses la violencia contra tu prójimo ni le arrebates lo que es suyo.
»No retengas la paga del trabajador hasta el día siguiente.
14 »No maldigas al sordo.
»No pongas ningún tropiezo en el camino del ciego. Muestra tu reverencia a Dios. Yo soy el Señor.
15 »No actúes con injusticia cuando dictes sentencia: ni favorezcas al débil, ni te rindas ante el poderoso. Cuando dictes sentencia, apégate a la justicia.
16 »No andes con chismes entre tu gente.
»No tomes parte en el asesinato de tu prójimo. Yo soy el Señor.
17 »No abrigues en tu corazón odio contra tu hermano.
»Reprende a tu prójimo cuando debas reprenderlo. No te hagas cómplice de su pecado.
18 »No seas vengativo ni rencoroso con tu propia gente. Ama a tu prójimo, que es como tú mismo. Yo soy el Señor.
19 »Pon en práctica mis leyes.
»No cruces tu ganado con animales de diferente especie.
»No siembres tu campo con diferentes semillas entremezcladas.
»No te pongas ninguna ropa hecha con tela de materiales mezclados.
20 »Si alguno se acuesta con una esclava destinada a otro hombre, pero que aún no ha sido comprada ni puesta en libertad, tendrá que pagar indemnización; pero no se les condenará a muerte, porque ella no es libre. 21 El hombre presentará al Señor un carnero como sacrificio por la culpa, el cual deberá llevar hasta la entrada de la tienda del encuentro. 22 Con este carnero como sacrificio por la culpa, el sacerdote pedirá al Señor que perdone el pecado de ese hombre, y el pecado cometido se le perdonará.
23 »Cuando ustedes entren en el país y siembren árboles frutales, no deberán cortar ni comer sus frutos durante tres años. 24 Al cuarto año todos sus frutos serán consagrados al Señor en una celebración, 25 y al quinto año ya podrán ustedes comer su fruto. Así el árbol les dará más. Yo soy el Señor su Dios.
26 »No coman nada que tenga sangre.
»No practiquen la adivinación ni pretendan predecir el futuro.
27 »No se corten el pelo en redondo, ni se recorten la punta de la barba.
28 »No se hagan heridas en el cuerpo por causa de un muerto. No se hagan ninguna clase de tatuaje. Yo soy el Señor.
29 »No deshonres a tu hija convirtiéndola en una prostituta. No corrompas el país llenándolo de depravaciones.
30 »Respeten mis sábados. Guarden reverencia por mi santuario. Yo soy el Señor.
31 »No recurran a espíritus y adivinos. No se hagan impuros por consultarlos. Yo soy el Señor su Dios.
32 »Ponte en pie ante los ancianos y muestra respeto por ellos. Muestra reverencia por tu Dios. Yo soy el Señor.
33 »No hagan sufrir al extranjero que viva entre ustedes. 34 Trátenlo como a uno de ustedes; ámenlo, pues es como ustedes. Además, también ustedes fueron extranjeros en Egipto. Yo soy el Señor su Dios.
35 »No hagan trampa en la exactitud de medidas lineales, de peso o de capacidad. 36 Deben usar balanzas, pesas y medidas exactas. Yo soy el Señor su Dios, que los sacó de Egipto.
37 »Así que pongan en práctica mis leyes y decretos; cúmplanlos. Yo soy el Señor.»