Booz apteme aptáwa' Rut
1 Apmahágkek axta Booz aphakmo m'a átog nentaxnamakxa nak tegma apwányam, apchaqneykekxexa axta chá'a énxet elanagkokxak amya'a. Chaqhawók axta anhan apyeykhágwa'a m'a apteme pók apkeltennassama axta m'a Rut. Tén axta aptáha apcháneya s'e:
—Émpoho sekxo', exnata s'e. Apyo'ókmek axta m'a apteme pók, aphakmek axta m'a aphakxa axta. 2 Yetlókok axta anhan apkeláneyeykha Booz ma'a diez énxet'ák ekha kéláyo axta m'a tegma apwányam, apkeltamhók axta nahan exnakha m'a aphakxa axta. Xama axta apheyncha'a m'a énxet'ák nak, 3 aptáhak axta Booz apcháneya apteme pók se'e:
Makók kayenyók xapop ma'a Noemí nenteme egmók Elimélec axta xapop apagkok, cham'a Noemí ekweykta axta ényeykento m'a yókxexma Moab. 4 Éltamhók eyke ey'asagkohok xép, apmenyeyk sa' agkok emekxa', tásek elyentamakpohok emekxak se'e kaxwo' nak apháncha'a nak se'e ektáha nak apweteykegkoho, tén han se'e énxet'ák ekha kéláyo nak tegma apwányam. Payhawók xeyep emekxak xapop apagkok axta m'a Elimélec, hakte apteme pók apagko' axta exchep ma'a. Sa' agkok emakók emekxa', héltennés sa', hakte payhawók ko'óxa amekxak ma'a memako enxoho exchep emekxa'.
Aptáhak axta apchátegmowágkokxo apteme pók se'e:
—Amekxak sa'.
5 Tén axta aptáha Booz apcháneya s'e:
—Ey'asagkoho sa' xép apmákxo enxoho m'a Noemí nak xapop agkok, emekxak sa' nahan ma'a Rut, cham'a kelán'a tampe' eñama axta m'a yókxexma Moab, yaqwayam sa' megkamassegwomek ekyetno apwesey apteme apagkok ma'a atáwa' axta apketsapma.
6 Aptáhak axta apchátegmowágkokxo apteme pók apleg'a aptáha apcháneya xa:
—Eyke mowanchek amekxak ektáha enxoho xa ektáha nak, hakte anaqtawasha katnehek ko'o m'a étchek nak, meyke xapop apagkok katnahagkok. Apmenyeyk agkok xép emekxa', apwanchek emekxa', agkeyásekxak sa' eyke ko'o exchep ma'a sepayhémo nak yaqwayam amekxa'.
7 Yetnegkek axta nahan apkeltémakxa chá'a énxet'ák Israel ma'a nanók axta: apmeyásekxeyk axta agkok chá'a pók ma'a ekpayhémo nak ektáha apagkok ma'a apteme pók, essenhan ma'a ekpenchásexko enxoho chá'a élánamáxche amya'a ekmomaxche xama aqsok essenhan kélyamasma, elkok axta chá'a xama apkeltéto apmagkok ma'a ektáha enxoho apmeyáseykekxa pók aqsok, essenhan m'a apyamasma enxoho chá'a egkések ma'a pók. Cháxa apkeltémakxa axta chá'a xa ektáha nak yaqwayam kólya'asagkohok ma'a aqsok apkeláneyak. 8 Aplekkek axta apkeltéto apmagkok ma'a Booz apteme pók, apméssek axta m'a Booz. Aptáhak axta apcháneya s'e:
—Emekxa sa' xép.
9 Tén axta Booz aptáha apkeláneya m'a énxet'ák ekha axta kéláyo tén han ma'a ektáha axta apkelwayam ma'a:
Kélyókxoho kéxegke kélwetágkohok sakhem sekmákxo ko'o Noemí ekyenyeykekxa xapop apagkok axta m'a Elimélec, Quilión, tén han ma'a Mahlón. 10 Kélwetágkok nahan sekmákxo ko'o m'a Rut yaqwayam atnehek etáwa', kelán'a tampe' eñama axta Moab, yaqwayam enxoho keytek aqsa makham apwesey ektáha apagkok xapop ma'a Mahlón, cham'a atáwa' apketsapma axta. Keñe sa' megkamassésaxcheyk apwesey ektáha apagkok Mahlón nepyeseksa m'a apteme apnámakkok, megkalwagqamaxcheyk sa' nahan se'e apchókxa nak. Kéxegke kélteme kélweteykegkoho s'e sakhem nak.
11 Aptáhak axta apkelátegmowágko apyókxoho énxet'ák ekha kéláyo s'e, tén han ma'a ektáha axta apkelwayam ma'a:
—Naqso', negko'o negweteykegkoho. ¡Sa' eyke etnéssesek Wesse' egegkok kelán'a ekmako nak katxek apxagkok ma'a apteméssessamakxa axta m'a Raquel, tén han ma'a Lía, ekxámáseykekxo axta m'a énxet'ák Israel eñama m'a atawán'ák natámen! Etne sa' xép énxet ekxámokma aqsok apagkok ma'a Efrata, xama énxet kélya'áseykegkoho m'a yókxexma Belén. 12 Wesse' egegkok sa' egkések ekxámokma agko' apketchek eñama xa kelán'a nak. Xámok agkók sa' katnehek apnámakkok, sa' kaxhok ma'a ekweykenxa axta apwete ma'a Fares, Judá axta apketche tén han Tamar.
13 Apmeyk axta Booz ma'a Rut. Apyepetcha'ak axta nahan, keñe Wesse' egegkok apmésa yaqwayam katnehek lóso', tén han apmésa yaqwayam kótak étche.
14 Tén axta kelán'ák ektáha eyáneya Noemí s'e:
¡Apcheymákpoho sa' chá'a kólteméssesek Wesse' egegkok, apméssek sakhem xama atáwen yaqwayam etaqmelchesek chá'a exche'! ¡Etnoho annal'a kélya'áseykegkoho ekyókxoho kañe' Israel xa atáwen nak xeye'! 15 Sa' egkések ekwasqápeykekxoho exche' xa, etaqmelchesek sa' neyseksa ekteme ekwányamo', hakte atánegken étche exche' m'a, ekmámenyého agko' nak chá'a, ekyeykhágweykmoho nak xeye' eyásekhayo, mexnawo nak ma'a siete étchek nak.
16 Cheynchek axta Noemí m'a sakcha'a, héssek axta awáxok, peyk axta kawánegkeshok agko'. 17 Xama axta élwet'a m'a ekheykha axta ketók axagkok, axta táhak élpaqmeta s'e:
¡Wet'ak kaxwók xama yaqwayam katnehek étche Noemí!
Kélteméssessek axta nahan apwesey Obed. Cháxa apyáp axta Jesé xa, apyáta' axta m'a David.
David apyapmeyk nano'
18 Keso aptawán'ák neptámen axta Fares se'e: Fares axta apketche m'a Hesrón, 19 keñe axta Hesrón apketche m'a Ram. Ram axta apketche m'a Aminadab, 20 Aminadab axta apketche m'a Nahasón, Nahasón axta apketche m'a Salmón, 21 Salmón axta apketche m'a Booz, keñe axta Booz apketche m'a Obed, 22 Obed axta apketche m'a Jesé, tén axta Jesé apketche m'a David.
Boda de Booz y Rut
1 Más tarde, Booz fue a sentarse a la entrada del pueblo, que era el lugar donde se reunía la gente. En aquel momento pasaba por allí el pariente del cual Booz había hablado.
—Oye —le dijo Booz—, ven acá y siéntate.
El pariente fue y se sentó. 2 En seguida Booz llamó a diez de los consejeros del pueblo, y también les pidió que se sentaran con él. En cuanto ellos se sentaron, 3 Booz le dijo a su pariente:
—Noemí, que ha vuelto de Moab, está decidida a vender el terreno que perteneció a nuestro pariente Elimélec. 4 Quiero que lo sepas, para que, si te interesa comprarlo, lo hagas ahora delante de estos testigos y de los consejeros del pueblo. Como tú eres el pariente más cercano de Elimélec, tienes el derecho de comprar su terreno. Pero si tú no lo compras, házmelo saber, pues después de ti yo soy quien tiene ese derecho.
El pariente contestó:
—Lo compro.
5 Entonces Booz le hizo esta aclaración:
—Ten en cuenta que si compras el terreno de Noemí, quedas también obligado a casarte con Rut, la viuda moabita, para que la propiedad siga a nombre del difunto.
6 Al oír esto, el pariente contestó:
—En ese caso, no puedo hacer la compra. Si lo hago, podría perjudicar mi herencia. Pero si tú quieres comprar, hazlo; yo te cedo mis derechos de compra.
7 En aquellos tiempos había en Israel una costumbre: cuando alguien cedía a otro el derecho de parentesco, o cuando se cerraba un contrato de compra-venta, el que cedía o vendía se quitaba una sandalia y se la daba al otro. De acuerdo, pues, con esta costumbre, 8 el pariente de Booz se quitó la sandalia, se la dio a Booz y le dijo:
—Compra tú.
9 Entonces Booz dijo a los consejeros y a los allí presentes:
—Todos ustedes son hoy testigos de que le compro a Noemí las propiedades de Elimélec, Quelión y Majlón. 10 También son testigos de que tomo por esposa a Rut, la viuda moabita, para que la propiedad se mantenga a nombre de Majlón, su difunto esposo. Así el nombre de Majlón no se borrará de entre los suyos, ni será olvidado en este pueblo. Hoy son ustedes testigos.
11 Los consejeros y todos los presentes contestaron:
—Sí, lo somos. ¡El Señor haga que la mujer que va a entrar en tu casa sea como Raquel y Lea, de quienes descendemos todos los israelitas! Y tú, sé un hombre ilustre en Efrata, un hombre notable en Belén. 12 Que el Señor te dé muchos hijos de esta mujer. Que tengas una familia numerosa, como la tuvo Fares, el hijo de Tamar y Judá.
13 Así fue como Booz se casó con Rut. Y se unió a ella, y el Señor permitió que quedara embarazada y que tuviera un hijo.
14 Entonces las mujeres de Belén decían a Noemí:
—¡Alabado sea el Señor, que te ha dado hoy un hijo que cuide de ti! ¡Quiera Dios que sea famoso en Israel! 15 Él te dará ánimos y te sostendrá en tu vejez, porque es el hijo de tu nuera, la que tanto te quiere y que vale para ti más que siete hijos.
16 Noemí tomó al niño en su regazo y se encargó de criarlo. 17 Al verlo, las vecinas decían:
—¡Noemí ya tiene un hijo!
Y le pusieron por nombre Obed, que fue el padre de Yesé y abuelo de David.
Los antepasados de David
18 Los descendientes de Fares fueron los siguientes: Fares fue el padre de Jesrón, 19 Jesrón fue el padre de Ram, Ram fue el padre de Aminadab, 20 Aminadab fue el padre de Nasón, Nasón fue el padre de Salmón, 21 Salmón fue el padre de Booz, Booz fue el padre de Obed, 22 Obed fue el padre de Yesé, y Yesé fue el padre de David.