1 Élanawók axta ko'o énxet'ák ektémakxa apnaqtawáseykegkoho apnámakkok apheykha nak keso náxop. Ekwet'ak axta apkellekxagweyncha'a m'a énxet'ák kélnaqtawáseykegkoho nak, méko axta eyke élpeykessásekxo chá'a apkelwáxok; asagkók agko' axta chá'a apteméssesakxa m'a ektáha nak apnaqtawáseykegkoho, méko axta eyke élpeykessásekxo apkelwáxok. 2 Ékeso éñamakxa sekxéna nak ko'o apkeleñahawo m'a énxet'ák apkeletsapma nak, megkaxnawok ma'a meletsapma nak; 3 ekyágwánxa agkok apkeleñahawo m'a mepallakmo nak makham se'e kaxwo nak, hakte melwet'ak makham aqsok ekmaso ekyetna nak keso náxop, megkaxnawok ma'a apkeletsapma nak, tén han ma'a meletsapma nak.
4 Ekwet'ak axta han ekxámokma nak kéltamheykha, tén han ektaqmalma nak ekteyapma élánamáxche aqsok, wánxa aqsa katekkessesek chá'a m'a apnathe nak pók énxet, cháxa ektáha han aqsok eyaqhémo agwetak xa, máxa m'a negmáheyól'a agmagkok éxchahayam.
5 Etnehek chá'a énxet'ák se'e: “Énxet ekyeyháxma mopmenyeyk etneykha, aptawásamákpoho apagko' chá'a etnehek.” 6 Keñe ko'o sektáha s'e: “Tásek óllókasek ketsék negyampé, megkaxnawok ma'a negyampayo nak, eñama negmáheyo agmagkok éxchahayam.”
7 Keñe axta han sénmexawo mók nekha, sekwet'a han mók aqsok, ektáha nak han aqsok eyaqhémo agwetak keso náxop: 8 énxet apxakko' nak, meyke nak apteme pók, tén han apketchek, tén han apkelyáxeg, meyke nak apkellókasseyam apyampé yaqwatakxoho, megkaleklágwayam nak elanok aqsok apagkok ekxámokma, meyke nak ektemegwayam élchetamso apwáxok se'e: “¿Yaqsa kexaha ektéma sektamheykencha'a nak ekyentaxno? ¿Yaqsa kexaha ektéma sektaqnagkama m'a ektaqmalma nak negha?” Hakte cháxa ektáha han aqsok eyaqhémo agwetak xa, tén han ektáha xama aqsok segyentaxnéssessamo negha.
Nélpasmomáxkoho keñamak segwetasso nentamheykha
9 Tásek etnehek apqánet énxet, megkaxnawok etnehek apxakko', hakte xámok chá'a katnehek apkelántekkesso apkeltamheykha. 10 Apteyekmek agkok xama, keñe apxegexma exátekhásekxak chá'a. ¡Asagkek eyke katnehek apteyekmo enxoho m'a apxakko' nak, méko kaxátekhásekxa'! 11 Aphágkek agkok han apqánet, melpexyenneme'. Apxakkók agkok xa, epexyennók. 12 Apxakkók agkok énxet kélwanchek kólyaqmaksek, keñe apqánet enxoho askehek yaqwayam kólmenxenek. Ekhawo nak han ma'a táma' kélpextétéyak nak ántánxo, yawanchek kalyetyapok aqsa ekmanyehe agko'.
Negya'áseykegkoho aqsok megkañama nenteme negwányamo'
13 Tásek agwetak wokma'ák ekha apya'áseykegkoho aqsok neyseksa apteme eykhe meyke aqsok apagkok, apyeykhásseykmoho nak ma'a wesse' apwányam ekyeyháxma megkamopmenyého nak chá'a kólxekmósagkok. 14-15 Óthok chá'a ko'o nepyeseksa énxet'ák apheykha nak náxop yáhapmakha chá'a m'a wokma'ák nak, cham'a peya nak eyaqmagkasek wesse' apwányam, megkeyxek ma'a apteyapma nak sẽlpextétamakxa, essenhan ma'a aptémakxa axta meyke aqsok apagkok. 16 Apxámok apagko' eykhe chá'a etnehek énxet apkeláneykha aptáha enxoho wesse' apwányam xa wokma'ák nak, melpeykessásekxeyk eyke chá'a apkelwáxok, tén han ma'a aptawán'ák nak. Cháxa ektáha han aqsok eyaqhémo agwetak xa, máxa negmáheyól'a agmagkok éxchahayam.
1 Dirigí luego mi atención a todo acto de opresión que se comete bajo el sol. Y vi que los oprimidos lloran, pero no hay quien los consuele; sus opresores los tratan con violencia, pero no hay quien los consuele. 2 Por eso consideré más felices a quienes ya han muerto que a quienes aún viven; 3 aunque en mejores condiciones que estos dos están quienes aún no han nacido, pues todavía no han visto la maldad que se comete bajo el sol.
4 Vi también que el mucho afán y el éxito provocan la envidia de unos contra otros, y esto también es vana ilusión y querer atrapar el viento.
5 La gente dice: «El necio se cruza de brazos y se destruye a sí mismo.» 6 Pero yo digo: «Más vale un puñado de descanso que dos de fatiga por querer atrapar el viento.»
7 Dirigí mi atención hacia otro lado, y vi otra vana ilusión que existe bajo el sol: 8 vi a un hombre solo, sin amigos ni hijos ni hermanos, que jamás se toma un momento de descanso y que nunca se cansa de contemplar sus riquezas, ni se pregunta: «¿Y para quién trabajo tanto? ¿Por qué me niego el disfrutar de los placeres de esta vida?» Pues también esto es vana ilusión y una pesada carga.
La unión hace la fuerza
9 Más valen dos que uno, pues mayor provecho sacan de su trabajo. 10 Y si uno de ellos cae, el otro lo levanta. ¡Pero ay del que cae estando solo, pues no habrá quien lo levante! 11 Además, si dos se acuestan juntos, uno a otro se calientan; pero uno solo, ¿cómo va a entrar en calor? 12 Uno solo puede ser vencido, pero dos pueden resistir. Y además, la cuerda de tres hilos no se rompe fácilmente.
La sabiduría no está en la edad
13 Más vale el joven pobre pero sabio que el rey viejo pero necio, porque este ya no admite consejos. 14 Pues aunque el joven sabio haya nacido pobre en el reino del rey necio y salga de la cárcel para asumir el trono, 15 he visto a toda la gente que vive bajo el sol, seguir al joven que sucederá al rey necio. 16 Y aunque es incontable el pueblo sobre el cual reinará, ni a ellos ni a sus descendientes los dejará contentos. Y también esto es vana ilusión y querer atrapar el viento.