Israelitas apyaqmagkáseykekxa mók kélteméssessamakxa'
1 Tén axta apyókxoho israelitas apchaqnákxo m'a Mispá, nápaqtók Wesse' egegkok, eyeynmo m'a Dan ekweykekxoho m'a Beerseba, keñe han ma'a Galaad, xama appasmeykekxa axta aptamhákxa'. 2 Apkelwokmek axta apyókxoho apkelámha apmonye'e nak Israel, nepyeseksa nak chá'a énxet'ák apagkok, apchaqnákxeyk axta han cuatrocientos mil Dios énxet'ák apagkok, cham'a sẽlpextétamo apkelxegámo nak náxap'ák. 3 Apkelleg'ak axta amya'a Benjamín énxet'ák apagkok apchaqnákxo pók israelitas ma'a Mispá. Apkelmaxneyáha axta israelitas ma'a levita, ektémakxa axta aqsok ekmaso agko' apwete. 4 Aptáhak axta m'a levita, atáwa' axta m'a kelán'a étsapma nak:
—Ekwa'akteyk axta ko'o yetlo kelán'a sekmeykha naqsa m'a tegma apwányam Guibeá, apheykegkaxa nak Benjamín énxet'ák apagkok, yaqwayam enxoho atyenek axta'a m'a. 5 Keñe axta xa axta'a nak, apwakhékxo tegma m'a énxet'ák apheykha axta m'a tegma apwányam nak apmako heyaqhek ko'o, aptawásegkok apagko' axta han apteméssessekmoho exma m'a kelán'a sekmeykha naqsa, keñe étsapa. 6 Tén axta ko'o sekmákxo m'a ápak keñe sélyaqtennágko, séláphasa chá'a nekha'a étkók ekyókxoho yókxexma negheykegkaxa nak, yaqwayam kólya'asagkohok ekyókxoho Israel se'e aqsok ekmaso agko' nak élánamáxche'. 7 Kéxegke kaxwo' payhawók kólxének eyeyméxchexa kalanaxche', hakte kéxegke israelitas.
8 Apyókxoho axta apkelchampákxak néten aptáha apkelpaqmeta s'e:
—Méko sa' enxama emyekxak ma'a appakxanmakxa nak, tén han apxagkok. 9 Tásek antawaksek sekxók xama aqsok, yaqwayam agya'asagkoho', yaqsa kapayhohok kaktamagkok ma'a Guibeá. 10 Xama énxet sa' chá'a kólyetnakhaksek nepyeseksa m'a diez énxet'ák, ektáhakxa nak chá'a aphawóxama apagko', yaqwayam etegyesha chá'a aptéyak ma'a sẽlpextétamo; keñe sa' ma'a apyókxoho nak elmahagkok Guibeá, etnéssesek ma'a ekpayhawo nak etnéssesek aplegassáseykegkoho, eñama apkeláneyak aqsok ekmaso agko' ma'a kañe' Israel.
11 Apyókxoho axta apchaqnákxak israelitas, xama appasmeykekxa axta aptáhak, yaqwayam ektamagkok ma'a tegma apwányam nak. 12 Apkeláphássek axta chá'a apkelseykha amya'a m'a ekyókxoho yókxexma apheykegkaxa nak Benjamín énxet'ák apagkok, yaqwayam enxoho etnehek chá'a yának se'e: “¿Yaqsa aqsok ekmaso apkelánegko nak kélnápakha kéxegke? 13 Hẽlmés negko'o m'a énxet'ák élmasagcha'a apkeltémakxa nak Guibeá yaqwayam ólnápok, tén han agáxñásekxak apkeltémakxa ekmaso m'a Israel.”
Axta eyke elyahákxak apnámakkok israelitas ma'a Benjamín énxet'ák apagkok, 14 apchaqnákxeyk axta aqsa Benjamín énxet'ák apagkok ma'a Guibeá, apheykha nak apyókxoho tegma apkelyawe, yaqwayam elnapakpok ma'a pók israelitas nak. 15 Veintiséis mil axta apyókxoho sẽlpextétamo appencháseyak axta aptamhágkaxa yaqwayam yempakha', apkeleñama axta m'a tegma apkelyawe apagkok nak Benjamín, keñe han setecientos énxet'ák ektáha axta kélyéseykha apkeleñama m'a Guibeá. 16 Yetneyk axta setecientos nepsagqalwa'a nepyeseksa xa apyókxoho énxet'ák nak, apmoplensa'a axta mélwakto, megyetsagkasso axta eyenhek meteymog xama kélwa'. 17 Apchánchesákxeyk axta han cuatrocientos mil israelitas kempakhakma yapmeyk éltámeyeykegko nak apkelempakhe.
Énxet'ák Israel apkelnápomap Benjamín énxet'ák apagkok
18 Apkelmahágkek axta israelitas ma'a Betel, apkelpaqhetcháseykpók axta Dios ma'a yaqwayam enxoho elya'asagkoho', yaqsa énxet'ák ektamagkok apmonye' m'a Benjamín énxet'ák apagkok. Apchátegmowágkek axta Wesse' egegkok apxéna Judá énxet'ák apagkok ektamagkok apmonye'. 19 Axto'ók agko' axta apnaqxétekhágko m'a israelitas, apkelpakxenwokmo m'a Guibeá. 20 Apkelxegkek axta apyo'ókmo Benjamín énxet'ák apagkok, apchaqnágwokmek axta m'a ekpayho nak Guibeá yaqwayam yempakha'. 21 Apkelántekkek axta eyke tegma apwányam apagkok ma'a Benjamín énxet'ák apagkok apkelanyexakmo, cháxa ekhem nak aptekyawakxa axta veintidós mil israelitas. 22-24 Axta keñamak apkelmeyákxo israelitas ma'a Betel, peya ellekxagwaha nápaqtók Wesse' egegkok ekwokmoho ekyáqtésa, keñe axta apkelpaqhetchásekpoho apkelmaxneya, apwanchek kexa ektamagkokxak makham ma'a Benjamín énxet'ák apagkok, cham'a appeywomo xamo' nak. Apkelyennákxók axta makham, hakte apkeltamhók axta ektámegkokxak ma'a Wesse' egegkok, keñe axta mók ekhem, peya yempakhekxak makham ma'a Benjamín énxet'ák apagkok, cham'a apkelnápékpexa axta han ma'a sekxók axta. 25 Apkelanyexánteyk axta eyke makham apketámento Benjamín énxet'ák apagkok apkeleñama m'a Guibeá, apkelnápekxeyk axta makham dieciocho mil sẽlpextétamo israelitas. 26 Keñe axta apyókxoho sẽlpextétamo Israel tén han apyókxoho énxet'ák, apkelmeyákxo m'a Betel, peya ellekxagwaha nápaqtók Wesse' egegkok. Axta etókagkok aptéyak xa xama ekhem nak, apkelméssek axta Wesse' egegkok aqsok apkelwatno, tén han aqsok apkelnapma segwetassamo nak nélásekhamaxchekxoho.
27-28 Yetnegkek axta yántéseksek ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho Dios ma'a Betel ektéma axta xa, cham'a aptémakxa axta apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok ma'a Finees, Eleazar axta apketche, ektáha axta aptaqmelchesso, Aarón axta aptáwen. Apkelpaqhetchásekpók axta Wesse' egegkok ma'a israelitas: “¿Egwancheya agketamagkokxak makham negko'o nempeywomo xamo' Benjamín nak énxet'ák apagkok, ólwátésagkok enxeykel'a aqsa?” Aptáhak axta apkeláneya Wesse' egegkok se'e: “Kólchetamagkokxa sa' makham, saka sa' agkések yaqwayam kólmallánek.”
29 Tén axta apkelyexánegwokmo nápakha sẽlpextétamo israelitas ma'a nepyáwa nak tegma apyawe Guibeá, 30 keñe axta m'a nápakha nak apkelxega, cham'a ektáhakxa axta ántánxo ekhem, peya elenmexek Benjamín énxet'ák apagkok, apchaqnágwokmek axta m'a ekpayho nak Guibeá yaqwayam yempakha', ekhawo m'a aptamhágkaxa axta m'a sekxók axta. 31 Apkelántépeykxeyk axta makham tegma apwányam apagkok ma'a Benjamín énxet'ák, makhawók axta apyenyáwak yaqwayam elnapakpok ma'a israelitas. Apkelnapchek axta han treinta israelitas ma'a ámay ekmahéyak nak Betel tén han Guibeá, keñe han ma'a yókxexma nak, 32 apkeneykek axta yenyahágkok apmonye'e m'a israelitas, ekhawo m'a ektáhakxa axta sekxók axta apkelwáteságko. Makhawók tegma apwányam axta eyke apkelmahágkok ma'a israelitas, yaqwayam enxoho emenxenek ma'a apkelenmexma, ekweykmoho m'a ámay nak. 33 Yetlókok axta han apkelánteyapma israelitas ma'a aphágkaxa axta, apchaqnágwokmek axta m'a Baal-tamar apkelánekxo aptamhágkaxa yaqwayam yempakha'; keñe axta m'a apkelyexánegwayam axta m'a ekpayhegweykenxa nak pa'at, nepyáwa nak ma'a Guibeá, apkelántepa m'a apkelyexanmakxa axta, 34 apketámegkek axta m'a tegma apwányam nak. Diez mil israelitas kempakhakma yapmeyk apkelyennaqte axta m'a apketámegko axta Guibeá. Kayhók agko' axta han apkelnápomap, axta han elya'ásegkok peya esawhakpok ma'a Benjamín énxet'ák apagkok. 35 Wesse' egegkok axta apkelmallahanchásak israelitas nepyeseksa m'a Benjamín énxet'ák apagkok, veinticinco mil cien sẽlpextétamo axta apkelnápak israelitas xa ekhem nak, cham'a Benjamín nak énxet'ák apagkok. 36 Apkelyekpelchágwokmek axta han apsawheykpo m'a Benjamín énxet'ák apagkok.
Apkenyahágkek axta apmonye'e Benjamín énxet'ák apagkok ma'a israelitas apkelmahágko makhawo', hakte apkelásenneykxeyk axta m'a énxet'ák apkelyexánegwayam axta yaqwayam ektamagkok ma'a Guibeá. 37 Appelakkassek axta apketámeyak Guibeá xa énxet'ák nak, apkelnapchek axta han apyókxoho apheykha axta tegma apwányam, apkelyetxégko chá'a sókwenaqte. 38 Nanók axta han appenchásegko aphéssamo mók apkelpaqmeyesma pók israelitas ma'a apkelyexánegwayam axta yaqwayam ektamagkok ma'a tegma apwányam, apkeltennasa epánchessesek éten apma enxoho m'a tegma apwányam. 39 Apkelxénchek axta han eltaqhegwók israelitas aptamhéyak axta hó agmenxenaxchek apkelwet'a enxoho éten ekpánma, keñe elnapakpok ma'a Benjamín énxet'ák apagkok.
Apkelnapchek axta han Benjamín énxet'ák apagkok treinta israelitas, axta keñamak ekmassa éltamheykha apkelwáxok, apcháneya esawhák makham apkelnapma, ektáha axta m'a émha amonye' kempakhakma axta; 40 chaqhawók axta han ektepa ekpánma éten ma'a tegma apwányam nak, xama axta apkelpeynchákpo apkelenmexákxoho neptámen ma'a Benjamín énxet'ák apagkok, apkelwet'ak axta táxa eyáléwe tén han éten ekmeyákxo néten ma'a tegma apwányam. 41 Keñe axta israelitas apkeltaqhegwokmo apkelnápekpo, apkelakawók apagko' axta Benjamín énxet'ák apagkok apyekpelcha peya esawhakpok. 42 Apkenyahágkek axta apmonye'e israelitas apkelpéwomo m'a ámay ekmahéyak nak meykexa énxet, mopwanchek axta apmako elxeganmok, hakte apkelántekkek axta han apmonye'e m'a apkelánteyapma axta m'a tegma apwányam nak, keñe apkelnapa. 43 Apwakheykxeyk axta israelitas ma'a Benjamín énxet'ák apagkok, apmenxenchek axta, apkelnáhapweykxeyk axta m'a Menuhá, ekweykekxoho m'a ekteyapmakxa ekhem, teyp nak Guibeá.
44 Dieciocho mil sẽlpextétamo axta aptekyawak ma'a Benjamín nak énxet'ák apagkok. 45 Keñe axta m'a nápakha apkeltaqháwo, apkenyahágkek axta apkelmeyákxo m'a ekpayho nak yókxexma meykexa énxet, apkelpéwo m'a ekpayho nak émhakxa meteymog Rimón, cinco mil axta eyke han aptekyawak ma'a ámay nak. Axta elwáteságkok apmenxenma m'a israelitas, apnaqtawásegkók axta, apkelnapchek axta dos mil énxet. 46 Veinticinco mil sẽlpextétamo apkelyennaqte axta aptekyawak xa ekhem nak, cham'a Benjamín nak énxet'ák apagkok. 47 Seiscientos Benjamín énxet'ák apagkok axta eyke apkelxeganakmok, apkenyahágkek axta apkelpéwo m'a yókxexma meykexa nak énxet, tén axta apkelheykmo cuatro pelten ma'a émhakxa nak meteymog Rimón. 48 Apketámegkokxeyk axta makham israelitas ma'a nápakha nak Benjamín énxet'ák apagkok, sawo axta chá'a apkelyetxeyk apkelnapa énxet'ák ma'a tegma apwányam nak, apkelnapchek axta aqsok kélnaqtósso, keñe han ekyókxoho aqsok apwet'akxa enxoho chá'a, apkelwatneyk axta tegma apkelyawe nak.
Reacción de los israelitas ante el crimen de Gabaa
1 Entonces todos los israelitas, desde Dan hasta Berseba y Galaad, se reunieron delante del Señor en Mispá. 2 Todos los jefes de las tribus de Israel estaban presentes, y del pueblo de Dios se reunieron cuatrocientos mil soldados de a pie. 3 Los de la tribu de Benjamín se enteraron de que las otras tribus israelitas se habían reunido en Mispá, y los israelitas le preguntaron al levita cómo había ocurrido aquel crimen. 4 El levita, marido de la víctima, les dijo:
—Yo llegué con mi concubina a la ciudad de Gabaa, de la tribu de Benjamín, para pasar la noche allí. 5 Pero esa misma noche los habitantes de la ciudad rodearon la casa donde estábamos alojados, con la idea de matarme, y de tal manera abusaron de mi concubina, que ella murió. 6 Yo tomé el cadáver y lo descuarticé, y mandé los pedazos por todo el país, para que en todo Israel se enteraran de este crimen tan infame. 7 A ustedes les toca ahora, como israelitas, opinar y decidir lo que se debe hacer.
8 Todos se levantaron y, estando de acuerdo, dijeron:
—Ninguno de nosotros volverá a su tienda o a su casa. 9 Echemos suertes para ver quiénes deberán atacar Gabaa. 10 Uno de cada diez hombres de todas las tribus se encargará de conseguir comida para el ejército, y los demás irán a darle su merecido a Gabaa por esta infamia cometida en Israel.
11 Todos los israelitas estuvieron de acuerdo en atacar la ciudad. 12 Mandaron mensajeros por todo el territorio de la tribu de Benjamín, para decirles: «¿Qué crimen es este que han cometido algunos de ustedes? 13 Entréguennos a esos perversos que están en Gabaa, para matarlos y purificar a Israel de la maldad.»
Pero los benjaminitas no hicieron caso a sus hermanos israelitas, 14 sino que de todas sus ciudades se juntaron en Gabaa para ir a pelear contra los otros israelitas. 15 De las ciudades de Benjamín se alistaron veintiséis mil soldados, sin contar setecientos hombres escogidos, que eran de Gabaa. 16 Entre todos ellos había setecientos soldados adiestrados para combatir con la mano izquierda. Manejaban tan bien la honda que podían darle con la piedra a un cabello, sin fallar nunca. 17 Por su parte, los otros israelitas reunieron cuatrocientos mil guerreros experimentados.
La guerra contra la tribu de Benjamín
18 Los israelitas fueron a Betel, y allí consultaron a Dios para saber qué tribu debía atacar primero a los de Benjamín. El Señor les respondió que Judá debía ser la primera. 19 Así pues, los israelitas se levantaron temprano y acamparon frente a Gabaa. 20 Avanzaron contra los de Benjamín, y se colocaron frente a Gabaa en orden de batalla. 21 Pero los de Benjamín salieron de la ciudad, y aquel día mataron a veintidós mil israelitas. 22-24 Por eso los israelitas fueron a Betel a lamentarse en presencia del Señor hasta el anochecer, y allí le consultaron si debían volver a atacar a sus hermanos de la tribu de Benjamín. Como el Señor les ordenó atacar, cobraron ánimo, y al día siguiente volvieron a presentar batalla contra los benjaminitas en el mismo lugar del día anterior. 25 Pero por segunda vez los benjaminitas salieron de Gabaa a atacarlos, y mataron a otros dieciocho mil soldados israelitas. 26 Entonces todos los soldados de Israel y todo el pueblo fueron nuevamente a Betel, a lamentarse delante del Señor. Todo el día se lo pasaron sin comer, y le ofrecieron al Señor sacrificios y ofrendas de reconciliación.
27-28 En aquel tiempo el arca de la alianza de Dios estaba en Betel, y su sacerdote era Finés hijo de Eleazar, nieto de Aarón. Y los israelitas consultaron al Señor: «¿Debemos atacar una vez más a nuestros hermanos de la tribu de Benjamín, o es mejor que nos demos por vencidos?» El Señor les dijo: «Ataquen, que mañana yo les daré la victoria.»
29 Entonces algunos soldados israelitas se escondieron alrededor de Gabaa, 30 mientras los demás marchaban aquel tercer día contra los de Benjamín y se colocaban en orden de batalla frente a Gabaa, como las otras dos veces. 31 Una vez más, los de la tribu de Benjamín salieron de la ciudad, y se alejaron de ella para atacar a los israelitas. Lograron matar como a treinta israelitas por los caminos de Betel y Gabaa, y por los campos, 32 creyendo que los israelitas huían de ellos, derrotados como las dos veces anteriores. En realidad, los israelitas se estaban alejando de la ciudad para que el enemigo los persiguiera hasta los caminos. 33 De pronto, los israelitas salieron de donde estaban y se colocaron en orden de batalla en Baal Tamar; por su parte, los que estaban escondidos en la pradera, alrededor de Gabaa, salieron de sus escondites 34 y atacaron la ciudad. Eran diez mil de los mejores guerreros israelitas los que atacaron. La lucha fue dura, y los de Benjamín no sabían que estaban a punto de perder. 35 El Señor les dio a los israelitas la victoria sobre los benjaminitas, y aquel día los israelitas mataron a veinticinco mil cien soldados de la tribu de Benjamín. 36 Entonces los benjaminitas se dieron cuenta de que habían perdido.
Los israelitas se habían ido retirando ante el ataque de los benjaminitas, porque confiaban en los hombres que estaban escondidos para atacar Gabaa. 37 Estos hombres atacaron por sorpresa y mataron a filo de espada a todos los de la ciudad. 38 Los que estaban escondidos para atacar la ciudad se habían puesto de acuerdo con los otros israelitas para avisarles con una gran columna de humo cuando hubieran tomado la ciudad. 39 En el momento en que los israelitas que parecían huir vieran la columna de humo, se volverían y harían frente a los de Benjamín.
Los benjaminitas lograron matar a unos treinta israelitas, con lo cual se confiaron, pensando que los habían derrotado, como en la primera batalla; 40 pero en eso empezó a salir humo de la ciudad, y cuando los benjaminitas miraron atrás, las llamas y el humo de la ciudad entera llegaban al cielo. 41 Entonces los israelitas les hicieron frente, y los benjaminitas se acobardaron al darse cuenta del desastre que se les venía encima. 42 Salieron huyendo de los israelitas por el camino del desierto, pero no podían escapar, pues los que salían de la ciudad les cortaban el paso y los mataban. 43 Los benjaminitas quedaron rodeados por los israelitas, los cuales los persiguieron y los fueron aplastando desde Menujá hasta el oriente de Gabaa.
44 Así murieron dieciocho mil soldados de la tribu de Benjamín. 45 Los demás se volvieron y salieron huyendo hacia el desierto, en dirección a la peña de Rimón, pero cinco mil de ellos fueron muertos en los caminos. Los israelitas siguieron persiguiéndolos, y los destrozaron. Mataron a dos mil hombres. 46 En total, ese día murieron veinticinco mil de los mejores soldados de la tribu de Benjamín. 47 Pero seiscientos benjaminitas se volvieron y huyeron hacia el desierto, y se quedaron cuatro meses en la peña de Rimón. 48 Los israelitas atacaron luego a los demás benjaminitas, y pasaron a cuchillo a los hombres de cada ciudad; mataron a los animales y todo lo que encontraban a su paso, y quemaron las ciudades.