Diez apkeltémókxa nak antéhek Dios
(Ex 20.1-17)1 Apchánchesákxeyk axta apyókxoho énxet'ák Israel ma'a Moisés, aptáhak axta apkeláneya s'e:
“Israelitas, kóleyxho sa' se'e segánamakxa tén han nélánémaxchexa nak chá'a antéhek peya nak ko'o altennaksek se'e sakhem nak. Kóltaqmelchesho kélagko' sa' kélya'ásegwayam, kóllána sa' nahan.
2 “Enlánessegkek axta negko'o xama ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho Dios Wesse' egegkok ma'a egkexe Horeb nak. 3 Háwe axta ekwánxa agkok apkelánéssama m'a ẽlyapmeyk nano' nak, enlánessegkek negko'óxa negyókxoho, keso negháncha'a nak negaqnákxo s'e sakhem nak. 4 Apkelpaqhetchessegkek axta kéxegke Wesse' egegkok yetlo apkelweteyo m'a egkexe nak, neyseksa táxa eyáléwe. 5 Énmeykha axta ko'o neyseksa ekpayhókxa axta aphakxa Wesse' egegkok, kélmonye'e axta kéxegke, yaqwayam enxoho altennaksek chá'a m'a Wesse' egegkok appeywa. Hakte kéláyak axta kéxegke m'a táxa nak, axta kólchánteyk ma'a egkexe nak. Tén axta Wesse' egegkok aptéma appeywa s'e:
6 ‘Ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok, ektáha axta sélántekkesso kéxegke m'a Egipto, kéltémakxa axta kélásenneykha naqsa.
7 ‘Nágkóltegye mók aqsok kéláyókxa emonye' ko'o.
8 ‘Nágkóllána aqsa xama enxoho aqsok kéleykmássesso, nágkóleykmássesha aqsok ekhéyak nak néten, essenhan ma'a ekhéyak nak náxop, essenhan ma'a aqsok ekhéyak nak ma'a wátsam ekwányam awáxok, cham'a kóneg xapop nak. 9 Nágkólháxahák amonye'e xa, nágkólpeykesho nahan, hakte ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok, Dios apkelmeyeykha sekyaqmagkáseykekxoho nak chá'a ko'o apkeltémakxa élmasagcha'a m'a apyapmeyk ektáha nak chá'a ko'o setaqnagko, tén han ma'a apketchek, aptawán'ák ekweykekxoho m'a aptawán'ák apketchek nak, 10 altaqmelcheshok eyke chá'a ko'o ekyetlómo sélásekhayo apyókxoho m'a énxet ektáha nak chá'a ko'o seyásekhayo tén han apkeláneykegkoho nak chá'a m'a séltémókxa nak chá'a etnahagkok.
11 ‘Nágkóltawasha kélmeykha apwesey Dios Wesse' kélagkok, hakte megkatnehek chá'a meñassáseykegkoho Dios ma'a ektáha nak chá'a aptawassáseykha apmeykha m'a apwesey.
12 ‘Kaxén sa' kélwáxok ekhem néllókassamakxa nélyampe, yaqwayam kólpagkanchesek ma'a Wesse' egegkok, ekhawo m'a apkeltémókxa axta chá'a kóltéhek ma'a Dios Wesse' kélagkok. 13 Kóltemeykha chá'a wánxa seis ekhem, kóllána chá'a ekyókxoho aqsok ekyetnakxa enxoho chá'a yaqwayam kóllának xa ekhem nak, 14 keñe m'a ekhem siete ekteme néllókassamakxa nélyampe kélpagkanchessamakxa m'a Dios Wesse' kélagkok. Nágkóllána xama enxoho kéltamheykha xa ekhem nak, ekweykekxoho m'a kélketchek apkelennay'a nak, tén han ma'a kelwán'ák nak, tén han ma'a kélásenneykha apkelennay'a nak tén han ma'a kelwán'ák nak, tén han ma'a weyke kéltósso kélchakkassamo nak chá'a, tén han ma'a yámelyeheykok kélchánte nak, tén han ma'a ekyókxoho kélnaqtósso, tén han ma'a énxet apkeleñama nak mók apkelókxa apheykha nak ma'a tegma apkelyawe kélagkok, yaqwayam enxoho ellókasek nahan apkelyampe m'a kélásenneykha apkelennay'a nak tén han ma'a kelwán'ák nak ekhawo nak han kéxegkáxa. 15 Kaxén kéxegkáxa kélwáxok kélteme axta kélásenneykha naqsa kélheykegkaxa axta m'a Egipto, Dios Wesse' kélagkok axta eyke apkelántekkessók yetlo ekyawe agko' apmopwána m'a. Cháxa keñamak apkeltémo nak chá'a kóltéhek kéláyo Dios Wesse' kélagkok ma'a ekhem sábado.
16 ‘Kólteme kéláyo kélyapmeyk tén han kélchána, ekhawo m'a apkeltémókxa axta chá'a kóltéhek ma'a Dios Wesse' kélagkok, yaqwayam enxoho kawegqohok kélweynchámeykha tén han kataqmelek chá'a ekteyapma aqsok kéllanakxa enxoho chá'a neyseksók kélheykha m'a xapop apmésso axta m'a Dios Wesse' kélagkok.
17 ‘Nágkólaqha chá'a kélmók.
18 ‘Nágkóltawasha chá'a ektémakxa sẽlyamhopma.
19 ‘Nágkólmenyex chá'a.
20 ‘Nágkólteme chá'a kélmowána amya'a kólxének ekmaso kélmók.
21 ‘Nágkatsep chá'a kélnények kóllanok ma'a kélmók aptáwa'. Nágkatsep chá'a kélnények kóllanok ma'a kélmók apxagkok, tén han ma'a yókxexma apagkok nak, tén han ma'a apchásenneykha kelwána nak, tén han ma'a weyke aptósso nak, tén han ma'a yámelyeheykok apchánte nak, tén han ma'a ekyókxoho aqsok ektáhakxa enxoho chá'a apagkok ma'a kélmók.’
Énxet'ák apkelyegwakto
(Ex 20.18-26)22 “Keso appeywa apkellegassama axta Wesse' egegkok appaqmeyesma axta ekyennaqte agko' ma'a neyseksa táxa eyáléwe tén han neyseksa yaphope ekyentaxno agko', kélaqneykekxo axta kélyókxoho m'a awhak egkexe nak. Tén axta mexéneykekxoho chá'a, apnaqtáxéssegkek axta ánet meteymog élpayhe xa appeywa nak, tén axta sélméssama ko'o. 23 Xama axta kéllegaya kéxegke xa kélpeywa ekteyapma axta m'a neyseksa ekyáqtésakxaxma tén han kélweteya axta eyáléwe m'a néten egkexe nak, kélyókxoho axta élya'eykekták ko'o kéxegke sélpaqhetchesseykto, kélteme nak chá'a kélámha kélmonye'e nepyeseksa énxet'ák kélagkok, tén han kélámha kélmonye'e nepyeseksa énxet'ák. 24 Axta kéltemék sélanagkama s'e: ‘Naqsók senxekmósa negko'o Dios Wesse' egegkok ma'a apcheymákpoho tén han ma'a apmopwána, nenleg'ak nahan appeywa ektepa m'a neyseksa táxa eyáléwe. Sakhem negko'o negwet'a Dios apmopwána elpaqhetchesek énxet meyke yaqwayam eletsapok. 25 ¿Yaqsa eyke katnehek óghok aqsa agmaskok hẽlwatnek se'e táxa ekmaso agko' nak? Nenlegákxeyk sa' agkok makham negko'o appeywa m'a Dios Wesse' egegkok, óletsapok sa'. 26 ¿Yaqsa énxet apwanchek yeyxhok Dios memassegwayam nak appeywa, appaqhetchesa enxoho m'a neyseksa táxa, ekhawo ektáhakxa nak negko'o nenleg'a, keñe megyetsepe'? 27 Xeyep akke payhawok épetchegwakxohok makham ma'a, yaqwayam yeyxhok ekyókxoho m'a aptáhakxa enxoho chá'a apcháneya m'a Dios Wesse' egegkok, keñe sa' hẽltennásseták chá'a negko'o m'a aptáhakxa enxoho chá'a apcháneya, anlanagkok sa' nahan chá'a negko'o m'a aptáhakxa enxoho chá'a sẽláneya.’
28 “Apháxenmók axta nahan kéltémakxa kélpaqmeyesma m'a Wesse' egegkok, cham'a sélpaqhetchessama axta kéxegke, tén axta aptéma seyenagkama s'e: ‘Ekleg'ak ko'o ekyókxoho aptáhakxa apcháneya xa énxet'ák nak, leyawók agko' nahan ewáxok. 29 ¡Katnoho annal'a chá'a élchetamso apkelwáxok xa ektáha nak, heyáwhok chá'a ko'o, elanagkok nahan chá'a yókxoho ekhem ma'a segánamakxa ahagkok nak, yaqwayam enxoho kataqmelek chá'a apheykha, ekweykekxoho m'a apketchek! 30 Exeg, yána sa' elmeyekxak makham ma'a apkelpakxeneykegkaxa nak; 31 keñe sa' xép exnekxak se'e sekhakxa nak, hakte altennaksek sa' ko'o exchep ekyókxoho m'a séltémókxa nak chá'a kóltéhek tén han segánamakxa tén han seyánamakxa nak chá'a kóltéhek yaqwayam sa' xeyep elxemósek, yaqwayam sa' elanagkok ma'a apkelókxa sekmaheyókxa nak ko'o agkések yaqwayam etnehek apagkok apagko'.’ 32 Kóllána sa' chá'a ekyókxoho m'a apkeltémókxa nak chá'a kóllának ma'a Dios Wesse' kélagkok, meyke kélyetnakhágwayam xama enxoho. 33 Kólyetlow ma'a ámay apxekmóssamakxa nak Dios Wesse' kélagkok, yaqwayam sa' kataqmelek chá'a kélheykha tén han kólhakha chá'a apxámokma apyeyam ma'a xapop apmáheyókxa nak egkések yaqwayam kóltéhek kélagkok kélagko'.
Los Diez Mandamientos
(Ex 20.1-17)1 Moisés reunió a todo el pueblo de Israel y le dijo:
«Escuchen, israelitas, las reglas y ordenanzas que voy a comunicarles. Apréndanlas bien, y pónganlas en práctica.
2 »El Señor nuestro Dios hizo una alianza con nosotros en el monte Horeb. 3 No la hizo solo con nuestros antepasados, sino con todos nosotros, los que hoy estamos aquí reunidos. 4 El Señor habló con ustedes en el monte, cara a cara, de en medio del fuego. 5 Yo estaba entonces entre el Señor y ustedes, para comunicarles la palabra del Señor, ya que ustedes tenían miedo del fuego y no subieron al monte. Y el Señor dijo:
6 »“Yo soy el Señor tu Dios, que te sacó de Egipto, donde eras esclavo. 7 No tengas otros dioses aparte de mí. 8 No te hagas ningún ídolo ni figura de lo que hay arriba en el cielo, ni de lo que hay abajo en la tierra, ni de lo que hay en el mar debajo de la tierra. 9 No te inclines delante de ellos ni les rindas culto, porque yo soy el Señor tu Dios, Dios celoso que castiga la maldad de los padres que me odian, en sus hijos, nietos y bisnietos, 10 pero que trato con amor por mil generaciones a los que me aman y cumplen mis mandamientos.
11 »”No hagas mal uso del nombre del Señor tu Dios, pues él no dejará sin castigo al que use mal su nombre.
12 »”Ten en cuenta el sábado para dedicarlo al Señor, tal como el Señor tu Dios te lo ha ordenado. 13 Trabaja seis días y haz en ellos todo lo que tengas que hacer, 14 pero el séptimo día es día de reposo dedicado al Señor tu Dios. No hagas ningún trabajo en ese día, ni tampoco tu hijo, ni tu hija, ni tu esclavo, ni tu esclava, ni tu buey, ni tu asno, ni ninguno de tus animales, ni el extranjero que vive en tus ciudades, para que tu esclavo y tu esclava descansen igual que tú. 15 Recuerda que también tú fuiste esclavo en Egipto, y que el Señor tu Dios te sacó de allí haciendo uso de mucha fuerza y de gran poder. Por eso el Señor tu Dios te ordena respetar el día sábado.
16 »”Obedece y respeta a tu padre y a tu madre, tal como el Señor tu Dios te lo ha ordenado, para que vivas una larga vida y te vaya bien en la tierra que te da el Señor tu Dios.
17 »”No mates; 18 no cometas adulterio; 19 no robes, 20 ni digas mentiras en perjuicio de tu prójimo; 21 no codicies la mujer de tu prójimo, ni ambiciones la casa de tu prójimo, ni su campo, ni su esclavo, ni su esclava, ni su buey, ni su asno, ni nada que le pertenezca.”
22 »Estas son las palabras que el Señor pronunció en voz alta, de en medio del fuego y de una nube espesa, cuando todos estaban reunidos al pie del monte. Después ya no habló más, y escribió estas palabras en dos tablas de piedra, y me las entregó.
Moisés, intermediario entre Dios y el pueblo
(Ex 20.18-26)23 »Sin embargo, cuando ustedes oyeron aquella voz que salía de entre las tinieblas, y vieron el monte en llamas, todos ustedes, los jefes de las tribus y los consejeros, vinieron a hablar conmigo 24 y me dijeron: “No hay duda de que el Señor nuestro Dios nos ha mostrado su gloria y su poder, y hemos oído su voz, que salía de en medio del fuego. Hoy hemos comprobado que Dios puede hablar con nosotros los mortales sin que muramos. 25 Pero ahora, tenemos miedo de morir consumidos por este terrible fuego. Si volvemos a escuchar la voz del Señor nuestro Dios, ¡moriremos! 26 ¡No hay persona que pueda escuchar la voz del Dios viviente, de en medio del fuego, como la hemos oído nosotros, y seguir viviendo! 27 Mejor acércate tú, y escucha todo lo que el Señor nuestro Dios te diga, y ya luego nos dirás lo que te haya comunicado, y nosotros cumpliremos lo que se nos diga.”
28 »Mientras ustedes me hablaban, el Señor estaba escuchando, y entonces me dijo: “He oído todo lo que ha dicho este pueblo, y me ha parecido muy bien. 29 ¡Espero que piensen siempre de la misma manera, y me sirvan y cumplan mis mandamientos todos los días, para que tanto ellos como sus hijos tengan siempre una vida dichosa! 30 Ve y diles que regresen a sus tiendas de campaña; 31 pero tú quédate aquí conmigo, porque te voy a comunicar todos los mandamientos, reglas y ordenanzas que les has de enseñar, para que los obedezcan en el país que les voy a dar en propiedad.” 32 Así que pongan en práctica todo lo que el Señor su Dios les ha ordenado, sin desviarse de ello para nada. 33 Obedézcanlo toda su vida para que les vaya bien y permanezcan muchos años en la tierra que él les va a dar en propiedad.