Dios axta apkelyéseykha énxet'ák Israel
1 Naqsók chá'a ko'o atnehek sekpeywa eñama sekteme may'ásseyam Cristo, matnehek chá'a sekmowána amya'a. Naqsók nahan ko'o teméssessók élchetamso ewáxok xa, appékessáseykegko nak ma'a Espíritu Santo; 2 awanhek ko'o ekyaqhápeykha ewáxok, megkamassegweykmok nahan eklegeykegkoho ewáxok, 3 weykmók nahan ko'o séltémo axkak Dios aplo, meyke sépetcheyo Cristo, yaqwayam enxoho apasmok ma'a élyáxeg'a, cham'a sekpeywomo xamo' nak. 4 Hakte Israel aptawán'ák neptámen ma'a, apkelmomchek axta nahan Dios aptéma apketchek. Aphegkek axta Dios nepyeseksa m'a yetlo apcheymákpoho, apkelmeyáseykegkek axta anhan ma'a ekhémo mók apkelpaqhetchásamákpoho nak Dios, tén han ma'a Moisés segánamakxa apagkok, nélpeykessamo, tén han ektémakxa appekkencháseykekxa appeywa. 5 Ẽlyapmeyk nanók aptawán'ák neptámen ma'a; axta nahan apkeñamak apwaya Mesías, apteme nak énxet, appeywomo xamo' nak xa énxet'ák nak, cham'a apteme nak Dios neyseksa m'a ekyókxoho aqsok, apcheymákpoho sa' chá'a kólteméssesek. Katnahagkok sa'.
6 Makke anxeyenmak negko'o ekmassegweykmo m'a aptémakxa axta appeywa Dios appekkencháseykekxa m'a énxet'ák Israel; hakte háwe apyókxoho Israel aptawán'ák neptámen aptamhéyak ekmámnaqsoho énxet'ák Israel. 7 Háwe nahan apyókxoho Abraham aptawán'ák neptámen aptamhéyak ekmámnaqsoho m'a apketchek, Dios axta eyke apteme apkenagko s'e: “Isaac sa' yenyék aptekkessesso exchep aptawán'ák neptámen.” 8 Háwe Dios apketchek ma'a apkeleñama nak chá'a appalleyam nepyeseksa m'a apyapmeyk nano'; akke apteme ekmámnaqsoho Dios apketchek ma'a énxet'ák apkeleñama axta chá'a appalleyam ma'a aptémakxa axta appekkeneykekxa appeywa m'a Dios. 9 Hakte keso ektémakxa axta appeywa Dios appekkencháseykekxa Abraham se'e: “Awaták sa' makham ko'o ekwákxo enxoho s'e ekhem nak, keñe sa' Sara kótak xama étche apkenna'.”
10 Háwe eyke ekwánxa agkok sekxéna xa. Xama axta apyáp ma'a Rebeca étchek apqánet nak, cham'a Isaac, egyáp nano' nak. 11-13 Axta aptemék Dios apkenagkama Rebeca mepalleykemxa axta makham, meláneykegkaxa axta makham aqsok, cham'a ektaqmela nak tén han ekmaso: “Átnaha apketkok sa' etnekxak kóneg, keñe sa' apsexyók etnekxak néten.” Hawók nahan ektémakxa nak ekxeyenma eknaqtáxésamaxche s'e: “Eyásekhayók ko'o m'a Jacob, ataqnawhok eyke m'a Esaú.” Cháxa ekwetamaxko axta ekmámnaqsoho Dios apmopwána elyésha m'a apmakókxa enxoho chá'a ewónmakha, ekhawo ektémakxa enxoho chá'a ekxeyenma apwáxok, meyke apkelányo m'a ektémakxa enxoho aqsok apkelane.
14 ¿Anxéneya sa' megkapayhémo aptémakxa Dios eñama apteme xa? Ma', manxének sa'. 15 Hakte axta aptemék Dios apkenagkama Moisés se'e: “Kapyóshok sa' ko'o alanok ma'a sekmakókxa enxoho kapyóshok alano', wásekhekxohok sa' nahan ma'a sekmakókxa enxoho wásekhekxoho'.” 16 Háwe eyke m'a apkeltémo apagko' nak chá'a énxet yásekhekxohok ma'a Dios, tén han ma'a apwasqápeykekxoho nak chá'a, wánxa eyke m'a apchásekheykekxoho apagko' enxoho chá'a m'a Dios. 17 Hakte temék eknaqtáxésamaxche, aptéma axta apkenagkama Dios wesse' apwányam Egipto s'e: “Ekteméssessegkek axta ko'o exchep wesse' apwányam yaqwayam enxoho kañék xép sekxekmósso ko'o sekmowána, tén han kólya'ásegwók sekwesey ekyókxoho yókxexma keso náxop.” 18 Cháxa keñamak Dios apmopyósa nak chá'a elanok ma'a apmakókxa enxoho chá'a yepyóshok elano', tén han apyennaqtéssessama chá'a apwáxok ma'a apmakókxa enxoho chá'a énnaqtéssesek apwáxok.
19 Sa' kóltéhek hélának kéxegke s'e: “Temegkek agkok xa ektáha nak, ¿yaqsa aqsok apwanchek ephéssók Dios apkelane m'a énxet, méko enxoho eyewagko kamássesagkok ma'a apkepmenyéxa enxoho etnehek?” 20 Xép énxet, ¿apwancheya exchep elátegmoweykpok ma'a Dios? ¿Apwanchek enxeykel'a etnehek yának yátegwáxwa ektáha nak apkelane s'e?: “¿Yaqsa ektáha aptáha nak sélane xa ektáha nak?” 21 Apwanchek etnéssesek apmakókxa enxoho etnéssesek apkelane yátegwáxwa m'a yelpa', apwanchek elának xama yátegwáxwa kélanchesso chá'a kélmeykha xama ekhem, keñe nahan pók yaqwayam chá'a kólmaha yókxoho ekhem.
22 Apkeltémok axta exekmósek Dios ektémakxa apkellegassáseykegkoho tén han apmopwána, apkelenmáxamákpoho meyke appekhésamap apkelányo m'a énxet'ák ekpayhawo axta kóllegássesagkoho', tén han apkelmahéyak axta m'a yaqweykenxa nak kólmasséssók. 23 Cháxa apmaheyókxa axta nahan negko'óxa hẽlya'assásegwók ma'a ektémakxa nak ekyawe apcheymákpoho, hakte ẽlásekheykekxók axta, nano' axta nahan senlánéseykekxa nentáhakxa yaqwayam enxoho hegwakxohok ma'a apcheymákpoho nak. 24 Ẽlwóneykha axta negko'o m'a Dios, nápakha axta chá'a m'a apkeleñamak nak nepyeseksa judíos, keñe axta nahan nápakha m'a apkeleñama nak nepyeseksa metnaha nak judíos. 25 Ekhawo nak ektémakxa ekxénamaxche Oseas weykcha'áhak se'e:
“Énxet'ák metnahéyak axta
énxet'ák ahagkok;
altemhek sa' énxet'ák
ahagkok,
kelán'a megkatne axta
seyásekhayókxa,
seyásekhayo sa' atnehek.
26 Yókxexma ektémakxa axta
chá'a amya'a kélánémaxko
kéxegke s'e:
‘Háwe kéxegke
énxet'ák ahagkok’,
sa' kóltamhaxchek kaxwók
kéxegke Dios memassegwayam
apketchek ma'a.”
27 Keñe axta m'a israelitas, aptéma Isaías apkelxeyenma s'e: “Apxámok apagko' sa' eykhe etnehek ma'a Israel aptawán'ák neptámen, cham'a ekweykenxal'a ekxámokma xapop ánek ma'a wátsam ekwányam, apkeleymomap sa' eyke aqsa elwagkasakpok teyp, 28 hakte kaxwók sa' elának Wesse' egegkok ma'a apxeyenma axta elának ekyókxoho keso náxop.” 29 Ekhawo ektémakxa axta apxeyenma Isaías nanók agko' axta:
“Kaxtemék axta negko'o
mehẽleygkesso entawán'ák
nentámen ma'a
Wesse' egegkok
ekha nak apyennaqte,
kaxwók agko' axta
aghágwakxohok ma'a
énxet'ák Sodoma
tén han ma'a Gomorra.”
30 ¿Háxko sa' eyke antéhek anxének xa? Melya'ásseyam axta keñamak apkelxeyenma Dios aptamhéyak ekpéwomo apkeltémakxa m'a metnaha nak judíos, melchetamso axta yaqwayam kólteméssesek ekpéwomo apkeltémakxa. 31 Keñe m'a israelitas, apkeltémo axta kañék ekteméssesso ekpéwomo apkeltémakxa m'a segánamakxa, axta elweteyk kélteméssesso ekpéwomo apkeltémakxa. 32 ¿Yaqsak axta ektéma? Hakte axta yásenneykekxak ma'a melya'ásseyam, wánxa axta aqsa m'a apkeláneyak apancha'awo' nak. Axta keñamak élpelápagkassama m'a “meteymog sempelápagkassamól'a” 33 ektéma nak ekxeyenma eknaqtáxésamaxche s'e:
“Ekpekkenchek ko'o Sión
xama meteymog,
meteymog, yaqwayam sa' chá'a
kalpelápagkasek énxet'ák;
enxama ektáhakxa enxoho chá'a
mey'ásseyam xa,
megkatnehek sa' eyaqhémo
apteme mey'ásseyam.”
Los privilegios de Israel
1 Como seguidor de Cristo, digo la verdad, no miento. Además, mi conciencia, guiada por el Espíritu Santo, me asegura que esto es verdad: 2 tengo una gran tristeza, y en mi corazón hay un incesante dolor. 3 Hasta quisiera estar yo mismo bajo maldición, separado de Cristo, si así pudiera favorecer a mis hermanos, los de mi propia etnia, 4 los israelitas. Dios los recibió como hijos, estuvo entre ellos con su presencia gloriosa, y les dio las alianzas, la ley, el culto y las promesas. 5 Sus antepasados son los patriarcas, y de ellos, en cuanto a lo humano, desciende el Mesías, el cual es Dios sobre todas las cosas, alabado por siempre. Amén.
6 No es que las promesas de Dios a Israel hayan perdido su validez; no. Lo que quiero decir es que no todos los descendientes de Israel son verdadero pueblo de Israel. 7 Ni todos los descendientes de Abrahán son verdaderamente sus hijos, pues Dios le había dicho: «Tu descendencia vendrá por medio de Isaac.» 8 Esto significa que nadie es hijo de Dios solo por pertenecer a cierta etnia; al contrario, se considera verdaderos descendientes solamente a los hijos según la promesa de Dios. 9 Porque esta es la promesa que Dios hizo a Abrahán: «Por este tiempo volveré, y Sara tendrá un hijo.»
10 Pero eso no es todo. Los dos hijos de Rebeca eran de un mismo padre, nuestro antepasado Isaac, 11-13 y antes de que ellos nacieran, cuando aún no habían hecho nada, ni bueno ni malo, Dios anunció a Rebeca: «El mayor servirá al menor.» Lo cual también está de acuerdo con las Escrituras que dicen: «Amé a Jacob más que a Esaú.» Así quedó confirmado el derecho que Dios tiene de escoger, de acuerdo con su propósito, a quienes él quiere llamar, sin tomar en cuenta lo que hayan hecho.
Autonomía de Dios
14 ¿Diremos por eso que Dios es injusto? ¡Claro que no! 15 Porque Dios dijo a Moisés: «Tendré misericordia de quien yo quiera, y tendré compasión también de quien yo quiera.» 16 Así pues, no depende de lo que el ser humano quiera o se esfuerce por hacer, sino de que Dios tenga misericordia. 17 Pues en las Escrituras Dios le dice al faraón: «Te he exaltado precisamente para mostrar en ti mi poder y para darme a conocer en toda la tierra.» 18 De manera que Dios tiene misericordia de quien él quiere tenerla, y también le endurece el corazón a quien él quiere endurecérselo.
19 Pero me dirás: «Siendo así, ¿de qué puede Dios culpar al ser humano, si nadie puede oponerse a su voluntad?» 20 Y tú, dime ¿quién eres para pedirle cuentas a Dios? ¿Acaso la olla de barro le dirá a quien la hizo: «Por qué me hiciste así?» 21 El alfarero puede hacer lo que quiera con el barro, y del mismo barro puede hacer una olla para uso especial y otra para uso común.
22 De igual manera, aunque Dios puede mostrar su ira y así dar a conocer su poder, sin embargo, ha soportado con mucha paciencia a quienes merecen ser castigados y destruidos. 23 De ese modo da a conocer la grandeza de su gloria; por eso tiene misericordia de aquellos a quienes ha preparado de antemano para que participen de ella. 24 Entre ellos estamos nosotros, a quienes Dios llamó, a unos de entre los judíos y a otros de entre los no judíos. 25 Como dice en Oseas:
«Llamaré “pueblo mío” al que no era mi pueblo;
y llamaré “amada mía” a la que no era mi amada.
26 Y allí donde se les dijo: “Ustedes no son mi pueblo”,
allí serán llamados “hijos del Dios viviente”.»
27 En cuanto a los israelitas, Isaías exclamó: «Aunque los descendientes de Israel sean tan numerosos como la arena del mar, solamente un resto de ellos alcanzará la salvación, 28 porque muy pronto el Señor cumplirá plenamente su palabra en toda la tierra.» 29 Como el mismo Isaías había dicho antes:
«Si el Señor todopoderoso no nos hubiera dejado descendencia,
ahora mismo estaríamos como Sodoma y Gomorra.»
30 ¿Qué diremos a esto? Que los no judíos, que no buscaban la justicia, sí la alcanzaron por medio de la fe; 31 y que en cambio los israelitas, que querían basar su justicia en el cumplimiento de la ley, no lo lograron. 32 ¿Por qué? Porque no se basaban en la fe, sino en sus propias obras. Por eso tropezaron con la «piedra de tropiezo» 33 que se menciona en las Escrituras:
«Yo pongo en Sión una roca,
una piedra con la cual tropezarán;
pero quien confíe en él no quedará defraudado.»