Énxet'ák Israel kélyéseykha
1 Ektáhak ko'o kaxwók sélmaxneyáncha'a s'e: ¿Apkexakhamchek enxeykel'a Dios ma'a énxet'ák apagkok? ¡Ma', mekxakhák! Ko'o ahagko' nahan sekteme israelita, Abraham aptáwen neptámen, Benjamín énxet'ák apagkok. 2 Apxeyenmeyk axta Dios apteme énxet'ák apagkok israelitas ma'a sekxók eyeynókxa axta; mekxakhák nahan kaxwo'. ¿Yagkólya'áseykegkok kéxegke ekxeyenma nak eknaqtáxésamaxche ektémakxa axta m'a Dios appeywa aplegasso Elías, apkelmaxnagkama axta Dios, apkelxeyenma ekmaso m'a énxet'ák Israel? Axta aptemék se'e: 3 “Wesse', apkelnapchek apkellegasso appeywa xa, appalchesakmek nahan ma'a élwatnamáxchexa nak chá'a aqsok ektekyawa; ko'o aqsa seyéméxko mamatña, apmakók eyke nahan ko'óxa heyaqhek.” 4 Keñe axta Dios aptéma apchátegmoweykegko s'e: “Siete mil énxet ko'o élpagkanak, meltekxeyéyak nak aptapnák elpeykeshok ma'a dios Baal.” 5 Hawók nahan ektémakxa s'e kaxwo' nak, apqántawók kaxwók apkeleymékpok apkelyéseykha nak ma'a Dios, eñama ektaqmeleykha apwáxok apkelányo. 6 Ektaqmeleykha apwáxok agkok keñamak Dios apkelyéseykha xa, háwe kaxwók eñama m'a ektémakxa axta aqsok apkelánéyak; kaxtemék axta apkelyéseykha eñama m'a ektémakxa axta chá'a aqsok apkeláneyak, megkatnehek axta eñama m'a ektaqmeleykha nak apwáxok apkelányo m'a Dios.
7 ¿Háxko sa' eyke antéhek ampékásekxak xa? Axta elweteyk israelitas ma'a aqsok apkelchetamsama axta, wánxa axta eyke aqsa apkelweteykekxo m'a apkelyéseykha axta Dios. Keñe axta nápakha megkalyaqwámeykegko, 8 ekhawo ektémakxa nak ekxeyenma eknaqtáxésamaxche s'e: “Apteméssessegkek axta Dios megkamopwána elya'asagkoho', cháxa ektamheykegkaxa nak makham se'e kaxwo' nak; apkelmeyáseykegkek axta m'a kélaqta'ák megkamowána nak kalweta', tén han ma'a kélheyk'ák megkamowána nak kallega'.” 9 Axta aptemék nahan David se'e:
“Kelhanma sa' katnekxak ma'a
apteykegkaxa nak chá'a aptéyak
tén han yám'én segmomól'a,
yaqwayam sa' kalpelápagkasek,
tén han kóllegássesagkoho'.
10 Meyke apaqta'ák sa'
etnahagkok,
mopwancha'ak sa' elwetaxma';
kalekhehek sa' apkap'ák
meyke néxa.”
Énxet'ák metnaha judíos apkelwagkásamap teyp
11 Ektáhak kaxwók sélmaxneyeyncha'a s'e: ¿Apkelyaqnenmók apagkóya axta judíos ma'a apkelpelápeykmo axta? ¡Ma', axta katneyk xa ektáha nak! Xama axta melyaheykekxoho m'a judíos, keñe axta apkelwagkásamákpo teyp ma'a metnaha nak judíos, yaqwayam enxoho elnathak ma'a israelitas. 12 Tekkessessegkek agkok aqsok éltaqmela nélwanmeygkaxa metnaha nak judíos ma'a apkelpelápeyam axta m'a judíos, tén han megkatyapma axta aptamheykegkaxa, sa' eyke ekyágwánxa agkok katekkessesek aqsok éltaqmela apsawhékpoho sa' elmok takha' m'a Dios.
13 Yetneyk eyke aqsok yaqwayam altennaksek kéxegke, megkólteme nak judíos. Chaqheykha agko' ko'o ewáxok se'e sektamheykha nak, seyáphassama nak ko'o Dios nepyeseksa m'a metnaha nak judíos. 14 Émenyeyk ko'o eyásekkesek kéxegke nápakha m'a sekpeywomo xamo' nak ko'o, keñe sa' apasmok nahan ko'óxa yaqwayam elwagkasakpok teyp ma'a. 15 Sawheykekxók agkok nélwanmégkaxa eksáyam segásekheykekxoho Dios ma'a apkexakha axta Dios ma'a judíos, ¿háxko katnehek apkelmákxo enxoho makham takha' Dios xa énxet'ák nak? Elmekxak makham apkelyennaqte m'a apkeletsapma axta. 16 Kélpagkanchessek agkok Dios ma'a hótáhap kélyélaqtésso apmonyel'a, kóltéhek nahan kélpagkanchesso m'a apyókxoho nak kélyélaqtésso. Kélpagkanchessek agkok nahan Dios ma'a yámet egkepmenák nak, kawomhok nahan kélpagkanchesso m'a aktegák nak.
17 Keñe m'a olivos, cham'a judíos nak, kélyaqténchessek agkok nekha m'a aktegák, keñe kólyepetchesek kólyamhakkasek ma'a olivo nawhak nak, apteme nak xép. Cháxa ektémakxa axta exchep apyepetcheykekxo m'a kepmenák nak, tén han ektémakxa nak ekyennaqte m'a yámet olivo. 18 Eyke nágkeyxkoho aqsa appeywa ewanyaha m'a yámet aktegák ekteyapma agko' nak yókxexma. Aptemék sa' agkok xa, kaxén sa' apwáxok xép metnaha apkelyennaqtésso m'a kepmenák nak, xeyep akke ekyennaqtésso m'a kepmenák nak.
19 Sa' kexaha eykhe etnehek appeywa s'e: “Naqso', kélyaqténmeyk axta eyke nekha yámet aktegák yaqwayam enxoho hélyamhakkasek ko'o m'a yámet olivo.” 20 Táse', kélyaqténmeyk axta eyke, hakte méko axta megkalya'ásseyam, xeyep axta eyke aqsa aphak ma'a, hakte yetneyk mey'ásseyam. Nágkeyxkoho aqsa appeywa, tásek yeyk aqsa. 21 Hakte axta elanyók aqsa chá'a Dios ma'a yámet aktegák ekteyapma agko' nak yókxexma, melanók sa' aqsa nahan xépxa. 22 Elano, táse nak la'a apwáxok Dios, metnehek eyke anhan melane m'a ekpayhókxa enxoho chá'a henteméssesek. Apteméssessegkek axta chá'a ekpayhawo nak etnéssesek ma'a apkeláneyak axta chá'a melya'assáxma, keñe exchep ektaqmeleykencha'a apwáxok apkelányo. Kéméxcheyk eyke chá'a exchep elának ma'a ekleklamókxa nak apwáxok Dios; hakte sa' agkok etnahak xa, kólyaqtennek sa' nahan xépxa. 23 Apkelyensakmek sa' agkok nahan ektémakxa apkelya'ásseyam ma'a judíos, máxa kélyamhakkasso sa' kólteméssesek kólyepetchásekxak makham; hakte yetneyk apmopwána Dios yaqwayam épetchásekxak makham. 24 Kélyaqténmeyk axta eyke exchep apkeñama olivo nawhak, keñe kélyepetchessama kélyamhakkassama m'a yámet olivo ektaqmela nak, ¡sa' eyke ekyágwánxa agkok kólyamhakkásekxak makham judíos ma'a aptémo xamo' nak olivo, cham'a judíos aptamhéyak nak olivo aktegák éltaqmalma!
Énxet'ák Israel apkelwagkásamap teyp
25 Élyáxeg, émenyeyk ko'o kólya'ásegwomhok kéxegke s'e aqsok ekpowásamáxkoho apmáheyo nak elának ma'a Dios, yaqwayam enxoho megkaxének kélwáxok kéxegke kélteme ekha kélya'áseyak: apkelyennaqtéssegkek axta apkelwáxok nápakha israelitas, sa' eyke néxa m'a apsawhékpoho sa' apkelya'eykekxa Dios ma'a metnaha nak énxet'ák Israel. 26 Temék sa' agkok xa, apyókxoho énxet'ák Israel sa' elwagkasakpok teyp, hakte temék eknaqtáxésamaxche s'e:
“Sión sa' yenyék ewak ma'a
sẽlwagkasso nak teyp,
elekwaták sa' nentémakxa
ekmaso nepyeseksa m'a
Jacob énxet'ák apagkok.
27 Cháxa yaqwánxa sa' katnehek
ekhémo mók
sélpaqhetchásamáxkoho
ko'o xa énxet'ák,
sekmasséssesa sa'
melya'assáxma.”
28 Aptaqnagkamchek judíos ma'a amya'a ektaqmela, cháxa keñamak aptéma nak apkelenmexma m'a Dios, yaqwayam enxoho kólyentamaxchek kéxegke kóltéhek megkólya'ásseyam; makhemek eyke makham apkelásekhayo Dios xa énxet'ák nak, hakte apkelyéseykha axta m'a apyapmeyk nano'. 29 Hakte cham'a Dios nak segmésso mehegyementemekxe', megkalwánaqmágwomek nahan chá'a m'a ektáha nak apkelyéseykha. 30 Axta kólyaheykekxohok kéxegke Dios ma'a nano' axta, keñe kaxwók melyaheykekxoho m'a judíos, apkelásekhákxoho kéxegke m'a Dios. 31 Hawók nahan ektémakxa xa, massegkek kaxwók apkelyaheykekxoho m'a énxet'ák nak, kéxegke eyke yaqwayam elásekhekxohok ma'a Dios, yaqwayam sa' nahan elásekhekxohok kaxwók Dios ma'a énxet'ák nak. 32 Hakte apteméssessegkek axta Dios melyaheykekxoho apyókxoho énxet'ák, yaqwayam enxoho nahan exnéshok mók apkelásekheykekxoho apyókxoho.
33 ¡Élyawa agko' nak la'a m'a aqsok éleñama nak Dios, tén han apya'áseyak, tén han apyekpelchémo! ¡Méko kawának kaxének yaqwánxa elának ma'a, méko nahan kay'ásegwók ma'a ámay apagkok! 34 “¿Yaqsa ekya'áseykegkoho ektémakxa ekpaqméteykha apwáxok Wesse' egegkok? ¿Yaqsa awanchek kay'ássesagkohok eyeyméxchexa etnehek? 35 ¿Yaqsa axta ekméssama xama aqsok ma'a sekxók axta, yaqwayam enxoho exnéshok mók eyaqmagkásekxa'?” 36 Hakte ekyókxoho aqsok keleñamak ma'a Dios, heykegkek nahan eñama m'a, tén han yaqwayam etnehek apagkok. ¡Apcheymákpoho sa' chá'a kólteméssesek meyke néxa m'a Dios! ¡Katnahagkok sa'!
Los planes de Dios
1 Ahora pregunto: ¿Será que Dios ha rechazado a su pueblo? ¡Claro que no! Yo mismo soy israelita, descendiente de Abrahán y de la tribu de Benjamín. 2 Desde el principio, Dios reconoció a los israelitas como su pueblo; y hasta ahora no los ha rechazado. ¿No saben ustedes que en la historia del profeta Elías las Escrituras dicen que él, en su oración a Dios, acusó al pueblo de Israel? Pues dijo: 3 «Señor, han matado a tus profetas y han destruido tus altares; solo yo he quedado con vida, y a mí también quieren matarme.» 4 Pero Dios le contestó: «He apartado para mí siete mil hombres que no se han arrodillado ante el dios Baal.» 5 Pues de la misma manera, ha quedado ahora un pequeño resto, que Dios, en su gracia, ha escogido. 6 Y si es por la gracia de Dios, ya no es por lo que ellos hacen; porque si así fuera, esa gracia de Dios dejaría de ser gracia.
7 Entonces, ¿qué conclusión sacamos? Que los israelitas no consiguieron lo que buscaban, y que solo lo consiguió el pequeño grupo que Dios escogió. Los otros endurecieron su corazón, 8 como dicen las Escrituras: «Dios les embotó el espíritu; les dio ojos que no ven y oídos que no oyen, y así continúan hasta el día de hoy.» 9 También dice David:
«Que sus banquetes se les vuelvan trampas y redes,
para que tropiecen y reciban su merecido.
10 Que sus ojos se nublen y no vean;
que su espalda se les doble para siempre.»
La salvación de los no judíos
11 Ahora pregunto: ¿Será que los judíos, al tropezar, cayeron para ya no levantarse? ¡De ninguna manera! Al contrario, la caída de los judíos ha servido para que los otros pueblos alcancen la salvación, y para que los judíos se pongan celosos. 12 Y si el tropiezo de los judíos ha servido para enriquecer al mundo, y su fracaso ha redundado en beneficio de los pueblos no judíos, ¡ya podemos imaginarnos lo grandioso que será cuando todos los judíos alcancen la plena restauración!
13 Pero tengo algo que decirles a ustedes, los que no son judíos. Puesto que Dios me ha enviado a los no judíos, yo tengo en gran estima este servicio. 14 Quiero que algunos de mi propia etnia sientan celos de ustedes, para así llevarlos a la salvación. 15 Pues si el rechazo de los judíos al evangelio ha traído al mundo la reconciliación con Dios, ¿qué no traerá cuando ellos lo acojan? ¡Nada menos que vida para los que estaban muertos! 16 Pues si el primer pan que se hace de la masa está consagrado a Dios, también lo está la masa entera. Y si la raíz del árbol está consagrada a Dios, también lo están las ramas.
17 Al olivo, que son los judíos, se le cortaron algunas de las ramas, y en su lugar se le injertó el olivo silvestre, que eres tú. Así llegaste a participar de la misma raíz y de la misma savia del olivo. 18 Pero no te jactes ni desprecies las ramas naturales. Si lo haces, recuerda que no eres tú quien sostiene la raíz, sino que la raíz te sostiene a ti.
19 Tal vez dirás: «Sí, pero se cortaron unas ramas para injertarme a mí en el olivo.» 20 Es verdad, pero fueron cortadas por su falta de fe, y tú te mantienes firme únicamente porque tienes fe. Así que no te envanezcas, sino más bien ten cuidado. 21 Porque si Dios no tuvo consideración con las ramas naturales, tampoco la tendrá contigo. 22 Mira, pues, cuán bondadoso es Dios, y a la vez, cuán severo. Ha sido severo con quienes cayeron, y ha sido bondadoso contigo. Pero debes vivir de acuerdo con su bondad; de lo contrario, también tú serás cortado. 23 E incluso, si los judíos abandonan su incredulidad, serán injertados de nuevo; pues Dios tiene poder para volver a injertarlos. 24 Porque si tú, que por naturaleza eras un olivo silvestre, fuiste cortado e injertado contra lo natural en el olivo cultivado, ¡cuánto más los judíos, que son ramas naturales del olivo cultivado, serán injertados nuevamente en su propio olivo!
La salvación final de Israel
25 Hermanos, quiero darles a conocer este misterio para que no presuman de sabios: parte de los israelitas tiene endurecido el corazón, y esto será así hasta que se incorpore la totalidad de los pueblos no judíos. 26 Cuando esto suceda, todo Israel alcanzará la salvación, pues las Escrituras dicen:
«El libertador vendrá de Sión
y apartará de Jacob la maldad.
27 Y esta será mi alianza con ellos
cuando yo quite sus pecados.»
28 En cuanto al evangelio, se tiene a los judíos por enemigos de Dios, a fin de darles oportunidad a ustedes; pero en cuanto a la elección, Dios los sigue amando a ellos por causa de sus antepasados. 29 Pues lo que Dios da, no lo quita, ni tampoco olvida a quienes él llama. 30 Así como en tiempos pasados ustedes no siguieron a Dios, y ahora Dios tiene misericordia de ustedes, por causa de la terquedad de los judíos, 31 así también ellos rechazan el mensaje, pero solamente para que Dios tenga misericordia de ustedes y para que, también ahora, tenga misericordia de ellos. 32 Porque Dios permitió que todos seamos rebeldes, con el fin de tener misericordia de todos por igual.
33 ¡Cuán profundas son las riquezas de Dios, y su sabiduría y entendimiento! Nadie puede explicar sus decisiones, ni llegar a comprender sus caminos. 34 Pues «¿quién conoce la mente del Señor? ¿Quién podrá darle consejos? 35 ¿Quién le ha dado algo antes, para que él tenga que devolvérselo?» 36 Todas las cosas provienen de Dios, y existen por él y para él. ¡Gloria para siempre a Dios! Amén.