Wesse' egegkok apwagkasso teyp Judá
(2 Re 19.1-372 Cr 32.20-23)
1 Xama axta apleg'a wesse' apwányam Ezequías xa amya'a nak, apkelyepteyk axta apkelnaqta, apkelántaxnékxeyk axta m'a apáwa sẽlwáxaqxamól'a magkenatchesso élapwokmo, apmeyákxeyk axta m'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok. 2 Tén axta apkeláphasa, cham'a Eliaquim apkemha apmonye' axta m'a tegma apyawe aptaqmalma yetlo Sebná apnaqtáxéseyak axta chá'a weykcha'áhak tén han ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok apkelwányamo nak, yetlo apkelántaxneykekxa m'a apáwa sẽlwáxaqxamo magkenatchesso éllapwámeygko elyo'ókxak ma'a Dios appeywa aplegasso Isaías, Amós axta apketche, 3 apkeltamho eltennaksek aptáhakxa appeywa m'a wesse' apwányam, aptáhak axta s'e: “Sakhem néllegeykegkaxa ekyentaxno egwáxok, sẽllegassáseykegkoho tén han sẽltemessáseykekxa mékoho; máxa m'a kelán'a, ketók ektegkessamakxal'a étche kasawhaxchek ma'a ekwasqapma. 4 Eñoho annal'a Dios Wesse' apagkok appeywa m'a sẽlpextétamo apwesse' apcháphasso nak wesse' apagkok, cham'a wesse' apwányam nak Asiria, yaqwayam enxoho ewanyaha m'a Dios megyetsapma nak, eñássesagkoho annal'a aplege apagko' enxoho aqsok apxeyenma m'a Dios Wesse' apagkok nak. Elmaxnésses sa' ma'a apkeleymomap nak meletsapma.”
5 Apkelya'awekxeyk axta Isaías ma'a wesse' apwányam Ezequías apkelásenneykha, 6 tén axta Isaías apkeltamho etnehek elátegmowagkokxak wesse' apagkok se'e: “Aptáhak Wesse' egegkok se'e: ‘Nágye aqsa xa amya'a apleg'a nak, cham'a aptáhakxa nak ko'o seyáneya sénmexeyncha'a m'a wesse' apwányam Asiria apkeláneykha nak. 7 Wának sa' ko'o ellegmakha amya'a m'a, yaqwayam sa' kataqheksohok makham ma'a apchókxa nak, sa' wának emátegwakxak ma'a.’”
8 Apleg'ak axta amya'a sẽlpextétamo apwesse' asirios aptepa wesse' apwányam Asiria m'a tegma apwányam Laquis. Tén axta aptaqháwo apkeñama m'a Jerusalén, apwetágweykxeyk axta nahan wesse' apwányam Asiria apketámegkaxa m'a tegma apwányam Libná. 9 Axta apleghok nahan amya'a kéltennasa wesse' apwányam Asiria apya'awa m'a wesse' apwányam Tirhaca, apkeñama axta m'a Etiopía yetlo sẽlpextétamo apagkok apmako yempakha'. Tén axta apkeláphásekxoho makham énxet'ák apagkok apkelapháseykha axta chá'a wesse' apwányam Asiria m'a Judá apkeltamho etnehek yának wesse' apwányam Ezequías se'e: 10 “Naqsók ko'o apteméssásak peya mamhehek Jerusalén ma'a, Dios apagkok nak xép, apcháyo nak chá'a; eyke nágyoho aqsa elyexanchesha m'a. 11 Aplegayak eyke exchep aqsok apkelánéyák ma'a kelwesse'e apkelwányam nak Asiria apmopmenyého emasséssók ma'a ekyókxoho apkelókxa nak. ¿Elwagkasakpoya sa' teyp xép? 12 ¿Kelwagkassegkeya axta chá'a teyp aqsok kéláyókxa m'a mók apheykegkaxa nak chá'a énxet apmassésseykmo axta m'a elyapmék nano nak ko'o: cham'a Gozán, Harán, Résef tén han ma'a énxet'ák Bet-edén apheykencha'a axta m'a Telasar? 13 ¿Háxko apkelmaheykegkaxa m'a kelwesse'e apkelwányam nak tegma apwányam Hamat, Arpad, Sefarvaim, Hená tén han ma'a Ivá?”
14 Apmeyk axta weykcha'áhak Ezequías apsókasso axta m'a énxet'ák kélapháseykha, apkelyetsetchessek axta. Tén axta apmeyákxo m'a tegma appagkanamap, appeykessek axta weykcha'áhak apmonye' m'a Wesse' egegkok, 15 axta aptáhak apkelmaxneya s'e: 16 “Wesse' ekha apyennaqte, Israel Dios apagkok, apteme nak Wesse' étseksa'ák ma'a apkelásenneykha ekha nak apxempenák apheykha néten, xép apwánxa apagkok apteme Dios ekyókxoho apkelókxa keso náxop; xép axta apkelane m'a néten tén han keso náxop. 17 Wesse', etaqmelchesho sa' apháxenmo. Wesse' etaqmelchesho sa' apkelányo. Yeyxho sa' amya'a apkeltémo exchek ko'o héllegásseták ma'a Senaquerib, amya'a ekyókxoho énmexma nak xép, Dios memassegwayam. 18 Wesse', naqsók apmassésseykmo apyókxoho pók aptémakxa nak chá'a énxet'ák ma'a kelwesse'e apkelwányam nak Asiria, yetlo m'a xapop apagkok nak, 19 tén han apkexakkassama nátex ma'a aqsok apcháyókxa nak, hakte naqsók háwe dios ma'a, énxet apkelane, eñama nak ma'a yámet tén han meteymog. Cháxa keñamak apmassésseykmo nak. 20 Dios Wesse' egegkok, hẽlmallahanches negko'o neyseksa apmáheyo hẽlnápok ma'a asirios, yaqwayam sa' elya'asagkohok apyókxoho pók aptémakxa nak chá'a énxet'ák apheykha keso náxop, apteme exchep Wesse', wánxa xama Dios.”
21 Tén axta Isaías apkeltamho kóltéhek kóltennássekxak Ezequías se'e: “Keso aptáhakxa exchek appeywa Wesse' egegkok se'e, Israel Dios apagkok nak: ‘Ekleg'ak xeyk ko'o m'a apkelmaxnagko sélmaxneya exchek apxéna m'a Senaquerib, wesse' apwányam nak Asiria.’”
22 Keso aptáhakxa exchek appeywa Wesse' egegkok apxéna m'a wesse' apwányam Asiria:

“Senaquerib,
máxa kelán'a étkok
entáhak ésmésa
exchep ma'a Sión.
Yeykáseyha akqátek
neptámen ekwanyawo
aptaqháwo m'a Jerusalén.
23 ¿Yaqsa axta énxet
apkenmexeyncha'a cha'a
tén han apwanyeyncha'a chá'a?
¿Yaqsa axta énxet
apkelpáxegkáseyncha'a chá'a
tén han megyésa chá'a apkelano
yetlo eyeymáxkoho apwáxok?
¡Apkenmexáha axta exchep ma'a
Dios Appagkanamap nak Israel!
24 Apkeláneykha axta
exchep apkeláphásak
apwanyeykencha'a m'a
Wesse' egegkok.
Axta aptáhak se'e:
‘Yetlo ekxámokma
yátnáxeg apkelyenyawasso ahagkok
eyántak ma'a egkexe étseksek nak,
cham'a ektáhakxa nak
netnók agko' ma'a Líbano.
Élyaqténchessek ma'a
yámet cedros agkok
élwenaqte agko' nak,
tén han ma'a yámet pinos
éltaqmalma agko' nak.
Ekwokmók ma'a naw'ék
netnók agko' nak,
tén han ma'a naxma agkok
ekyentaxno ekhémo nak
kélcheneykekxexa aqsok.
25 Élmétaweykmek máxek ma'a
megkatnahakxa nak xapop ahagkok
ekyamchek nahan
yegmen eñama m'a,
emagkok nahan ektemék
sélyamassama yegmen ma'a
ekyókxoho wátsam Egipto.’
26 ¿Ya ey'ásegkok xép,
ektáha ko'o séltémo katnehek
ekyókxoho xa aqsok nak,
ko'o sektáha nak Wesse'?
Nanók agko' axta ko'o
ekxeyenma ewáxok alának xa,
élanak kaxwo';
Ékeso éñamakxa
apmasséssekmo nak xép ma'a
tegma apkelyennaqte nak
tén han aptemessásekxo nak
apxámokma m'a tegma aphopák.
27 Méko aqsok elanagkok ma'a
apheykha nak kañe',
elmeneygkohok apagko' nahan,
elmegqáwhok nahan,
máxa aptamheykegkok ma'a pa'at
élámha nak yókxexma,
ektémól'a m'a pa'at
ektaqmalmal'a áwa',
máxa m'a pa'at
ekteyapwayam la'a néten tegma
élyamágwayam la'a áwa'
amonye' yaqwayam kawana'.
28 Ekya'ásegkók ko'o ekyókxoho m'a
ektémakxa nak chá'a
apweynchámeykha
tén han ma'a aptémakxa nak chá'a;
Ekya'ásegkók ko'o
setaqnagkama exchep.
29 Watchessesek sa' ko'o exchep
apwéhek sawo ekhaxe
tén han xama
ekmassáseyak chá'a apátog
ektémól'a kélatchessesso
apwáxok ma'a yátnáxeg,
eñama sekwete ektémakxa aplo
tén han megyésso yeykpoho',
wáphaksek sa' makham
etaqhohok epéwhok ma'a ámay
appéwomókxa axta apxegeykmo.”

30 Tén axta Isaías
aptáha apcháneya Ezequías se'e:
“Keso yaqwánxa sa' katnehek
aqsok magkenatchesso
yaqwánxa katnehek se'e:
kóltawagkok sa' kéxegke hótáhap
apteyapma apagko' nak se'e
apyeyam nak
tén han ma'a pók apyeyam sa',
keñe sa' ma'a aptáha enxoho
apqántánxo apyeyam
kólchenekxak sa' aqsok aktek
kólnakxek sa' nahan ma'a ekyexna,
kólchenekxak sa' ma'a anmen yámet,
kóltawagkok sa' nahan
ma'a ekyexna nak.
31 Máxa aqsok kélcheneykekxa sa'
etnahagkok ma'a Judá énxet'ák
apkeleymomap nak meletsapma:
elántépekxak sa' makham,
exámekxak sa' nahan,
32 hakte yetneyk sa' apkelheykekxa
apqántawók ma'a Jerusalén;
yetneyk sa' meletsapma m'a
egkexe Sión.
Elának sa' eñama ekyawe
apkelásekhayo Wesse'
ekha nak apyennaqte xa.

33 “Axta aptáhak Wesse' egegkok
apxéna wesse' apwányam Asiria s'e:
‘Metxehek sa' Jerusalén,
memakték sa' xama enxoho yágke,
mektamagkehek sa' nahan
yetlo apcháhakkásamap,
melanyek sa' nahan ámay néten
nenchántamakxa m'a nepyáwa' nak.
34 Sa' epéwhok makham
etaqhohok ma'a ámay
appéwókxa axta apxegakmo;
metxehek sa' se'e
tegma apwányam nak.
Ekxénchek ko'o xa,
sektáha nak Wesse'.
35 Amyók sa' ko'o s'e
tegma apwányam nak,
awagkasek sa' nahan teyp,
eñama seyásekhayo m'a
séláneykha David
tén han seyásekhamaxchekxoho
ahagko' ko'óxa.’”

36 Apxegkek axta m'a Wesse' egegkok apchásenneykha, apkelnáhapwokmek axta nahan ciento ochenta y cinco mil énxet ma'a apkelpakxeneykegkaxa axta m'a asirios; keñe axta mók ekhem, kelsakak axta, hágkek axta aphopák apyókxoho m'a. 37 Tén axta Senaquerib, wesse' apwányam nak Asiria apleya appakxanma; aptaqháwók axta makham ma'a Nínive. 38 Keñe axta xama ekhem, neyseksa apkelpeykessamo aqsok apcháyókxa Nisroc ma'a apkelpeykessamókxa axta chá'a, apkelmeyákxeyk axta han apketchek ma'a, cham'a Adramélec tén han Sarézer, apchaqhegwákxeyk axta han ma'a, tén axta apkelmeyákxo apkelyexánegwákxo m'a yókxexma Ararat. Apyaqmagkassek axta han apteme wesse' apwányam ma'a apketche apwesey axta Esarhadón.
El Señor libra a Judá del invasor
(2~R 19.1-372~Cr 32.20-23)
1 Al oír esto, también el rey Ezequías rasgó sus vestiduras, se puso ropas ásperas en señal de aflicción, y fue al templo del Señor. 2 Eliaquín, administrador del palacio, el cronista Sebna y los sacerdotes más ancianos, también se pusieron ropas ásperas en señal de aflicción, y el rey los envió a hablar con el profeta Isaías hijo de Amoz, 3 para que le dijeran de su parte: «Nos encontramos hoy en una situación de angustia, humillación y castigo, como cuando una mujer está a punto de dar a luz y se queda sin fuerzas. 4 Espero que el Señor tu Dios haya oído las palabras del oficial enviado por su amo, el rey de Asiria, con las que insultó al Dios viviente, y deseamos que lo castigue por esas cosas que el Señor tu Dios oyó. Ahora pues, ofrece una oración por los que aún quedan.»
5 Los funcionarios del rey Ezequías fueron a hablar con Isaías, 6 y el profeta les dijo que respondieran al rey: «El Señor dice: “No tengas miedo de esas palabras ofensivas que los criados del rey de Asiria dijeron contra mí. 7 Mira, yo voy a hacer que le llegue un rumor que lo haga volver a su país, y allí haré que lo asesinen.”»
8 El oficial asirio se enteró de que su rey se había retirado de la ciudad de Laquis, así que dejó Jerusalén y encontró a su rey atacando Libna. 9 Allí el rey de Asiria oyó decir que el rey Tiracá de Etiopía había emprendido una campaña militar contra él. Una vez más, el rey de Asiria envió embajadores al rey Ezequías de Judá, a decirle: 10 «Tu Dios, en el que tú confías, te asegura que Jerusalén no caerá en mi poder; pero no te dejes engañar por él. 11 Tú has oído lo que han hecho los reyes de Asiria con todos los países que han querido destruir. ¿Y acaso te vas a salvar tú? 12 ¿Acaso los dioses de los otros pueblos que mis antepasados destruyeron salvaron a Gozán, Jarán, o Resef, o a la gente de Bet Edén que vivía en Telasar? 13 ¿Dónde están los reyes de Jamat, de Arfad, de Sefarvayin, de Hena y de Guivá?»
14 Ezequías tomó la carta que le entregaron los embajadores, y la leyó. Luego fue al templo, extendió la carta delante del Señor, 15 y oró así: 16 «Señor todopoderoso, Dios de Israel, que tienes tu trono sobre querubines, tú eres el único Dios sobre todos los reinos de la tierra; tú creaste el cielo y la tierra. 17 Pon atención, Señor, y escucha. Abre tus ojos, Señor, y mira. Escucha las palabras que Senaquerib mandó a decirme, todas ellas ofensivas contra ti, que eres el Dios viviente. 18 Señor, es cierto que los reyes de Asiria han destruido todas las naciones y sus tierras, 19 y que han echado al fuego sus dioses, porque en realidad no eran dioses, sino objetos de madera o de piedra hechos por manos humanas. Por eso los destruyeron. 20 Pero ahora, Señor y Dios nuestro, sálvanos de su poder, para que todas las naciones de la tierra sepan que tú eres el único Dios.»
21 Isaías, por su parte, mandó a decir a Ezequías: «Esto dice el Señor, el Dios de Israel: “Ya he escuchado la oración que me hiciste acerca de Senaquerib, rey de Asiria.”»
22 Estas son las palabras que el Señor me dijo acerca del rey de Asiria:

«Como si fuera una muchacha,
la ciudad de Sión se ríe de ti, Senaquerib.
Jerusalén mueve la cabeza en señal de burla
cuando tú te retiras.
23 ¿A quién has ofendido e insultado?
¿Contra quién alzaste la voz
y levantaste tus ojos altaneros?
¡Contra el Dios santo de Israel!
24 Por medio de tus funcionarios insultaste al Señor.
Dijiste:
“Con mis incontables carros de guerra
subí a las cumbres de los montes,
a lo más empinado del Líbano.
Corté sus cedros más altos,
sus pinos más bellos.
Alcancé sus cumbres más altas,
y sus bosques, semejantes a jardines.
25 En tierras extrañas
cavé pozos y bebí de esa agua,
y con las plantas de mis pies
sequé todos los ríos de Egipto.”
26 ¿Acaso no sabías que soy yo, el Señor,
quien ha decidido hacer todo esto?
Desde tiempos antiguos lo había planeado,
y ahora lo he llevado a cabo;
por eso tú destruyes ciudades fortificadas
y las conviertes en montones de ruinas.
27 Sus habitantes, impotentes,
llenos de miedo y vergüenza,
han sido como hierba del campo,
como pasto verde,
como hierba que crece en los tejados
y que es quemada por el viento del este.
28 Yo conozco todos tus movimientos
y todas tus acciones;
yo sé que te has enfurecido contra mí.
29 Y como conozco tu furia y tu arrogancia,
voy a ponerte una argolla en la nariz,
un freno en la boca,
y te haré volver por el camino
por donde viniste.»

30 Isaías dijo entonces a Ezequías:
«Esta será una señal de lo que va a suceder:
este año y el siguiente comerán ustedes
el trigo que nace por sí solo,
pero al tercer año podrán sembrar y cosechar,
y plantar viñedos y comer de sus frutos.
31 Los sobrevivientes de Judá serán como las plantas:
echarán raíces y darán su fruto,
32 porque un resto quedará en Jerusalén;
en el monte Sión habrá sobrevivientes.
Esto lo hará el ardiente amor del Señor todopoderoso.

33 »En cuanto al rey de Asiria, el Señor dice:
“No entrará en Jerusalén.
No le lanzará una sola flecha;
no la atacará con escudos
ni construirá una rampa a su alrededor.
34 Volverá por el mismo camino por donde vino.
No entrará en esta ciudad.
Yo, el Señor, doy mi palabra.
35 Yo protegeré y salvaré esta ciudad,
por consideración a mi siervo David
y por consideración a mí mismo.”»

36 Y el ángel del Señor fue y mató a ciento ochenta y cinco mil hombres del campamento asirio, y al día siguiente todos amanecieron muertos. 37 Entonces Senaquerib, rey de Asiria, levantó el campamento y regresó a Nínive. 38 Y un día en que estaba adorando en el templo de su dios Nisroc, sus hijos Adramélec y Sarezer fueron y lo asesinaron, y huyeron a la región de Ararat. En su lugar reinó su hijo Esarjadón.