Apyeyam ekmassésamaxchexa nak aqsa chá'a negméyak aqsok
1 “Yókxoho siete apyeyam sa' chá'a exchep emasséssesek aqsa chá'a apméyak aqsok ma'a pók.
2 “Sa' katnehek kélmassésseyam nak aqsa chá'a negméyak aqsok se'e: Apyókxoho énxet apmassáseykha nak chá'a xama aqsok apagkok pók, yohok sa' aqsa chá'a emok ma'a aqsok apmassáseykha. Melenxanmek sa' chá'a pók yának eyánmagkasek essenhan ma'a apchókxa xamo' nak, hakte kaxénaxchek sa' ektáha yeyam kélmassésseykenxa aqsa chá'a negméyak aqsok eñama m'a Wesse' egegkok. 3 Sa' eyke m'a énxet apkeñama nak mók apkelókxa apwanchek sa' yának chá'a eyánmagkasek ma'a aqsok apmassáseykha, keñe sa' ma'a apchókxa xamo' nak, yohok sa' aqsa chá'a emha m'a aqsok apmassáseykha nak chá'a exchep. 4 Keñe sa' méko etnehek xama énxet enxoho meyke aqsok apagkok kélnepyeseksa kéxegke, hakte egkések sa' ektaqmalma apha Dios Wesse' apagkok ma'a apkelókxa apmáheyókxa nak egkések ekpayhémo nak yaqwayam egkeyásekxa', 5 apkelyahákxoho enxoho chá'a, apkelana enxoho chá'a ekyókxoho s'e apkeltémókxa nak chá'a antéhek sekmésa exchek ko'o exchep se'e sakhem nak. 6 Egkések sa' ektaqmalma apha m'a Dios Wesse' apagkok, ekhawo apkeltennassama axta chá'a etnéssesek, kaxek sa' chá'a aqsok apagkok yaqwayam elmássesha apxámokma apagko' ma'a pók aptémakxa nak chá'a énxet'ák, keñe sa' xép melmaxnayhek sa' chá'a kólmássesha xama aqsok enxoho, néten sa' etnehek xép nepyeseksa m'a apyókxoho pók aptémakxa nak chá'a énxet'ák, méko sa' kayeykhágwomhok chá'a exchep.
7 “Yetneyk sa' agkok énxet meyke aqsok apagkok apha nepyeseksa m'a apchókxa xamo', cham'a pók xam'a nak tegma apkelyawe apagkok apméssamakxa axta m'a Dios Wesse' apagkok, ná etne aqsa chá'a melányo, egkes sa' chá'a aqsok apagkok ma'a apchókxa xamo' ekyetnakxa nak chá'a eyeyméxchexa aqsok ma'a aphakxa; 8 ná emyágwakxa chá'a egkések aqsok ma'a, emássesha nahan chá'a m'a aqsok apkepmenyéxa enxoho chá'a. 9 Nágyoho chá'a katnehek élchetamso apwáxok ekmaso s'e: ‘Chágketwokmek siete apyeyam, kélmasséssamakxa nak aqsa chá'a negméyak aqsok’, melanók sa' chá'a exchep étak ma'a apchókxa xamo' nak, meyke nak aqsok apagkok, memássesha sa' nahan chá'a xama aqsok enxoho; apwóneyha sa' agkok Wesse' egegkok eltennaksek aptáhakxa exchep xa énxet nak, keñe sa' xép kaphemmok apkelane mey'assáxma. 10 Kéméxcheyk epasmok chá'a, meyke apyetlókasso eklo apwáxok, hakte aptemék sa' agkok xép xa ektáha nak, etaqmelchessesek sa' chá'a ekteyapma Dios Wesse' apagkok ma'a ekyókxoho aqsok apkelanakxa enxoho chá'a, tén han ma'a apcheynókxa enxoho chá'a apkelane. 11 Megkameykkehek sa' chá'a énxet meyke nak aqsok apagkok keso náxop, cháxa keñamak séltamho nak ko'o elmésagkok chá'a aqsok xép meyke apmeyágweykekxa m'a apchókxa xamo' nak apkellegeykegkoho meyke aqsok apagkok, tén han ma'a meyke agko' nak aqsok apagkok apheykha m'a apchókxa.
Segánamakxa ekxeyenma nak énxet'ák kélásenneykha naqsa
(Ex 21.1-11)
12 “Kélméssek sa' agkok chá'a exchep ekha ekyánmaga yaqwayam etnehek apchásenneykha naqsa m'a aptémo xamo' nak hebreos, apkenna essenhan ma'a kelwána enxoho, seis apyeyam sa' aqsa chá'a etnehek apchásenneykha; keñe sa' ekwokmo enxoho chá'a siete apyeyam eyenyekxak makham. 13 Apkexeykxeyk sa' agkok chá'a, meláphaksek sa' aqsa chá'a kaltaqhekxak meyke élseykha, 14 elmésagkok sa' chá'a m'a apnaqtósso nepkések tén han apxámokma apagko' ma'a hótáhap apaktek tén han ma'a vino; elmésagkok sa' ma'a aqsok apagkok apkelmésso nak ma'a Dios Wesse' apagkok. 15 Kaxén xépxa apwáxok apteme axta kélásenneykha naqsa aphakxa axta m'a Egipto, tén han aptekkessama Dios Wesse' apagkok ma'a. Cháxa keñamak sekmésa nak ko'o kaxwók xa séltamhókxa nak chá'a etnehek.
16 “Apxénchek sa' agkok memako eyenyók xép ma'a apchásenneykha nak, eñama apchásekhayo exchep tén han ma'a apnámakkok nak, hakte tásek chá'a apteméssessamakxa, 17 keñe sa' emok xama aqsok kélahamtasso naw'a, épetchessók sa' ma'a apxagkok átog nak, eyagqaxqatchesek sa' apeykok; keñe sa' etnehek apchásenneykha naqsa apagkok apagko' meyke néxa. Sa' etnéssesek nahan ektáha enxoho kelwána apchásenneykha naqsa xa ektáha nak. 18 Nágkasagkoho chá'a apwáxok ekxeykxak ma'a apkelásenneykha naqsa nak, hakte seis apyeyam chá'a weykmok apkeltemessáseykha exchep ma'a, náxet ma'a ekweykenxal'a chá'a kélyánmagkasso aptamheykha xama énxet ekha nak chá'a kélyánmagkasso aptamheykha; egkések sa' chá'a ektaqmalma ekteyapma ekyókxoho aqsok apkelanakxa enxoho chá'a exchep ma'a Dios Wesse' apagkok.
Kélnaqtósso kelennay'a élpagkanamaxche' émha amonye' nak chá'a ekpalleyam
19 “Elpagkanchesek sa' chá'a Dios Wesse' apagkok ma'a ekyókxoho émha amonye' ekpalleyam nak chá'a étkók kellennay'a m'a weyke apnaqtósso essenhan ma'a nepkések nak.
“Ná egkes aqsa chá'a ektamheykha m'a émha amonye' nak chá'a weyke étkok aptósso, ná eyesés nahan chá'a m'a apkemha apmonye' nak nepkések apketkok aptósso. 20 Yókxoho apyeyam sa' chá'a kóltawagkok yetlo kélketchek nápaqtók Dios Wesse' kélagkok ma'a yókxexma apkelyeságkaxa sa'. 21 Yetneyk sa' agkok chá'a xama ektemegweykmohoxma m'a ekyókxa, ektáha enxoho chá'a ekyaqteyeykha essenhan meyke aqta'ák, essenhan ekyetnakxa enxoho chá'a ekmaso m'a ekyókxa nak, mesakxések sa' chá'a apchaqhe m'a Wesse' egegkok. 22 Kóltawagkok sa' aqsa chá'a m'a tegma apwányam kélheykegkexa nak chá'a, apyókxoho énxet sa' nahan apwanchek etawagkok xa, megkeyxek sa' ma'a ektáhakxa enxoho chá'a élmanyása apyempe'ék tén han ma'a élmópeyo nak apyempe'ék, ektémól'a katawaxchek ma'a yátapopyet aphápetek tén han ma'a xenaq ápetek. 23 Sa' eyke megkólwanchek kóltók ma'a éma agkok nak, kólyegkenek sa' aqsa chá'a náxop ektémól'a kólyegkenek ma'a yegmen.
El año del perdón de deudas
1 Moisés siguió diciendo:
«Cada siete años perdonarás las deudas que otros tengan contigo.
2 »Este perdón consistirá en lo siguiente: Toda persona que haya prestado algo a su prójimo le perdonará lo que le haya prestado; y no deberá exigir a su prójimo o a su compatriota que le pague, porque Dios ha ordenado que ese séptimo año sea proclamado como un tiempo de perdón de deudas en honor del Señor. 3 Al extranjero le podrás exigir que te pague el préstamo que le hiciste, pero a tu compatriota deberás perdonarle lo que haya recibido de ti. 4 De esta manera no habrá pobres entre ustedes, pues el Señor tu Dios te bendecirá en el país que él te va a dar como herencia. 5 Si obedeces al Señor y pones en práctica todos estos mandamientos que hoy te doy, esa bendición será para ti. 6 En efecto, el Señor tu Dios te bendecirá, tal como te lo ha prometido, y serás capaz de prestar dinero a muchas naciones, pero tú no tendrás que pedir prestado; dominarás a muchas naciones, pero ellas no te dominarán a ti.
7 »Si hay algún pobre en tus aldeas y en alguna de las ciudades del país que el Señor tu Dios te da, no seas egoísta ni inhumano con esa persona; 8 al contrario, sé generoso con ella y préstale lo que necesite. 9 No se te ocurra tener malos pensamientos y cavilar: “Ya está cerca el año séptimo, el año en que se perdonan las deudas”, y decidas no dar ningún préstamo ese año a nadie necesitado. Esa persona pobre podrá acusarte ante el Señor, y serás culpable de cometer un pecado. 10 Siempre debes ayudar a tu vecino pobre, sin que te pese; por esta acción, el Señor tu Dios te bendecirá en todo lo que hagas y emprendas. 11 Siempre habrá necesitados en la tierra, y por eso te ordeno que seas generoso con aquellas personas que sufran pobreza y miseria en tu país.
Leyes sobre los esclavos
(Ex 21.1-11)
12 »Si alguno de tus compatriotas hebreos, sea hombre o mujer, se vende a ti como esclavo, te servirá solo seis años; al séptimo año lo dejarás en libertad. 13 Y cuando lo despidas, no lo dejarás ir con las manos vacías, 14 sino que le darás animales de tu rebaño y mucho trigo y vino; es decir, compartirás con él los bienes que el Señor tu Dios te haya dado. 15 No olvides que también tú fuiste esclavo en Egipto, y que el Señor tu Dios te dio libertad. Por eso ahora te doy esa orden.
16 »Pero si tu esclavo dice que no quiere dejarte porque siente cariño por ti y por tu familia, y porque lo tratas bien, 17 entonces tomarás un punzón y, arrimándolo a la puerta de tu casa, le perforarás la oreja; de esta manera será esclavo tuyo para siempre. Lo mismo harás si se trata de tu esclava. 18 No consideres como una pérdida dejar en libertad a tus esclavos. Considera que te han servido por la mitad de lo que le habrías pagado a un jornalero; además, el Señor tu Dios te bendecirá en todo lo que hagas.
Consagración de los primeros animales machos
19 »Deberás consagrar al señor tu Dios todo primer macho que nazca de tus vacas o de tus ovejas.
»No hagas trabajar al primer ternerito de tus vacas, ni esquiles al primer corderito de tus ovejas. 20 Cada año los comerás junto con tu familia y delante del Señor tu Dios, en el lugar que él haya escogido. 21 Pero si tiene algún defecto, o es cojo o ciego, o tiene cualquier otra falta, no lo presentarás en sacrificio al Señor. 22 Lo comerás en la ciudad donde vivas, y todos podrán comer de él, estén o no estén ritualmente puros, como cuando se come la carne de gacela o de ciervo. 23 Pero no debes comer su sangre, sino derramarla en la tierra como agua.»