Pablo apmahéyak Macedonia tén han Grecia
1 Xama axta ekmassama ekyennamáxma, apkeláneyeykha axta Pablo énxet'ák melya'ásseyam yaqwayam enxoho egkések appeywa. Apkelpeykáseykegkokxeyk axta apkexeykekxo, keñe apmaheykegko m'a Macedonia. 2 Apsawheykekxók axta apmahéyak ma'a ekyókxoho yókxexma nak Macedonia, apkelwasqakkáseykekxók axta énxet'ák apkeltenneykha; tén axta apweykmo m'a Grecia, 3 apheykenxa axta apqántánxo pelten. Ketók axta nahan apchántamakxa yántakpayhe apmáheyo emhagkok Siria, aplegaya amya'a apkeláneykekxo apkelpaqmeyesma judíos yaqweykenxa etnéssesek. Tén axta ekxeyenma aqsa apwáxok makham etaqhohok náxop epéwhok ma'a Macedonia. 4 Apyetleykekxeyk axta nahan ma'a Sópatro apkeñama axta Berea, Pirro axta apketche; tén han Aristarco, tén han Segundo, apkeleñama axta Tesalónica, tén han Gayo apkeñama axta Derbe, tén han Timoteo, Tíquico, tén han ma'a Trófimo, apkeleñama axta m'a yókxexma Asia. 5 Apmonye'e apkelxega axta nahan xa ẽlyáxeg'a nak, enleyxweykmek axta m'a Tróade. 6 Keñe axta negko'o nélánteyapma Filipos nélchántama yántakpayhe, natámen aptámákpexal'a kelpasmaga meyke kempáseyak, cinco ekhem axta entemék néltahanyeykekxo m'a Tróade. Siete ekhem axta neghayam ma'a.
Pablo apweykekxa makham Tróade
7 Negaqneykekxeyk axta negko'o yaqwayam ólyeptek pan eyeynókxal'a ekxega émha amonye' ekhem semána. Apkeltennáseykha axta énxet'ák melya'ásseyam ma'a Pablo. Apwenaqteyáseykegkek axta nahan apkeltenneykha ekweykmoho axta'a eysekso, hakte apmáheyók axta exñekxak makham mók ekhem. 8 Negaqneykekxeyk axta negko'o tegma néten, ekxámokmakxa axta cháléwasso éláléwéyak; 9 keñe axta xama wokma'ák apwesey axta Eutico, apha axta m'a átog étkok nak. Apyenmeykha axta nahan ma'a wokma'ák nak, hakte ahóxek axta apkeltenneykha m'a Pablo, yentaxnegweykmók axta anhan apteyenma, aptéyeykmek axta apkeñama m'a tegma néten ektáhakxa axta ántánxo apwáxok; nanók axta eyke nahan apketsapa kélmákxo. 10 Keñe axta apteyapma Pablo, apyetnegkek axta néten aptahanma m'a wokma'ák aphápak, appathetmeyk axta anhan. Tén axta aptéma apkelanagkama énxet'ák se'e:
—Nágkáwho aqsa kélnények; megyetsapak.
11 Tén axta Pablo aptaqhémo makham apmeyeykekxo m'a tegma néten, apkelyeptégkek axta pan, apteykegkek axta nahan, keñe apxegkessama makham apkeltenneykha ekweykmoho élseye, tén axta apxegeykekxo makham. 12 Apxátekhágweykmek axta nahan kélyentameykekxo m'a wokma'ák nak. Cháxa ekméssama axta nahan éltaqmelwayam agko' apkelwáxok xa.
Pablo apmahéyak Mileto apkeñama Troas
13 Egmonye'e axta nahan negko'o nélxegák, nélchántegkek axta yántakpayhe ekweykmoho m'a Aso yaqwayam enxoho agyentawakxak Pablo, ekhawo m'a ektémakxa axta nélpaqmeyesma, hakte náxop axta apmáheyók exog ma'a. 14 Xama axta nélwetamaxko m'a Aso, apchántegkek axta yántakpayhe nélchánte, keñe nélmaheykegko m'a Mitilene. 15 Nélántépeykekxeyk axta makham ma'a Mitilene, keñe mók ekhem negyeykhágweykmo m'a ekpayho nak Quío, xama ekhem axta entemék ekyeykhe nélweykmo m'a Samos. Keñe axta mók ekhem nélxegeykekxo makham nélweykmo m'a Mileto. 16 Axta nentemék xa ektáha nak, hakte axta emáheyók epéwhok Pablo m'a Éfeso, yaqwayam enxoho mexek ekwenaqte m'a yókxexma Asia; hakte apkeltémok axta kañehémhok ewakxak ma'a Jerusalén, yaqwayam enxoho yaqhaksohok ewakxak ma'a ekhem Pentecostés.
Pablo apkeltennáseykha apkelámha apmonye'e nak Éfeso
17 Apkeláneyeykha axta Pablo apkelámha apmonye'e nak kélaqneykekxexa Éfeso, neyseksa apha m'a Mileto. 18 Xama axta apkelweykmo, axta aptemék apkelánagkama s'e: “Kélya'ásegkok kéxegke sektémakxa axta ko'o sekxók sekwaya s'e yókxexma Asia. 19 Éláneyak axta chá'a ko'o sektamheykha eñama nak Wesse' egegkok kélnepyeseksa kéxegke yetlo megkeymáxkoho ewáxok, tén han yetlo sélekxagweykha tén han neyseksa seyáhapwe chá'a ekxámokma sépkónma, eñama m'a apmáheyókxa axta chá'a hetnéssesek ma'a judíos. 20 Axta eyke alwátesseykmok séltennáseykha kéxegke m'a ekyókxoho ektémakxa nak amya'a yaqwayam kapasmok kéxegke, sélxekmóssama chá'a nápaqta'awók énxet'ák, tén han ma'a kélxanák nak. 21 Éltennassegkek axta ko'o judíos tén han ma'a metnaha nak judíos séltémo elyaqmagkasek apkelwáxok elyo'ókxak ma'a Dios, tén han etnahagkok melya'ásseyam ma'a Wesse' egegkok Jesús. 22 Jerusalén akke kaxwók peyk amyekxa' eñama apkeltémo m'a Espíritu, meyke sekya'áseyak yaqwánxa hetnehek ko'o m'a. 23 Wánxa aqsa ko'o sekya'áseykegkoho apyókxoho tegma apkelyawe sekmahágkaxa enxoho chá'a séltennassama Espíritu Santo sélhaxna chá'a ko'o yaqwayam hélaqxegkesek kañe' negmomaxchexa, tén han ekyawe seklegeykegkoho. 24 Makke keytnakhassamók ko'o ewáxok yaqweykenxa katnehek sekweynchámeykha, wánxa eyke aqsa ekxéneykencha'a chá'a ko'o ewáxok alenxanmohok aqsa ektémakxa sélteyásamáxche yetlo ekpayheykekxa ewáxok ekwokmoho sekwagkasa néxa sélteyásamáxche, tén han asawhohok alának ma'a Wesse' egegkok Jesús axta apkeltémo alána', altennaha m'a amya'a ektaqmela ekxeyenma nak Dios segásekhayo.
25 “Naqsók eyke ko'o ektemessásak peya mehélwetekxók chá'a kaxwók kélxama kéxegke, seklegassama axta kélnepyeseksa m'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios. 26 Cháxa keñamak peya nak altennaksek ko'o kéxegke sakhem, cham'a apsexnáneyákpo enxoho chá'a kélxama kéxegke, háwe sa' ko'o eñama seksexnenagko, 27 hakte eksawhomók ko'o seklegassama kéxegke m'a apmaheyókxa nak elának Dios, meyke seyáyam. 28 Kóltaqmelchesaxchekxoho sa' kélagko', kóllanha sa' nahan ma'a apyókxoho nepkések, cham'a apteméssessama axta kéxegke Espíritu Santo yaqwayam kóllanha, yaqwayam enxoho kóllanha m'a Dios énxet'ák apagkok apkelmoma axta eñama m'a apyenkenma axta éma apagkok. 29 Ekya'ásegkók ko'o sekxega sa' peya elwak pók énxet'ák, apkelyetchesamakpoho aqsok nawha'ák éllo, megkalepyósek sa' elanok ma'a nepkések. 30 Kawomhok sa' nahan apkelánteyapma kélnepyeseksa kéxegke énxet'ák yaqwayam sa' elxekmósek apnámakkok apkelmopwancha'a amya'a, yaqwayam sa' elyetlakxak ma'a énxet'ák apteme nak melya'ásseyam. 31 Kólleyxmakha; kaxénwakxoho kélwáxok mayenseykmo axta ko'o sekmésso sekpeywa kéxegke yókxoho ekhem tén han yókxoho axta'a yetlo sélekxagweykha kélxama chá'a kéxegke ekweykmoho apqántánxo apyeyam.
32 “Élyáxeg, ekméssek ko'o kaxwók kéxegke yaqwayam eltaqmelchesek ma'a Dios tén han kaltaqmelchesek ma'a appeywa ekxeyenma nak segásekhayo. Yetneyk apmopwána Dios yaqwayam ewánegkessesek ma'a ektémakxa nak megkólya'ásseyam, tén han elmésagkok apkeltennassama axta elmésagkok ma'a énxet'ák apagkok apkelpagkanamap nak. 33 Axta ko'o katsapmak egkenyek selyaqye tén han xama enxoho m'a énámakkok apkelnaqta nak; 34 kélya'ásegkók kéxegke sektamheykencha'a axta ko'o ahagkok ahagko' yaqwayam enxoho ótak ma'a aqsok eyéméxchexa nak ko'o, tén han ma'a sélxegexma'a nak. 35 Élxekmóssegkek axta chá'a ko'o kéxegke nentémakxa antemeykha, tén han ampasmok ma'a ekha nak eyéméxchexa aqsok, yetlo ekxeyenma egwáxok ma'a aptémakxa axta appeywa Wesse' egegkok Jesús aptéma axta s'e: ‘Awanhók agko' katnehek ekpayheykekxa egwáxok negmésa enxoho aqsok egmók, megkaxók ma'a sẽlmésa enxoho negko'o aqsok.’”
36 Apkeltekxekxegkek axta aptapnák xapop Pablo natámen apteme appeywa xa, tén axta aptamheykegko xamo' nempeywa nélmaxnagko. 37 Apyókxoho axta nahan apkellekxagweykha, appatheteykha axta nahan Pablo, kélpetsessegkek axta anhan chá'a. 38 Kellapwámeykegkók agko' axta nahan, hakte apkeltennassegkek axta melwetekxók chá'a. Tén axta kélyetleykekxo ekweykekxoho m'a ekyetnamakxa axta yántakpayhe.
Viaje de Pablo a Macedonia y Grecia
1 En cuanto pasó el alboroto, Pablo llamó a los discípulos para darles algunos consejos. Luego se despidió de ellos y se fue a Macedonia. 2 Visitó todos aquellos lugares y animó con sus palabras a los hermanos, y después llegó a Grecia; 3 allí se quedó tres meses. Estaba ya a punto de tomar el barco para ir a Siria, cuando supo que los judíos se habían confabulado contra él, así que decidió regresar por tierra y pasar otra vez por Macedonia. 4 Lo acompañaron Sópater de Berea, hijo de Pirro; Aristarco y Segundo, de Tesalónica; Gayo, de Derbe; Timoteo; y también Tíquico y Trófimo, de la provincia de Asia. 5 Estos hermanos se adelantaron y nos esperaron en Troas. 6 Nosotros, pasados los días en que se come el pan sin levadura, salimos de Filipos en barco, y a los cinco días los alcanzamos en Troas, donde nos quedamos siete días.
Visita de Pablo a Troas
7 El primer día de la semana nos reunimos para partir el pan y Pablo se puso a enseñar a los creyentes; pero, como tenía que salir al día siguiente, prolongó su discurso hasta la medianoche. 8 Nos hallábamos reunidos en un cuarto del piso de arriba, donde había muchas lámparas encendidas; 9 y un joven llamado Eutico estaba sentado en la ventana. Como Pablo habló durante un largo tiempo, al muchacho le entró sueño y, profundamente dormido, se cayó desde el tercer piso, y lo levantaron muerto. 10 Entonces Pablo bajó, se tendió sobre el muchacho y lo abrazó. Y dijo a los hermanos:
—No se asusten; está vivo.
11 Luego Pablo volvió a subir, partió el pan, comió y siguió hablando hasta el amanecer, y entonces se fue. 12 En cuanto al muchacho, se lo llevaron vivo, y eso los animó mucho.
Viaje desde Troas a Mileto
13 Pablo había decidido ir por tierra, así que nosotros nos embarcamos antes para recogerlo en Asón, según lo acordado. 14 Cuando nos encontramos con Pablo en Asón, se embarcó con nosotros y fuimos a Mitilene. 15 Salimos de allí, y al día siguiente pasamos frente a Quío, y llegamos al puerto de Samos un día después. Al cabo de otro día de viaje, llegamos a Mileto. 16 Pablo no quiso parar en Éfeso para no retrasarse mucho en Asia, pues quería llegar pronto a Jerusalén y, de ser posible, estar allí para el día de Pentecostés.
Discurso de Pablo a los ancianos de Éfeso
17 Estando en Mileto, Pablo mandó llamar a los ancianos de la iglesia de Éfeso. 18 Cuando llegaron, les dijo: «Ustedes saben bien cómo me he comportado con ustedes desde el primer día que vine a la provincia de Asia. 19 He servido al Señor con humildad, con lágrimas y en medio de muchas pruebas que padecí por las confabulaciones de los judíos. 20 Nunca dejé de anunciarles todo lo que era útil para ustedes, y siempre les enseñé en público y en sus casas. 21 A judíos y a no judíos los insté solemnemente: “Vuélvanse a Dios y crean en nuestro Señor Jesús”. 22 Ahora, en obediencia al Espíritu, voy a Jerusalén, y no sé lo que allí me espera. 23 Lo único que sé es que, en todas las ciudades a donde voy, el Espíritu Santo me advierte que me esperan cárcel y sufrimientos. 24 Para mí, sin embargo, mi propia vida no cuenta, con tal de que yo pueda terminar con gozo mi carrera y cumplir el ministerio que el Señor Jesús me encomendó, de anunciar la buena noticia de la gracia de Dios.
25 »Ahora estoy seguro de que ninguno de ustedes, entre quienes he anunciado el reino de Dios, volverá a verme. 26 Por esto les digo hoy que mi conciencia está tranquila en cuanto a lo que pueda pasarles, 27 porque les he anunciado los designios de Dios, sin ocultarles nada. 28 Por lo tanto, estén atentos y cuiden de toda la congregación, en la cual el Espíritu Santo los ha puesto como encargados, para que guíen a la iglesia de Dios, que él compró con su propia sangre. 29 Sé que cuando yo me vaya vendrán otros que, como lobos feroces, querrán acabar con el rebaño. 30 Aun entre ustedes mismos se levantarán algunos que enseñarán mentiras para que los discípulos los sigan. 31 Estén alerta; no olviden que día y noche, y con lágrimas en los ojos, durante tres años yo he aconsejado a cada uno de ustedes.
32 »Ahora, hermanos, los encomiendo a Dios y al mensaje de su amor infinito, el cual tiene poder para fortalecerlos y darles lo que ha prometido a todo su pueblo. 33 Nunca he codiciado el dinero ni la ropa de nadie; 34 al contrario, bien saben ustedes que trabajé con mis propias manos para conseguir lo necesario para mí y para quienes me acompañan. 35 Siempre les he enseñado que así se debe trabajar, para ayudar a quienes están en necesidad, sin olvidar las palabras del Señor Jesús, que dijo: “Hay más dicha en dar que en recibir.”»
36 Después de decir esto, Pablo se puso de rodillas y oró con ellos. 37 Todos lloraron, y lo abrazaron y besaron. 38 Estaban muy tristes porque Pablo les dijo que no volverían a verlo. Luego lo acompañaron hasta el barco.