Pablo apwayam Corinto
1 Apmaheykegkek axta Pablo Corinto apkeñama Atenas natámen xa. 2 Cha'a apwetágweykenxa axta nahan xama judío apwesey axta Aquila m'a, apkeñama axta yókxexma Ponto. Yáma kaxwók axta nahan apwayam Aquila yetlo aptáwa' Priscila m'a Corinto apkeñama Italia. Kelánteyepmeyk axta m'a Italia, hakte apkeltémók axta elántépok apyókxoho judíos Roma m'a wesse' apwányam Claudio. Apya'áyekmek axta Pablo aptéma meyk'a, 3 apheykmek axta nahan Pablo m'a yaqwayam etneykha xamo', hakte hawók axta ektémakxa aptamheykha apkelane chá'a kélpakxanma. 4 Ekyókxoho sábado axta nahan chá'a apmeyeykekxak Pablo m'a apchaqneykekxexa nak judíos, apkeltennáseykegkaxa axta chá'a énxet'ák, apkelenxáneykemxa axta nahan elyaqmagkassesek apkelwáxok ma'a judíos tén han ma'a metnaha nak judíos.
5 Xama axta apkelweykmo Corinto Silas tén han Timoteo apkeleñama m'a Macedonia, wánxa axta aqsa aptéma Pablo apkeltenneykha amya'a eñama nak Dios tén han apkeltennasso chá'a judíos Jesús apteme Mesías. 6 Apkenmexmeyk axta eyke énxet'ák ma'a Pablo, apwanyeykha axta nahan; keñe axta Pablo appaxnexcheykencha'a aptaxno magkenatchesso megkalcha apwáxok aptamhágkaxa énxet'ák. Axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Kélsexnánémaxche kélagko' sa' kóltéhek kéxegke kólmahagkok ma'a sẽlmassésseykenxa nak, háwe sa' ko'o. Ay'ammok sa' ko'o kaxwók ma'a metnaha nak judíos.
7 Apteyepmeyk axta m'a apchaqneykekxexa nak judíos, keñe apmeyeykekxo apxagkok ma'a xama énxet apwesey axta Ticio Justo, apkelpeykessamo axta chá'a m'a Dios, aphama axta nekha apchaqneykekxexa m'a judíos. 8 Aptemegkek axta anhan mey'ásseyam Wesse' egegkok Crispo, apteme axta apkemha apmonye' apchaqneykekxexa judíos, yetlo m'a ekyókxoho ekheykha nak apxagkok. Apxámok axta anhan apteme melya'ásseyam énxet'ák apkeleñama axta Corinto, apkellegaya amya'a eñama nak Dios, kélyaqpassáseykegkek axta anhan yegmen. 9 Xama axta'a axta aptemék appaqhetchessama Wesse' egegkok Pablo apwanmagko s'e: “Nágye'; elenxanmoho aqsa aplegasso amya'a eñama nak ko'o. Ná ewanmégwom. 10 Hakte ekheyk ko'o xamók xép, méko kawának katnéssessamhoxma ekmaso, apxámok apagko' ko'o énxet'ák ahagkok se'e tegma apwányam nak.” 11 Apheykmek axta Pablo xama apyeyam nepxet pók ma'a Corinto, apkelxekmóssama amya'a eñama nak Dios nepyeseksa xa énxet'ák nak.
12 Apchaqneykekxeyk axta eyke judíos apkenmexma Pablo, cham'a aptémakxa axta wesse' apwányam Galión ma'a yókxexma Acaya; kélyentameykekxeyk axta m'a apheykegkaxa nak énxet'ák segyekpelchémo, 13 axta kéltemék kélanagkama apkeláneykha apchókxa s'e:
—Keso énxet apkelyaqmagkassessama nak chá'a apkelwáxok énxet'ák, apkeltennassama chá'a eyéméxko agko' elpeykeshok ma'a Dios, élmexma nak ma'a segánamakxa egagkok.
14 Xegkessegkek axta epaqmétek Pablo, aptéma Galión apkelanagkama judíos se'e:
—Kaxtemeyk xeyk ekteme aqsok ekmaso apkelane essenhan ekmaso agko' aptáhakxa, amok xeyk ko'o kélpeywa kéxegke kélteme nak judíos; 15 Kóllánekxoho kélagko' kéxegke, hakte kélpeywa kélagko' kéxegke xa kéltáhakxa nak, kélxéna nak apkelwesey énxet tén han ma'a ektémakxa nak segánamakxa kélagkok. Mamakók ko'o atnehek sekyekpelchémo awhénekxohok xa kéltáhakxa nak.
16 Tén axta kélántekkessama m'a sẽlyekpelchémókxa. 17 Keñe axta appasmomákpo kélpathetma m'a Sóstenes, apkemha apmonye' axta m'a apchaqneykekxexa judíos, kéltekpageykha axta anhan ma'a ekpayho nak sẽlyekpelchémokxa. Axta eyke keytnakhassamok apwáxok Galión xa.
Pablo apmeyeykekxa makham Antioquía
18 Néwomók axta apheykekxa Pablo m'a Corinto. Keñe axta natámen apkelpeykáseykegkokxa énxet'ák, apchánteykekxeyk axta yántakpayhe, yetlo Priscila tén han Aquila peya elmeyekxak ma'a yókxexma Siria. Apmópessamók axta apyese Pablo amonye' apchánte yántakpayhe m'a Cencreas, yaqwayam enxoho elának ma'a apxeyenma axta elának nápaqtók Dios. 19 Xama axta apkelweykekxo m'a Éfeso, apkexakhagweykekxeyk axta Pablo m'a Priscila tén han Aquila. Apmaheykegkek axta m'a apchaqneykekxexa axta chá'a judíos, apkelpaqhetchesseykenxa axta judíos ma'a apchaqneykekxa axta. 20 Apkeltémok axta eykhe exek ekwenaqte Pablo m'a énxet'ák, axta eyke emáheyo', 21 apkelpeykásegkokxeyk axta eyke aqsa aptéma apkelanagkama s'e: “Awaták sa' makham atnehek meyk'a, apkeltamho sa' Dios.”
Keñe axta apchántama yántakpayhe Pablo, aptépeykekxo makham ma'a Éfeso. 22 Xama axta apweykekxo m'a Cesarea, apmeyeykekxeyk axta Jerusalén apmáheyo elpeykesekxak ma'a énxet'ák apkeleñama axta kélaqneykekxexa, keñe axta apmeyeykekxo makham ma'a Antioquía.
Pablo apmahéyak Galacia tén han Frigia
23 Yáma wenaqtémók axta makham, apxegeykekxo makham apmaheykegko chá'a xama xama yókxexma m'a Galacia tén han ma'a Frigia, apkelwasqakkáseykxók axta apyókxoho énxet'ák apteme nak melya'ásseyam.
Apolo apkeltenneykha m'a Éfeso
24 Chaqhémok axta anhan apweykenxa Éfeso xama judío apwesey axta Apolo. Tegma apwányam Alejandría axta apkeñamak ma'a. Apwanchek axta apkeltenneykha m'a. Apya'áseykegkók axta anhan ma'a ektémakxa nak eknaqtáxésamaxche Dios appeywa. 25 Kéltámessegkek axta anhan ma'a ektémakxa nak Wesse' egegkok ámay apagkok. Eltennaha axta chá'a yetlo apmáheyo apagko', epékeshok axta chá'a apkelxekmósso m'a ekxeyenma nak Jesús. Wánxa axta eykhe apya'áseykegkoho aqsa m'a apyaqpassáseykegko axta yegmen énxet'ák ma'a Juan. 26 Apkeltenneykha axta Apolo yetlo meyke apkeye m'a kañe' apchaqneykekxexa axta judíos; xama axta eklegaya Priscila, tén han ma'a Aquila, apmomchek axta apxakko' appaqhetchessama, appékessáseykekxo ektaqmela m'a ektémakxa nak Dios ámay apagkok. 27 Xama axta apmáheyo emhagkok Apolo m'a yókxexma Acaya, appasmomchek axta m'a apkelyáxeg'a aptémo xamo' nak melya'ásseyam, kéltáxéssessegkek axta weykcha'áhak énxet'ák melya'ásseyam apheykha m'a Acaya, yaqwayam enxoho kólmok takha' apwokmo enxoho m'a. Xama axta apweykmo m'a Acaya, awanhek axta appasmo énxet'ák apteme axta melya'ásseyam, eñama m'a apkelásekhayo axta Dios xa énxet'ák nak, 28 hakte apchátegmoweykegkokxeyk axta chá'a Apolo judíos apkelpeywa, nápaqta'awók énxet'ák, axta keñamak megkalmopwagko exének ektáha megkamámnaqsoho énxet'ák ma'a apxeyenma axta chá'a, apmeykha axta chá'a Apolo Weykcha'áhak Eknaqtáxésamaxche apxekmóssama Jesús apteme Mesías.
Pablo en Corinto
1 Después de esto, Pablo salió de Atenas y se fue a Corinto. 2 Allí se encontró con un judío llamado Aquila, natural de la región del Ponto. Aquila y su esposa Priscila habían llegado de Italia poco antes, de donde tuvieron que salir porque el emperador Claudio había ordenado que todos los judíos salieran de Roma. Pablo fue a visitarlos, 3 y se quedó con ellos para trabajar juntos, pues ellos eran, como él, fabricantes de tiendas de campaña. 4 Y cada sábado Pablo iba a la sinagoga y debatía con judíos y no judíos, para convencerlos.
5 Cuando Silas y Timoteo llegaron de Macedonia, Pablo se dedicó por completo a anunciar la palabra y a demostrar a los judíos que Jesús era el Mesías. 6 Pero ellos comenzaron a ponerse en su contra y a insultarlo; así que Pablo sacudió su ropa en señal de protesta, y les dijo: «De ustedes será la culpa de su propia perdición; yo no me hago responsable. De hoy en adelante me iré a los no judíos.»
7 Cuando Pablo salió de la sinagoga, se fue a casa de Ticio Justo, quien adoraba a Dios y vivía al lado de la sinagoga. 8 Y sucedió que Crispo, el jefe de la sinagoga, creyó en el Señor, y con él toda su familia. Y al oír el mensaje, no solo él sino también mucha gente de Corinto creyó y fue bautizada.
9 Una noche, el Señor le dijo a Pablo en una visión: «No tengas miedo; sigue anunciando el mensaje, y no calles. 10 Yo estoy contigo y nadie pondrá un dedo sobre ti para hacerte daño, pues en esta ciudad hay mucha gente que me pertenece.» 11 Entonces Pablo se quedó un año y medio en Corinto, y se dedicó a enseñar entre ellos la palabra de Dios.
12 Por el tiempo en que Galión era gobernador de Acaya, los judíos se confabularon contra Pablo y lo llevaron al tribunal, 13 y dijeron al gobernador:
«Este hombre, contrariando la ley, anda persuadiendo a la gente a que adore a Dios.»
14 Pablo ya iba a hablar, cuando Galión les dijo a los judíos:
«Si se tratara de algún delito o algún crimen grave, yo, por supuesto, me tomaría la molestia de oírlos a ustedes los judíos; 15 pero como se trata de palabras, de nombres y de la ley de ustedes, arréglenlo entre ustedes. Yo no quiero meterme en esos asuntos.»
16 Y los echó del tribunal. 17 Entonces todos agarraron a Sóstenes, que era el jefe de la sinagoga, y allí mismo, delante del tribunal, lo golpearon. Pero a Galión nada de eso le importó.
Pablo regresa a Antioquía
18 Pablo permaneció en Corinto muchos días más. Después se despidió de los hermanos y, junto con Priscila y Aquila, se embarcó para la región de Siria. En Cencrea, antes de embarcarse, se rapó la cabeza para cumplir una promesa que había hecho. 19 Cuando llegaron a Éfeso, Pablo se despidió de Priscila y Aquila y se fue a la sinagoga, donde habló con los judíos que allí se reunían. 20 Ellos le rogaron que se quedara más tiempo, pero él no quiso, 21 sino que se despidió de ellos y les dijo: «Si Dios quiere, volveré a visitarlos otra vez.»
Después Pablo se embarcó y se fue de Éfeso. 22 Cuando llegó a Cesarea, viajó a Jerusalén a saludar a los de la iglesia, y luego se dirigió a Antioquía.
Pablo recorre Galacia y Frigia
23 Al cabo de algún tiempo, salió de nuevo a recorrer uno por uno los lugares de Galacia y Frigia, para fortalecer a todos los discípulos.
Apolos predica en Éfeso
24 Por aquel tiempo llegó a Éfeso un judío llamado Apolos, natural de la ciudad de Alejandría. Era elocuente y conocía muy bien las Escrituras. 25 Estaba instruido en el camino del Señor y hablaba con mucho entusiasmo, y aunque solo conocía el bautismo de Juan, enseñaba con claridad acerca de Jesús. 26 Apolos se puso a hablar con toda libertad en la sinagoga, pero cuando Priscila y Aquila lo oyeron, lo llevaron aparte y le explicaron más exactamente el camino de Dios. 27 Cuando Apolos quiso pasar a la región de Acaya, los hermanos le dieron su apoyo, y escribieron una carta a los discípulos de allá para que lo recibieran bien. En Acaya, ayudó mucho a quienes, por la gracia de Dios, habían creído, 28 pues delante de todos contradecía a los judíos con argumentos irrefutables, y con base en las Escrituras demostraba que Jesús era el Mesías.