Timoteo apteme apxegexma Pablo tén han Silas
1 Apweykmek axta Pablo m'a Derbe, tén han Listra, apwetágweykenxa axta xama énxet mey'ásseyam apwesey axta Timoteo, ekteme axta xama kelán'a judía étche, ekha megkay'ásseyam, griego axta eyke m'a apyáp. 2 Tásek axta nahan chá'a katnehek apkelxeyenma m'a ẽlyáxeg'a apheykha nak Listra tén han ma'a Iconio. 3 Apkeltémók axta etnehek apxegexma Pablo m'a Timoteo, apkeltémók axta eyke sekxók kólyenyekhássesek nekha apyempehek yaqwayam enxoho metaqnókkehek ma'a judíos apheykencha'a axta m'a yókxexma nak, hakte apyókxoho énxet axta apkelya'áseykegkohok apteme griego apyáp ma'a Timoteo. 4 Apkeltennáseykha axta chá'a ẽlyáxeg'a apkeltémókxa axta chá'a etnahagkok apkelmésso axta m'a énxet'ák kélápháseykha, tén han ma'a apkelámha apmonye'e nak kélaqneykekxexa Jerusalén, ekyókxoho yókxexma apkelweykenxa axta chá'a. 5 Keñe axta ekyennaqweykmo aptamhéyak melya'ásseyam ma'a énxet'ák apkeleñama nak kélaqneykekxexa, yókxoho ekhem axta nahan apxáméyak ma'a melya'ásseyam nak.
Pablo apwete apwanmagko énxet apkeñama Macedonia
6 Apkelyeykhágweykmek axta yókxexma Frigia tén han Galacia, hakte axta eltémók eltennaha amya'a eñama Dios Espíritu Santo m'a yókxexma Asia, 7 apkelweykmek axta ma'a néxa yókxexma nak Misia. Cha'a ekxeyenmakxa axta apkelwáxok elántaxnegwók ma'a yókxexma Bitinia, axta eyke yahayók ma'a Jesús Espíritu apagkok. 8 Xama axta apkelyeykhágweykmo m'a Misia, apkelmaheykegkek axta m'a Tróade. 9 Cha'a apweteykxa axta nahan Pablo aqsok kélxekmósso axta'a m'a; apweteyak axta xama énxet apkeñama Macedonia apkenmeykencha'a aptéma apkenagkama s'e: “Emyógma sa' Macedonia, hempásegwata sa'.” 10 Xama axta apweteya Pablo xa aqsok kélxekmósso nak, nenláneykekxeyk axta negko'o nentáhakxa peya ólmahagkok ma'a Macedonia, naqsók axta nenteméssessók sẽlwóneykencha'a negko'o Dios, yaqwayam anlegássók amya'a ektaqmela m'a.
Pablo tén han Silas apkelwayam Filipos
11 Nélchántegkek axta negko'o yántakpayhe m'a Troas, nélpéwomók axta nélxega m'a egkexe étkok ekwesey axta Samotracia neyseksa wátsam ekwányam, keñe axta mók ekhem nélweykmo m'a Neápolis. 12 Cha'a nélchempeykekxexa axta makham nélmaheykegko m'a Filipos, apheykegkaxa axta m'a romanos, apyawakxa axta tegma m'a yókxexma Macedonia. Axta negheykmok nahan yaqwatakxoho m'a. 13 Sábado axta nélánteyapma tegma apwányam nélmaheykegko nekha wátsam neganagkamakxa axta negko'o keytnók aptamheykegkaxa nempeywa nélmaxnagko m'a judíos. Negheykmek axta negko'o m'a, néltennáseykha axta Dios appeywa kelán'ák eyaqneykekxo axta m'a. 14 Lidia axta ekwesey xama xa kelán'ák nak; tegma apwányam Tiatira axta keñamak, apáwa hómáyok apkeltaqmalma axta nahan chá'a éxeykekxa'. Cháxa kelán'a, élpeykessamo axta chá'a Dios, ekháxenmo axta kéltenneykha, apkeltémók axta kataqmelcheshok ekháxenmo Wesse' egegkok ektémakxa apkeltenneykha m'a Pablo. 15 Kélyaqpássessegkek axta yegmen yetlo m'a ekyókxoho ekheykha nak axagkok. Keñe axta ektéma sẽlanagkama s'e:
—Naqsók agkok kélyekpelchawo kéxegke sektáha ko'o may'ásseyam Wesse' egegkok, kólhem sa' exagkok.
Keltémók axta aghók ma'a.
16 Axta entemék han negko'o nélmaheykegko ektamhomaxchexa axta chá'a nempeywa nélmaxnagko, negwetágweykmo xama kelán'a étkok ekha axta awáxok espíritu ekmaso ekxeyenma axta chá'a yaqwánxa katnehek egmonye'. Kelán'a étkok kélásenneykha naqsa axta m'a, ekxeyenmo axta chá'a yaqwánxa katnehek egmonye', ekwetassama axta chá'a selyaqye ekxámokma m'a kelwesse'e agkok. 17 Ẽlyetleykha axta negko'o xa kelán'a étkok nak, tén han ma'a Pablo. Axta entemék chá'a ekyennaqtéssamo ekpeywa s'e:
—¡Dios meyke ekhémo apkeláneykha xa énxet'ák nak, apkellegássek kéxegke m'a amya'a ekxeyenma nak ámay segwagkassamo teyp!
18 Ahóxek axta anhan ekteme xa ekweykmoho ekleklágweykmo Pablo, appeynchamakpok axta aptéma apkenagkama espíritu ekmaso ekha axta kelán'a awáxok se'e:
—Yetlo sekxeyenma Jesucristo apwesey éltamhók ko'o exche' katyapok awáxok xa kelán'a.
Yetlómók axta anhan ekteyapma espíritu ekmaso awáxok xa kelán'a étkok nak.
19 Xama axta apkelweteya kelwesse'e agkok megkalmopwagko kaxwók elwetak selyaqye eñama apchásenneykekxa xa kelán'a étkok nak, apmomchek axta Pablo tén han Silas, apnaqleykekxeyk axta apheykegkaxa énxet'ák ekyawe kéláyo m'a apheykegkaxa axta chá'a énxet'ák. 20 Apnaqleykxéssegkek axta énxet'ák segyekpelchémo. Axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Keso judíos aptekkesa nak ekyennamáxma nepyeseksa tegma apwányam egagkok se'e, 21 tén han apkelxekmósa nak énxet'ák nentémakxa magkegwagko nak negko'o óghok katnehek tén han anlanagkok, hakte negko'o nenteme romanos.
22 Tén axta apwakhegweykmo énxet'ák apkeltaqnagkama m'a Pablo tén han Silas, keñe axta énxet'ák segyekpelchémo apkeltémo kólyápetchesek apkelnaqta kólhexyawássesek yaqwayam kóltekpogmakha yámet. 23 Kélxatamchek axta kañe' sẽlpextétamakxa natámen ekxámokma kéltekpageykha. Apchánémakpek axta nahan megyeksek elanha m'a sẽlpextétamo ektáha axta apkeláneykha. 24 Xama axta ektéma amya'a apchánémakpo sẽlpextétamo xa, apxatamchek axta kañók agko' apwáxok ma'a tegma negmomaxchexa, apkelatchessessegkek axta apmagkok yámet élyagqaxe élméyak axta egmagkok.
25 Axta eyseksók axta entemék, aptamheykegkek axta nempeywa nélmaxnagko Pablo tén han Silas, apkelmeneykmassegkek axta negmeneykmasso eñama nak Dios, apkelháxenmók axta nahan ma'a apkelmomap apheykha axta nahan ma'a kañe' negmomaxchexa, 26 pelakkassegkek axta ekwaya ekyawheykha xapop ekyennaqte agko', weykmók axta élyawhéyáseykha m'a tegma apowhak negmomaxchexa nak. Yetlómók axta nahan élmayheykekxa atña'ák ekyókxoho kañe' negmomaxchexa, apyókxoho énxet'ák apkelmomap axta anhan kelhaxyawásamáxchek kélnaqtete cadenas. 27 Xama axta apxátekhaya m'a sẽlpextétamo ektáha axta apkeláneykha apkelmomap, apweteyak axta élmayheykekxo atña'ák negmomaxchexa, apleklegkek axta sókwenaqte apagkok apmáheyo yaqhakpekxa', hakte xeyenmeyk axta apwáxok apkelxegáneykmo m'a énxet'ák ektáha axta apkelmomap. 28 Keñe axta Pablo aptéma apkelpáxegkáseykencha'a s'e:
—¡Ná etwasáp aqsa, nenlánexkók negheyncha'a s'e!
29 Tén axta apkeltémo kólmések cháléwasso m'a sẽlpextétamo, apketcheykegkokxeyk axta aptaxnegweykekxo kañe', apkelpexyennamomchek axta apkeye, apkelpólegweykekxeyk axta apchaqneykegkaxa Pablo tén han Silas. 30 Keñe axta apkelántekkessama yókxexma. Axta aptemék apkelmaxneyeykencha'a s'e:
—¿Yaqsa eyéméxko ko'o alának yaqwayam awagkasaxchek teyp?
31 Axta aptemék apkelátegmoweykegko s'e:
—Etne mey'ásseyam Wesse' egegkok Jesús, ewagkasakpok sa' teyp xép tén han ma'a ekheykha nak apxagkok.
32 Tén axta apkeltennáseykencha'a Wesse' egegkok appeywa ekweykekxoho m'a ekyókxoho ekheykha nak apxagkok. 33 Yetlómók axta nahan apkelyenyéssesso apkelyense Pablo tén han Silas xa axta'a nak, tén axta kélyaqpássessama yegmen xa sẽlpextétamo nak, tén han ma'a ekyókxoho ekheykha axta apxagkok. 34 Apnaqleykekxeyk axta apxagkok, apkeleykegkek axta anhan aptéyak. Payheykekxók agko' axta apwáxok xa sẽlpextétamo nak tén han ma'a ekheykha axta apxagkok eñama apteme mey'ásseyam ma'a Dios.
35 Axto'ók axta apkeláphassama sẽlpextétamo m'a énxet segyekpelchémo, apkeltémo ekxeykxak apkeláneykha nak negmomaxchexa m'a Pablo tén han Silas. 36 Axta aptemék apkenagkama sẽlpextétamo Pablo s'e:
—Apkeltamhók xeyk ko'o akxeykxak kéxegke m'a énxet'ák segyekpelchémo; kélwanchek kaxwók kóltaqhekxak yetlo meyke ektamheykha kélwáxok.
37 Keñe axta Pablo aptéma apkelanagkama sẽlpextétamo ektáha axta kéláphasso s'e:
—Axta kólhaxnak kéxegke sẽltekpágeyncha'a nápaqta'awók énxet'ák meyke senlánekxésso amya'a nápaqta'awók ma'a énxet'ák sẽlyekpelchémo, ẽlxatmeyk axta aqsa anhan kañe' sẽlpextétamakxa neyseksa eykhe nenteme negko'o neghémo romanos. ¿Peya kólyexaxkohok kaxwók hẽlchexeykxak negko'o? Megkapayhawo kóltéhek. Tásek hẽlántekkesetámhok apancha'awók ma'a énxet'ák segyekpelchémo nak.
38 Apkeltennásseykekxeyk axta sẽlpextétamo m'a énxet'ák segyekpelchémo nak, apkelyegwaktegkek axta anhan apkellegaya aphémo romanos ma'a Pablo tén han Silas. 39 Tén axta apkelya'eykekxo énxet'ák segyekpelchémo apkeltémo eltennaksek eyesagko apteméssesakxa m'a Pablo tén han Silas. Apkelántekkessegkek axta, apkeltémok axta anhan elántépok ma'a tegma apwányam nak. 40 Xama axta apkelánteyapma sẽlpextétamakxa Pablo tén han Silas, apkelmeyeykekxeyk axta m'a Lidia axagkok. Apkelwetágweykekxeyk axta makham ma'a apkelyáxeg'a, apkelwasqakkáseykekxók axta nahan, keñe apkelánteyapma.
Timoteo acompaña a Pablo y a Silas
1 Pablo llegó a Derbe y a Listra. Allí conoció a un discípulo llamado Timoteo, que era hijo de una creyente judía y de padre griego, 2 y de quien los hermanos de Listra y de Iconio hablaban bien. 3 Pablo quería que Timoteo lo acompañara, pero antes lo hizo circuncidar para no ofender a los judíos que vivían en aquellos lugares, ya que todos sabían que el padre de Timoteo era griego. 4 En todos los pueblos por donde pasaban, comunicaban a los hermanos las instrucciones que los apóstoles y los ancianos de la iglesia de Jerusalén habían dado. 5 Así las iglesias se iban afirmando en la fe, y el número de creyentes aumentaba cada día.
Visión de Pablo
6 Como el Espíritu Santo no les permitió anunciar la palabra en la provincia de Asia, atravesaron la región de Frigia y Galacia, 7 y llegaron a la frontera de Misia, pues de allí pensaban entrar en la región de Bitinia, pero el Espíritu de Jesús tampoco les permitió hacerlo así. 8 Entonces pasaron de largo por Misia, y de allí bajaron al puerto de Troas. 9 Una noche, Pablo tuvo una visión en la que vio a un hombre de la región de Macedonia. Puesto en pie, ese hombre le rogaba: «Pasa a Macedonia y ayúdanos.» 10 En cuanto Pablo tuvo esa visión, nos dispusimos a viajar a Macedonia, seguros de que Dios nos estaba llamando para que anunciáramos allí la buena noticia.
Pablo en Filipos
11 Y así, nos embarcamos en Troas y fuimos directamente a la isla de Samotracia, y al día siguiente llegamos a Neápolis; 12 de allí fuimos a Filipos, que es una colonia romana y es la ciudad más importante de ese distrito de Macedonia. Allí nos quedamos algunos días. 13 El sábado salimos a las afueras de la ciudad, junto al río, donde pensábamos que había un lugar de oración. Allí nos sentamos y hablamos con las mujeres que se habían reunido en ese lugar. 14 Una de ellas, de nombre Lidia, era de la ciudad de Tiatira y vendía telas de púrpura. Esta mujer, que adoraba a Dios, se puso a escuchar a Pablo, y el Señor abrió su corazón para que comprendiera bien todo lo que Pablo decía. 15 Y fue bautizada junto con toda su familia. Después nos dijo entre ruegos:
—Si ustedes me consideran una verdadera creyente en el Señor, vengan a alojarse en mi casa.
Y nos obligó a quedarnos.
16 Un día, mientras íbamos al lugar de oración, nos encontramos con una muchacha que estaba poseída por un espíritu de adivinación. Era una esclava que por su capacidad de adivinación generaba muchas ganancias a sus amos. 17 Esta muchacha comenzó a seguirnos a Pablo y a nosotros, y gritaba:
—¡Estos hombres están al servicio del Dios altísimo, y les anuncian a ustedes el camino de salvación!
18 Esto lo hizo durante muchos días, hasta que Pablo, ya molesto, terminó por volverse y decirle al espíritu que la poseía:
—En el nombre de Jesucristo, te ordeno que salgas de ella.
En aquel mismo instante el espíritu la dejó.
19 Cuando los amos de la muchacha vieron que ya no podían esperar que ella siguiera haciéndoles ganar dinero, agarraron a Pablo y a Silas y los llevaron a la plaza principal, ante las autoridades. 20 Los presentaron ante los magistrados, y dijeron:
—Estos judíos están alborotando nuestra ciudad, 21 y enseñan costumbres que nosotros no podemos admitir ni practicar, porque somos romanos.
22 Entonces la gente se levantó contra ellos. Los magistrados ordenaron que los desnudaran y los azotaran con varas, 23 y después de haberlos azotado brutalmente los metieron en la cárcel, y allí ordenaron al carcelero que los encerrara bajo la máxima seguridad. 24 En cuanto el carcelero recibió esta orden, los metió en el calabozo interior de la cárcel y les sujetó los pies en el cepo.
25 Pero a eso de la medianoche, mientras Pablo y Silas oraban y cantaban himnos a Dios, y los otros presos escuchaban, 26 un fuerte temblor sacudió de repente los cimientos de la cárcel. En ese momento se abrieron todas las puertas, y se les soltaron las cadenas a todos los presos. 27 Cuando el carcelero despertó y vio que las puertas de la cárcel estaban abiertas, sacó su espada para matarse, pues pensaba que los presos se habían escapado. 28 Pero Pablo le gritó:
—¡No te hagas daño! ¡Todos estamos aquí!
29 Entonces el carcelero pidió una luz, entró corriendo y, temblando de miedo, se echó a los pies de Pablo y de Silas. 30 Luego los sacó y les preguntó:
—Señores, ¿qué debo hacer para salvarme?
31 Ellos contestaron:
—Cree en el Señor Jesús, y tú y tu familia obtendrán la salvación.
32 Y a él y a todos los que estaban en su casa les hablaron de la palabra del Señor. 33 A esa misma hora de la noche, el carcelero les lavó las heridas y, más tarde, él y toda su familia fueron bautizados. 34 Después los llevó a su casa y les dio de comer; y él y su familia estaban muy contentos por haber creído en Dios.
35 Por la mañana, los magistrados enviaron unos guardias al carcelero, con la orden de soltar a Pablo y a Silas. 36 El carcelero le dijo a Pablo:
—Los magistrados me han ordenado que los deje en libertad, así que ya pueden irse tranquilos.
37 Pero Pablo dijo a los guardias:
—A nosotros, que somos ciudadanos romanos, nos azotaron públicamente y sin antes habernos juzgado, y además nos metieron en la cárcel; ¿y ahora quieren soltarnos a escondidas? ¡Pues no! Que vengan ellos mismos a sacarnos.
38 Los guardias hicieron saber esto a los magistrados, los cuales se asustaron al oír que eran ciudadanos romanos. 39 Entonces los magistrados fueron a disculparse ante Pablo y Silas, y los sacaron y les rogaban que salieran de la ciudad. 40 En cuanto Pablo y Silas salieron de la cárcel, se dirigieron a casa de Lidia y, después de ver a los hermanos, les dieron ánimo y se fueron de allí.