Sẽlésso ólpeykeshok aqsok kéleykmássesso
1 Élyáxeg, mómenyeyk ko'o kalwagqamagkok kéxegke apkelxegama axta kóneg yaphope apyókxoho m'a ẽlyapmeyk nano', tén han apkelyeykheykekxo axta apyókxoho m'a Wátsam Ekwányam Ekyexwase. 2 Cháxa ektémakxa axta apkelyepetcheykekxo apyókxoho m'a Moisés eñama m'a apkelxega axta kóneg yaphope tén han apkelyeykheykekxa axta wátsam ekwányam ektémól'a yaqpássessama yegmen. 3 Apyókxoho axta anhan apteykegkok ma'a nento apkelmésso axta eñama Dios apmopwána, 4 apyeneykegkek axta nahan ma'a yegmen apmésso axta eñama apmopwána m'a Dios. Hakte apyeneykegkek axta m'a yegmen eñama axta ekteyapma m'a meteymog, apmésso axta m'a Dios, élyetlama axta chá'a m'a apkelmaheykegkaxa, cham'a Cristo. 5 Apxámók axta eyke mepeykessáseykekxa apwáxok Dios xa énxet'ák nak, axta keñamak ekheykegko aphopák ma'a yókxexma meykexa nak énxet.
6 Temegkek axta ekyókxoho xa, yaqwayam enxoho hẽlaksek negko'o, yaqwayam enxoho magkegmenyéhok negko'o m'a aqsok ekmaso nak, ekhawo apkelmopmenyého axta m'a énxet'ák nak. 7 Nágkólpeykesho aqsa kéxegke m'a aqsok kéleykmássesso nak, aptamheykegkaxa axta nápakha xa énxet'ák nak, ekhawo ektémakxa nak eknaqtáxésamaxche weykcha'áhak se'e: “Apheykha axta apteykegko aptéyak énxet'ák, tén han apyeneykegko m'a apyenéyak nak, keñe apkelchampeykekxo néten apnéweykegko.” 8 Manlanagkehek sa' negko'o m'a ekmeyámáxchexa nak antéhek negmeykha mansexta, apkeláneykegko axta nápakha xa énxet'ák nak, axta keñamak apkeletsapma veintitrés mil xama ekhem agko' ma'a. 9 Magyepkónek sa' nahan ma'a Cristo, aptamheykegko axta nápakha m'a énxet'ák nak, axta keñamak apkeletsapma éltakxéyak ma'a yéwa. 10 Nágkólpaqmésmakha nahan kólxének ekmaso m'a Dios, aptamheykegko axta nápakha m'a énxet'ák nak, apkelpaqméteykencha'a chá'a apxeyenma ekmaso m'a Dios, axta keñamak apkelnapma m'a Dios apchásenneykha apteme nak tekyawa yáp.
11 Temegkek axta nepyeseksa ẽlyapmeyk nano' ekyókxoho xa ektéma nak, yaqwayam enxoho agya'asagkohok negko'o. Naqtáxésamaxcheyk axta anhan xa, yaqwayam enxoho hẽlaksek negko'o nentáha nak negheykha makham amonye' ektemegwánxa néxa ekhem. 12 Énxet apkenagko nak énnák apkenmeykha, elanagkoho sa' aptáhakxa yaqwayam enxoho metyemhe'. 13 Megkáhapweyk makham kéxegke xama enxoho segyepkónma magmowánal'a ólenmaxaxkohok nenteme nak énxet. Kélwanchek kéxegke megkólya'ássók ma'a Dios, hakte megyohok sa' kéxegke kóllegagkohok ma'a segyepkónma ekyentaxno agko' magmowánal'a ólenmaxaxkoho'. Cháhapwa'ak sa' agkok kéxegke m'a segyepkónma, Dios sa' nahan egkések yaqwánxa kóltéhek kólmallánek kéxegke xa ekyepkónma nak, yaqwayam enxoho kólenmaxaxkoho'.
14 Élyáxeg sélásekhayo, cháxa keñamak séltamho nak ko'o megkólpeykesók ma'a aqsok kéleykmássesso nak. 15 Ektáhak ko'o sélpaqhetchesa kéxegke m'a sektémakxal'a alpaqhetchesek ma'a énxet'ák ekha nak apkelya'áseyak: kólyekpelkoho kélagko' kéxegke xa séltennasa nak. 16 Negmáha agkok negyenágko negko'o m'a egheykok negméssól'a chá'a ekxeyenma egwáxok ma'a Dios, cháxa nempasma negko'o m'a Cristo éma apagkok; nentókagkek agkok nahan ma'a pan nélyeptól'a nápakha'a apketkók, cháxa nempasma negko'o m'a Cristo apyókxa. 17 Nenxámok eykhe negko'o, negyókxoho eyke nenteykegkok chá'a negko'o xa xama pan nak. Cháxa keñamak nentamheykekxo negko'o xama xa.
18 Kóllano aptamheykegkaxa nak énxet'ák Israel: énxet aptéyak nak chá'a m'a aqsok kélnaqtósso ektekyawa kélmésso Dios, epasmekxak chá'a élánéxchexa enxoho aqsok ma'a ekwatnamáxchexa nak aqsok. 19 Akke ko'o axénak aqsok kéleykmássesso ektáha ekha ekmowána sektáha sekpeywa xa, maxénak nahan ko'o ápetek kélméssól'a kéleykmássesso megkaxnawo m'a mók ápetek nak. 20 Akke ekxénak ko'o apmésa enxoho chá'a aqsok apkelnapma m'a énxet'ák melya'áseyak nak Dios, kólmések chá'a m'a kelyekhama', keñe Dios megkólmése', mómenyeyk ko'o kólwéhenekxohok kéxegke ektémakxa nak kelyekhama'. 21 Megkólwanchek kéxegke kólhéshok mók kélyenéyak Wesse' egegkok egheykok apagkok, keñe kólyenagkokxak nahan ma'a kelyekhama' egheykok agkok nak; megkólwanchek nahan kóltáswók kélto m'a Wesse' egegkok mésa apagkok nak, keñe kóltáswakxak nahan ma'a kelyekhama' mésa agkok nak.
22 ¿Néltamhók enxeykel'a anlókasek Wesse' egegkok? ¿Egmelyéha'ak enxeykel'a negko'o, ya aghawok ma'a?
Mantawassáseykha ektáhakxa élchetamso apwáxok egmók
23 Katnohok chá'a amya'a s'e: “Egwanchek anlának negko'o negmakókxa enxoho anlána'.” Naqsók xa. Háwe eyke ekyókxoho aqsok ekpayhawo anlána'. Egwanchek anlának negko'o negmakókxa enxoho anlána', háwe eyke ekyókxoho aqsok ekyennaqtéssesso melya'ásseyam énxet'ák. 24 Nágkólchetam chá'a kélagkok kélagkók aqsok yaqwayam nak kapasmok, kólchetagkas chá'a aqsok yaqwayam kapasmok ma'a kélnámakkok.
25 Kóltawák chá'a kéxegke ekyókxoho ápetek ekhéyak nak ma'a kélchexeykekxexa nak ápetek, meyke kélmaxneyeykha xama enxoho eñama ektamheykha kélwáxok. 26 Hakte Wesse' egegkok apagkok ekyókxoho keso náxop, tén han ma'a ekhéyak nak awáxok.
27 Apkeláneyáha agkok kóltáswók kélto apxagkok énxet metne nak mey'ásseyam, kólmáwhok nahan kólmahagkok kéxegke, kóltawák chá'a ekyókxoho apmésakxa enxoho, meyke kélmaxneyeykha eñama ektamheykha kélwáxok enxoho. 28 Aptemék agkok elának xama énxet se'e: “Kéleykmássesso kélmésso s'e ápetek nak”, nágkóltaw, eñama kélyaheykekxoho m'a aptáha nak apkeltennasso, tén han eñama ektemessáseykha apwáxok. 29 Ekxénak ko'o m'a ektémakxa nak ektamheykha apwáxok pók énxet, háwe m'a ektamheykha nak kélwáxok kéxegke.
Mowanchek ko'o wohok hélmássesagkok ma'a sekmowána nak alának sekmakókxa alának eñama ektamheykha apwáxok ma'a pók énxet. 30 Ekméssek agkok ko'o ekxeyenma ewáxok Dios eñama m'a sekto nak, mowanchek ko'o wának kaxénaxchek ekmaso m'a aqsok sekmésso nak ko'o ekxeyenma ewáxok ma'a Dios. 31 Kéltókagkek agkok kélto, essenhan kélyenágko enxoho chá'a m'a kélyenéyak nak, essenhan kéllana enxoho chá'a mók aqsok enxoho, kóllána chá'a ekyókxoho yaqwayam kólteméssesek apcheymákpoho m'a Dios. 32 Nágkóllanés ekmaso xama énxet enxoho; tén han ma'a judíos nak, tén han ma'a metnaha nak judíos, tén han ma'a Dios énxet'ák apagkok nak. 33 Kólteme sektémakxa nak ko'o sélenxáneykmo chá'a alpeykessásekxak apkelwáxok apyókxoho énxet'ák, meyke sektegyeykha ahagkok ahagko' aqsok yaqwayam hepasmok, wánxa yaqwayam kapasmok ma'a apyókxoho énxet, yaqwayam enxoho elwagkasakpok teyp.
Los problemas de la idolatría
1 No quiero, hermanos, que olviden que nuestros antepasados estuvieron todos bajo aquella nube, y que todos atravesaron el mar Rojo. 2 De ese modo todos quedaron unidos a Moisés al recibir el bautismo bajo la nube y en el mar. 3 Igualmente, todos ellos comieron el mismo alimento espiritual 4 y tomaron la misma bebida espiritual. Porque bebían agua de la roca espiritual que los acompañaba en su viaje; y esa roca era Cristo. 5 Sin embargo, la mayoría de ellos no agradó a Dios, y por eso sus cuerpos quedaron tendidos en el desierto.
6 Todo esto sucedió como un ejemplo para nosotros, para que no codiciemos cosas malas, como ellos lo hicieron; 7 ni seamos idólatras, como algunos de ellos lo fueron, según dicen las Escrituras: «La gente se sentó a comer y beber, y luego se levantó a divertirse.» 8 No nos entreguemos a la inmoralidad sexual, como lo hicieron algunos de ellos, por lo que en un solo día murieron veintitrés mil. 9 Tampoco pongamos a prueba a Cristo, como algunos de ellos lo hicieron, por lo que murieron mordidos por las serpientes. 10 Ni murmuren contra Dios, como algunos de ellos murmuraron, por lo que perecieron a manos del exterminador.
11 Todo esto les sucedió a nuestros antepasados como un ejemplo para nosotros, y fue puesto en las Escrituras como una advertencia para quienes vivimos en los últimos tiempos. 12 Así pues, quien crea estar firme tenga cuidado de no caer. 13 Ustedes no han pasado por ninguna prueba que no sea humanamente soportable. Y pueden confiar en Dios, que no los dejará sufrir pruebas más duras de lo que pueden soportar. Por el contrario, cuando llegue la prueba, Dios les mostrará cómo salir de ella, para que puedan soportarla.
14 Por eso, mis queridos hermanos, huyan de la idolatría. 15 Les hablo como a personas que saben discernir: juzguen ustedes mismos lo que les digo. 16 Cuando bebemos de la copa bendita por la cual bendecimos a Dios, participamos en común de la sangre de Cristo; cuando comemos del pan que partimos, participamos en común del cuerpo de Cristo. 17 Aunque somos muchos, todos comemos de un mismo pan, y por esto somos un solo cuerpo.
18 Fíjense en el pueblo de Israel: quienes comen de los animales ofrecidos en sacrificio participan en común del servicio en el altar. 19 Con esto no quiero decir que el ídolo tenga algún valor, ni que la carne ofrecida al ídolo sea algo más que otra carne cualquiera. 20 Lo que digo es que esos sacrificios los ofrecen a los demonios, y no a Dios, y yo no quiero que ustedes tengan nada en común con los demonios. 21 No pueden beber de la copa del Señor y, a la vez, de la copa de los demonios; ni pueden participar de la mesa del Señor y, a la vez, de la mesa de los demonios.
22 ¿O acaso queremos provocar los celos del Señor? ¿Somos acaso más fuertes que él?
El respeto a la conciencia del prójimo
23 Algunos dicen: «Uno es libre de hacer lo que quiera.» Es cierto, pero no todo conviene. Sí, uno es libre de hacer lo que quiera, pero no todo edifica. 24 No hay que buscar el bien de uno mismo sino el bien de los demás.
25 Coman de todo lo que se vende en la carnicería, sin preguntar nada por motivos de conciencia; 26 porque el mundo entero, con todo lo que hay en él, es del Señor.
27 Si alguien no creyente los invita a comer, y ustedes quieren ir, coman de todo lo que les sirvan, sin preguntar nada por motivos de conciencia. 28 Ahora bien, si alguien les dice: «Esta carne fue ofrecida en sacrificio», entonces no la coman, en atención a quien lo dijo y por motivos de conciencia. 29 Estoy hablando de la conciencia del otro, no de la de ustedes.
¿Por qué habría yo de permitir que mi libertad sea juzgada por la conciencia de otra persona? 30 Si doy gracias a Dios por lo que como, no debo hacer que se hable mal de lo que para mí es motivo de dar gracias a Dios. 31 En todo caso, lo mismo si comen, que si beben, que si hacen cualquier otra cosa, háganlo todo para la gloria de Dios. 32 No escandalicen a nadie; ni a los judíos, ni a los no judíos, ni a quienes pertenecen a la iglesia de Dios. 33 Yo, por mi parte, procuro agradar a todos en todo, sin buscar mi propio bien sino el de los demás, para que todos alcancen la salvación.