Isaac apmahéyak Guerar
1 Tamheykekxeyk axta makham meyke nento xa yókxexma nak, ektéma axta m'a apyennaqtamakxa axta makham Abraham. Axta keñamak apmaheykegko Isaac ma'a Guerar, aphamakxa axta Abimélec, wesse' apwányam apagkok axta m'a filisteos. 2 Cha'a apxekmowáseykpexa axta han Wesse' egegkok ma'a. Aptáhak axta apcháneya s'e: “Ná emhók Egipto, exnekxa aqsa m'a séltamhókxa enxoho exek xép, 3 exa sa' aqsa sekxók makham se'e yókxexma nak, axek sa' chá'a ko'o xamo' xép, kataqmalmakha sa' chá'a ewáxok alano', hakte agkések sa' ko'o exchep se'e ekyókxoho xapop nak, tén han ma'a aptawán'ák neptámen. Keñe sa' alának ma'a séltennassama axta alának ma'a apyáp nano' Abraham. 4 Apxámokma apagko' sa' atnéssesek ma'a aptawán'ák neptámen, apweykenxal'a apxámokma yaw'a m'a néten, agkések sa' nahan ko'o ekyókxoho s'e xapop nak, apkeleñémo sa' kólteméssesagkok ma'a apyókxoho énxet'ák apheykha nak keso náxop, eñama m'a aptawán'ák neptámen, 5 hakte élyaheykekxók axta ko'o m'a Abraham, apkeláneyak axta han ma'a séltémókxa nak chá'a etnehek, seyánamakxa axta chá'a etnehek, tén han segánamakxa ahagkok nak, keñe han ma'a nélxekmowásamáxche ahagkok nak.”
6 Tén axta Isaac aphakmo m'a Guerar, 7 apkelmaxneyáha axta han Isaac énxet'ák apheykha axta m'a yókxexma nak, cham'a Rebeca, apkekak axta eyke Isaac exének ektáha aptáwa', apxénchek axta aqsa ektáha apyáxeg. Tásók agko' axta han ma'a Rebeca, xénchek axta apwáxok Isaac kasexnenak yaqhek ma'a énxet'ák apheykha axta m'a yókxexma nak.
8 Wenaqtegkek axta han apha m'a. Xama ekhem axta han apkelteyányeyncha'a Abimélec ma'a átog étkok nak, apwet'ak axta Isaac apkelaxñáseyncha'a aptáwa' Rebeca. 9 Keñe axta apkeltamho kólyentawakxések ma'a Isaac. Aptáhak axta apcháneya s'e:
—Aptáwa' neyke exchep ma'a kelán'a nak, ¿naqsóya? ¿Yaqsa axta eyke ektáha apxéna ektáha apyáxeg?
—Xénchek axta eyke ko'o ewáxok hesexnenak amátog —axta aptáhak Isaac.
10 Aptáhak axta apcháneya Abimélec se'e:
—¿Yaqsa ektáha senteméssesa nak xa ektáha nak? Hakte enxama exchek kexa katnehek epathetagkok ma'a aptáwa' nak, keñe exchep hẽlsexnenak ólanagkok mólya'assáxma.
11 Keñe axta Abimélec aptáha apkeláneya apyókxoho énxet'ák apagkok se'e:
—Apteméssessekmók sa' agkok exma ekmaso xama énxet se'e énxet nak, essenhan ma'a aptáwa' nak, ematñekxak sa'.
12 Apkeneykekxeyk axta aqsok Isaac xa apyeyam nak, cháxa yókxexma nak, xámok agko' axta han apnakxo ekyexna aqsok apkeneykekxa, hakte appasmomchek axta m'a Wesse' egegkok, 13 wesse' axta aptemék, xámokmeyk agko' axta aqsok apagkok. 14 Apxámokmeyk axta han nepkések apnaqtósso, tén han weyke, apxámokmeyk axta han ma'a apkelásenneykha, apnathayak axta m'a filisteos. 15 Apkelmetmeykegkek axta han máxek Abraham apkeláneykha, cham'a apyennaqtamakxa axta makham ma'a apyáp Abraham; keñe axta filisteos apkelápeykekxo xapop apkelwánaqteyáseykekxo. 16 Tén axta Abimélec aptáha apcháneya Isaac se'e:
—Etyep sa' se'e, egyeykhássekmok kaxwók xép apteme wesse'.
17 Apxegkek axta m'a Isaac, appakxenwokmek axta m'a yókxexma xapop ekyapwate nak Guerar, aphakmek axta m'a. 18 Apkelmetmékxeyk axta makham yámelchet kélmétegkáseyak axta m'a apyáp apyennaqtamakxa axta, apkelápeykekxa axta m'a filisteos, natámen apketsapma axta apyáp, aptemessáseykekxeyk axta han élwesey m'a nanók apteméssessamakxa axta m'a apyáp. 19 Apmetmeyk axta han Isaac apkeláneykha xama yámelchet ma'a xapop ekyapwate nak, apchaqhawók axta han ekteyapmakxa yegmen. 20 Apkelátegmoweykpek axta han apkeláneykha nepkések nak xapop ekyapwate Guerar ma'a apkeláneseykha axta Isaac nepkések apnaqtósso, hakte apxénchek axta ektáha apagkok ma'a yegmen nak. Axta keñamak Isaac apteméssessama ekwesey “Nélátegmómaxchexa'” cháxa yámelchet nak, hakte apkelátegmoweykpek axta m'a. 21 Tén axta apkeláneykha apkelmetmégkokxo makham mók yámelchet, keñe axta éllókásekxo makham ma'a, tén axta Isaac apteméssesa ekwesey xa yámelchet nak. “Nélenmexamaxchexa'.”
22 Tén axta apxegeykekxo m'a Isaac apheykmo makhawók agko', apmétaweykmek axta makham mók yámelchet ma'a. “Meyke Sẽlya'assóxma”, axta aptemessásak ekwesey, hakte massék axta éllókasa. Keñe axta aptáha s'e: “Egméssek kaxwók Wesse' egegkok meyke sẽlya'assóxma s'e yókxexma nak, yaqwayam anxátekhaksek negheykegkaxa'.”
23 Axta apxeghok Isaac xa, apmahágko m'a Beerseba. 24 Apxekmowáseykpek axta han Wesse' egegkok xa axta'a nak. Aptáhak axta apcháneya s'e:
“Ko'o sekteme
Dios apagkok ma'a
apyáp axta Abraham.
Nágye aqsa,
ekheyk ko'o xamo' xép.
Apasmok sa',
axámássesagkok sa' han
aptawán'ák neptámen,
eñama m'a
séláneykha Abraham.”
25 Apkelanak axta han Isaac xama ekwatnamáxchexa aqsok ma'a, apkelpeykásawók axta Wesse' egegkok. Appakxenwokmek axta m'a yókxexma nak, keñe apkeláneykha apmetma xama yámelchet.
Isaac tén han Abimélec aphéssamo mók apkelpaqmeyesma
26 Apkexyekmek axta Abimélec apkeñama m'a Guerar apya'aweykto Isaac peya epaqhetchesek. Apkelyetlánteyk axta han ma'a apnámakkok, cham'a Ahuzat, tén han Ficol, apteme axta apkemha apmonye' sẽlpextétamo apagkok. 27 Aptáhak axta Isaac apkeláneya s'e:
—Élenmexmeyk ko'o kéxegke, éltekkessegkek ma'a xapop kélagkok nak, ¿yaqsa ektáha sélya'aweykto nak?
28 Aptáhak axta apkelátegmowágkokxo s'e:
—Negweteyak negko'o aphama exchep xamo' ma'a Wesse' egegkok, xénchek eykhe negko'o egwáxok néltamho exchep aghéshok mók nélpaqhetchásamáxkoho. Sa' katnehek neghéssamo mók nélpaqhetchásamáxkoho s'e: 29 mehenteméssessamók sa' exma ekmaso exchep negko'o, hakte axta ólya'assók chá'a negko'o exma exchep. Tásek chá'a katnehek nenteméssesakxa, negyenyeykekxeyk axta aqsa yetlo meyke ektáhakxa egwáxok, keñe kaxwók appasma m'a Wesse' egegkok.
30 Tén axta Isaac apkelánesa ekyawe agko' ektámáxche', aptókagkek axta han aptéyak yetlo apyenéyak. 31 Keñe axta axto'ók apnaqxétekhágko, apmésa chá'a appeywa pók ekmámnaqsoho agko'. Tén axta Isaac apkelpeykeságkokxo, keñe axta apkeltaqháwo m'a aptáha kaxwók apkelásekhayókxa'.
32 Chaqhawok axta han xa ekhem nak, apkelwákxexa axta Isaac apkeláneykha, apkeltennássekxo apwet'a yegmen ma'a yámelchet apmeta. 33 Apteméssessek axta han Isaac ekwesey Sebá xa yámelchet nak. Cháxa keñamak ektéma nak makham apwesey Beerseba xa tegma apwányam nak.
34 Apmomchek axta Esaú m'a Judit, ekweykmo axta cuarenta apyeyam apagkok, apketche axta m'a Beerí, apteme axta hitita. Apmomchek axta han ma'a Basemat, apketche axta m'a pók hitita apwesey axta Elón. 35 Yentaxnéssessegkek axta apwáxok Isaac tén han Rebeca xa ánet kelán'ák nak.
Isaac oho Guerárpe
1 Oguahẽ jey ñembyahýi guasu upe tetãme, ojehu haguéicha Abraham oiko ramo guare upépe. Isaac oho Guerárpe, opytáva filistéo kuéra ruvicha guasu Abimélec retãme. 2 Ojechauka chupe Ñandejára, ha he'i chupe:
—Ani reho Egíptope. Epyta pe che ha'ehápe ndéve. 3 Eiko upépe. Che añangarekóta nde rehe ha rohovasáta. Ndéve ha ne ñemoñarépe ame'ẽta upe yvy, ha'e haguéicha nde ru Abrahámpe. 4 Ambohetáta ne ñemoñare umi mbyja yvágape guáicha, ha ame'ẽta chupe kuéra upe yvy. Ne ñemoñare rupi ojehovasáta opa tetã yvy arigua. 5 Rohovasáta, Abraham iñe'ẽ rendu haguére ha ojapo haguére che rembipota ha che rembiapoukapy.
6 Upérõ Isaac opyta Guerárpe. 7 Upepegua oporandu ramo chupe mávapa upe kuña ohóva hendive, he'i chupe kuéra:
—Che reindy hína.
Nde'íri hembirekoha okyhyjégui ojuka ramo guarã hikuái chupe ha ogueraha Rebeca ikuñarã. Ha'e niko kuña iporãva. 8 Hi'aremíma hína upépe, ha peteĩ árape filistéo ruvicha Abimélec, oma'ẽvo peteĩ ovetã rupi, ohecha Isaácpe ohavi'u ramo Rebécape. 9 Upérõ Abimélec ohenoika Isaácpe ha he'i chupe:
—Ne rembireko nipo ra'e pe kuña. Mba'ére piko ere ne reindyha?
Isaac he'i:
—Akyhyjégui che juka ramo guarã.
10 Abimélec he'i jey chupe:
—Maerã piko rejapo upéicha ore rehe? Ikatu vaerã mo'ã peteĩ ko'a pegua oñeno ne rembireko ndive, ha upéicha rupi ore mohembiapo vai.
11 Abimélec omomarandu opavavépe kóicha:
—Oimeraẽva opokóva ko kuimba'e térã hembirekóre, ojejukáta.
12 Isaac oñemitỹ upe tetãme ha ikóga kuéra hi'a porã, Ñandejára ohovaságui chupe. 13 Upéicha rupi, ko'ẽ ko'ẽre imba'e retave oiko peve chugui mba'eta rerekoha. 14 Ha'e ijovecha, ivaka ha hembiguái heta, upévare filistéo kuéra ndaija'éi hese. 15 Itúva Abraham oikove ramo guare, ojo'ouka vaekue heta ykua, ha filistéo kuéra omyenyhẽ yvýgui umi ykua. 16 Ha Abimélec he'i Isaácpe:
—Aipota resẽ ore retãgui. Ko'ágã niko ne mbaretevéma ore hegui.
17 Isaac osẽ upégui ha oñemohenda Guerar ñúme. 18 Ojo'ouka jey umi ykua itúva ojo'ouka vaekue, ha filistéo kuéra omboty vaekue ha'e omano rire. Ha ombohéra itúva ombohéra haguéicha. 19 Peteĩ árape Isaac rembiguái kuéra ojo'ovo ñúme peteĩ ykua, ojuhu y. 20 Mymba rerekua kuéra Guerar pegua katu he'i imba'eha, ha oñorãirõ hikuái hese. Upévare Isaac ombohéra upe ykua “Ñorãirõ”, oñeñorãirõ haguére hese. 21 Ojo'ouka jey ipyahúva ha oñeñorãirõ avei hese. Isaac ombohéra upe ykua: “Jeiko vai”.
22 Oho mombyry upégui ha ojo'ouka ykua pyahu. Upépe noñeñorãirõ véima hese ha ombohéra “Py'a pytu'u”, ha he'i: “Hasy peve Ñandejára ome'ẽ ñandéve py'a guapy. Águi katu oho porãtama ñandéve ko tetãme.”
23 Upégui oho Beersébape, ha upe pyharépe voi Ñandejára ojechauka chupe, 24 ha he'i:
—Che hína upe Tupã,
Abraham nde ru Jára.
Ani rekyhyje,
che roipytyvõta.
Abraham
che rembiguái rehehápe,
che rohovasáta,
ha ambohetáta
ne ñemoñare.
25 Isaac omopu'ã upépe peteĩ altar*f** ha omomba'e guasu Ñandejárape. Opyta upépe ha hembiguái kuéra ojo'o peteĩ ykua.
Isaac ha Abimélec ome'ẽ ojupe oñoñe'ẽ
26 Abimélec ou Guerar guive Isaac rendápe, iñirũ Ahuzat ha hembiguái kuéra ruvicha Ficol ndive. 27 Isaac he'i chupe kuéra:
—Mba'e piko pende reru che rendápe, ko peẽ na pende a'éiva che rehe, ha peẽ pe che mosẽ vaekue pene retãgui?
28 Ha'e kuéra he'i:
—Rohecha kuaa Ñandejára oĩha ne ndive, ha ro'e: “Ñañemoĩ hendive peteĩ ñe'ẽme Tupã rérape, jaikotaha ojoapytépe py'a guapýpe.” 29 Ñame'ẽna ojupe oñoñe'ẽ: Nde nderejapo mo'ãi ore rehe mba'eve ivaíva, ore niko ndorojapói vaekue nde rehe mba'eveichagua ivaíva. Iporãva uvei rojapo nde rehe, ha roheja reho py'a guapýpe. Ndéve katu ko'ágã Ñandejára nde rovasa.
30 Isaac ombichyka chupe kuéra so'o, ha ho'u oñondive kaguy reheve. 31 Opu'ã hikuái ko'ẽ mboyve ha ome'ẽ ojupe oñoñe'ẽ Tupã rérape. Isaac oipopyhy chupe kuéra, opyta hikuái oñoirũ tee ramo ha oho py'a guapýpe. 32 Upe árape avei oguahẽ Isaac rembiguái kuéra, ha he'i ojo'o hague ykua ha ojuhu y. 33 Isaac ombohéra upe ykua “Sebá”, ha upévare táva upepegua oñembohéra “Beerseba”.
Esaú omenda kuña hitítare
34 Esaú, oguereko ramo 40 áño, omenda mokõi kuñataĩ hitítare: Judit, Beerí rajy, ha Basemat, Elón rajýre. 35 Umi kuña umíva, heta ombohasa asy vaekue Isaac ha Rebécape.