Nabucodonosor apteme ekyeyháxma
1 “Ko'o, wesse' apwányam Nabucodonosor, émenyeyk ko'o keytek meyke ektáhakxa apkelwáxok tén han kataqmelek apheykha énxet'ák ekyókxoho apheykegkaxa, tén han ma'a énxet'ák mók ektémakxa nak chá'a apkelpeywa, apheykha nak keso náxop. 2 Émenyeyk ko'o kólya'asagkohok kéxegke aqsok sempelakkasso nak agweta', sexekmósa nak ma'a Dios meyke ekhémo. 3 ¡Awanhók agko' ma'a aqsok apkelane, tén han sempelakkasso nak agweta'! Megkamassegwomek sa' ma'a aptémakxa nak wesse' apwányam, megkatnégwomek sa' néxa ekha apmopwána.
4 “Ko'o Nabucodonosor, méko axta ko'o ektémakxa sekha m'a tegma aptaqmalma ahagkok nak, xámok agko' axta aqsok ahagkok. 5 Xama axta'a axta sekwet'a sekwanmagko neyseksa sekteyenma, égwakkassek axta han, kelchetagkassek axta ewáxok, temessáseyha axta ewáxok ma'a ektáhakxa aqsok sekwete. 6 Tén axta séltamho elchexyók hetyánegwatámhok apyókxoho ekha nak apkelmopwancha'a m'a Babilonia, yaqwayam héltennaksek ektémakxa m'a sekwanmagko. 7 Apkelwa'ak axta m'a apyókxoho apkelyohóxma nak Babilonia, tén han apkelya'áseykegkoho nak chá'a aqsok ekpowásamáxche, ekha nak apkelmopwancha'a, tén han apwetayo nak chá'a aqsok yaqwánxa katnehek, éltennássek axta ko'o m'a sekwanmagko, axta eyke héltennásak ektémakxa, hakte axta elya'ásegkok. 8 Axayók axta apwa'a sekhakxa m'a Daniel, kéltéma nak han Beltsasar, eñama m'a aqsok seyáyókxa nak, cham'a appékessáseykegko nak chá'a m'a Dios appagkanamap espíritu apagkok. Axta ektáhak séltennásencha'a sekwanmagko s'e: 9 ‘Beltsasar, apkemha apmonye' apagkok nak ma'a apkelya'áseykegkoho nak aqsok ekpowásamáxche', ekya'ásegkók ko'o exchep appékessáseykegko chá'a m'a Dios appagkanamap nak espíritu apagkok, tén han apya'áseykegkoho chá'a ekyókxoho m'a aqsok megkólya'áseyak nak. Yeyxho sa' sekwet'a exchek sekwanmagko, keñe sa' héltennaksek ektémakxa. 10 Keso aqsok sekwet'a axta ko'o neyseksa sekteyenma s'e:
“Ekwet'ak axta
xama yámet
ekwenaqte agko'
émha m'a neyseksa
nélwanmeygkaxa'.
11 Wánégyek axta
xa yámet nak
yawak axta han
ma'a awhak nak;
keltekxekwákxok axta
naw'ék ma'a néten,
agwethok axta
katnamok makhawók
agko' nak keso náxop.
12 Keltásók agko'
axta han ma'a áwa'
xámok axta han ekyexna,
awanchek axta
kasawhekxohok aptéyak
apyókxoho énxet'ák.
Kelyáqtegkek axta
kóneg ma'a
aqsok nawha'ák
élleykha nak yókxexma,
keláneykegkek axta
han axanák náta
m'a aktegák nak,
keleykegkek axta
aptéyak apyókxoho
énxet'ák keso
nélwanmeygkaxa nak.
13 “Pelakkassek axta han sekwet'a sekwanmagko xama Dios apchásenneykha apkelhaxneykha nak chá'a apwéweynto apkeñama néten, 14 aptáhak axta appaqmeta ekyennaqte s'e:
“Kólyaqnegkes yámet ekyawe,
kólyaqténches aktegák,
kólpalchesses áwa',
kólexpánchessesha ekyexna.
Kanyahagkok sa'
aqsok nawha'ák élyáqto
nak kóneg pessesse agkok,
kalchampak sa' náta
élyáqto nak aktegák.
15 Awhak sa' eyke
aqsa kóleymok
tén han kepmenák;
kóltehet sa' cadena
sawo ekyentaxno
tén han sawo ekyexwase,
katnamok sa' agkok
neyseksa pa'at
ma'a yókxexma nak.
Kapálwaták sa' yálye,
kapaxqak sa' agkok
aqsok nawha'ák
ma'a yókxexma.
16 Kalwánaqmak sa'
ekteme énxet,
máxa aqsok nawhak
sa' katnekxa',
siete apyeyam sa'
kawomhok xa ekmaso
nak ektáhakxa.
17 Cháxa apkeltamhókxa
nak kólteméssesek ma'a
Dios apkelásenneykha
apkelpagkanamap
apkelhaxneykha nak chá'a,
yaqwayam elya'asagkohok
chá'a apyókxoho énxet'ák
ekha apmopwána m'a
Dios meyke nak ekhémo,
nepyeseksa m'a
aptamheykegkaxa nak
chá'a kelwesse'e
apkelwányam énxet,
apteméssesso nak
chá'a apkeláneykha
apchókxa m'a apmakókxa
enxoho chá'a etnéssesek,
tén han apteméssessamo
nak chá'a apkemha
apmonye' nepyeseksa
énxet'ák m'a mékoho nak.’
18 “Cháxa sekwanmagko sekweteya axta ko'o xa, sektáha nak wesse' apwányam Nabucodonosor. Beltsasar, héltennés sa' ko'o ektémakxa, hakte méko xama enxoho apkelya'áseykegkoho ekha nak apkelmopwancha'a, apheykencha'a nak se'e sektémakxa nak ko'o wesse' apwányam; xép akke apwanchek héltennaksek ektémakxa, hakte apheyk xép apwáxok ma'a Dios appagkanamap nak espíritu apagkok.
19 “Keñe axta Daniel, kéltéma nak han Beltsasar, apwanmeya sekxo', ekyegwakkasa m'a ektáhakxa axta apwáxok. Ektáhak axta ko'o seyáneya, sektáha nak wesse' apwányam: ‘Beltsasar, nágkatnéssesha aqsa apwáxok sekwanmagko, sekwete exchek ko'o, keñe han yaqwayam nak héltennaksek.’ Aptáhak axta Beltsasar apchátegmowágkokxo: ‘¡Hay, wesse' apwányam, kalpehewakxoho annal'a apkelenmexma xa ektáhakxa nak apwanmagko! 20 Cháxa yámet ekwenaqte tén han ekyawe agko' awhak, apwet'a axta exchep, wesse', élweykekxoho nak naw'ék ma'a néten, negweteyo nak makhawók agko' keso nélwanmeygkaxa', 21 éltaqmalma nak áwa', tén han ma'a ekxámokma ekyexna, eksawhomo nak yaqwayam etawagkok apyókxoho énxet, élyexánegweyktamxa nak chá'a pessesse agkok ma'a aqsok nawha'ák élleykha nak yókxexma, éláneykegkaxa nak axanák aktegák ma'a náta, 22 xeyep xa yámet nak, wesse', eyánteykegko nak apteme ekha kéláyo, tén han apyennaqte. Chánteykegkek xép apteme apcheymákpoho, wesse', weykmók ma'a néten, sawheykekxók han apkeláneykha ekyókxoho yókxexma nak keso náxop. 23 Apwet'ak axta han xép wesse', Dios apchásenneykha appagkanamap apkelhaxneykha nak chá'a apwéweynto apkeñama m'a néten, aptáha appeywa s'e: Kólyaqnegkes yámet ekyawe nak, kólmasséssem sa', awhak sa' aqsa kóleymok tén han kepmenák; kóltehet sa' cadena sawo ekyentaxno, tén han sawo ekyexwase, katnamok sa' agkok neyseksa pa'at ma'a yókxexma. Kapálwaták sa' yálye, kapaxqak sa' agkok aqsok nawha'ák ma'a yókxexma, ekweykmoho siete apyeyam. 24 Keso ektémakxa exchep apwanmagko, yaqweykenxa etnéssesek xép ma'a Dios meyke nak ekhémo, wesse'. 25 Kóltekkesek sa' nepyeseksa apnámakkok xép wesse', aqsok nawha'ák sa' epaxqaha; pa'at sa' etwok ektémól'a weyke, kayássesek sa' yálye. Sa' katnehek xép apweynchámeykha ekweykmoho siete apyeyam xa, wesse', ekwokmoho apya'ásegwokmo ekha apmopwána m'a Dios meyke nak ekhémo, nepyeseksa m'a aptamheykegkaxa nak chá'a kelwesse'e apkelwányam énxet, tén han apteméssesso chá'a apkeláneykha apchókxa m'a apmakókxa enxoho chá'a etnéssesek. 26 Keñe m'a apkeltémo axta kóleymok aqsa m'a awhak nak, tén han ma'a kepmenák, cháxa ekteme peya makham exkekxak xép apteme wesse', apya'ásegwokmo sa' Dios apha nak néten, apteme apkeláneykha ekyókxoho aqsok. 27 Etne sa' se'e séltamhókxa nak etnehek, wesse': etne chá'a ekpéwomo aptémakxa, ná elána kaxwók mey'assáxma; elwatés aptémakxa ekmaso, epásem sa' ma'a apkelmopyóseka nak. Lapmaxcheyk sa' kexa eweynchamha chá'a meyke ektáhakxa aptáha enxoho xa ektáha nak, wesse', tén han katnahagkok chá'a ektaqmalma apweynchámeykha.’”
28 Temegkek axta han ekyókxoho xa aqsok nak, kéltennasso axta m'a wesse' apwányam Nabucodonosor: 29 Apweynchámeykha axta néten apxagkok aptaqmalma Babilonia m'a wesse' apwányam, natámen axta ekteme xama apyeyam, 30 aptáhak axta s'e: “¡Awanhók agko' nak la'a s'e Babilonia! Ko'o axta sélane yetlo sekmowána, sekhamakxa chá'a sektémakxa wesse' apwányam, yaqwayam enxoho kataxchek seyeymáxkoho.”
31 Axta han epenchásawok appeywa wesse' apwányam apleg'a xama kélpeywa eñama néten, ektáha eyáneya s'e: “Yeyxho sa' se'e wesse' apwányam Nabucodonosor. Háwe kaxwók xép apagkok aptémakxa nak wesse' apwányam; 32 kóltekkesek sa' xép nepyeseksa apnámakkok, aqsok nawha'ák sa' epaxqaha; pa'at sa' etwok ektémól'a weyke, ekweykmoho siete apyeyam, ekwokmoho apya'ásegwokmo ekha apmopwána m'a Dios meyke nak ekhémo, nepyeseksa m'a aptamheykegkaxa nak chá'a kelwesse'e apkelwányam keso náxop, tén han apteméssesso chá'a apkeláneykha apchókxa m'a apmakókxa enxoho chá'a etnéssesek.”
33 Yetlókok axta han ekteme m'a ekxénamaxchexa axta katnehek, kéltekkessek axta nepyeseksa apnámakkok ma'a Nabucodonosor; aptókek axta pa'at, ektémól'a weyke, yássessek axta m'a yálye, kelwegqak axta apwa', máxa axta náta áwa' táhak, kelwegqak axta han apophék, máxa náta ekyawe aphék axta táhak.
Nabucodonosor aptaqmelwayam
34 “Xama axta ekwokmo néxa ekxénamaxchexa hélteméssesek, énmexawok axta néten, ko'o Nabucodonosor, ekwetágkok axta ekmassa sekteme seyeyháxma; tén axta sekteméssesa apcheymákpoho m'a Dios meyke nak ekhémo, axta ektáhak sekpaqmeta sélpeykásawo m'a memassegwayam nak:
“Megkamassegwomek
sa' chá'a apmopwána;
katnahagkok sa' chá'a
aptémakxa nak
wesse' apwányam.
35 Mékoho
apancha'awók
nápaqtók ma'a
apyókxoho énxet'ák
nak keso náxop.
Elának chá'a apmakókxa
enxoho chá'a elána',
cham'a aqsok
ekhéyak nak néten
tén han keso náxop.
Méko awanchek
kanmexekxak apmopwána,
tén han katnehek
kának se'e:
¿Yaqsa ektáha
aptáha nak xa
ektáha nak?”
36 “Yetlókok axta sekya'ásegwayam exma, tén han sekxaweykekxa seyeymáxkoho sektémakxa nak wesse' apwányam, keñe han ekha séláyo, tén han sekteme wesse'. Élya'aweykteyk axta m'a sepaqhetcháseykha axta chá'a, tén han séláneykha ekyawe axta chá'a kéláyo, ektamhákxeyk axta ko'o makham sémha emonye' m'a seyókxa nak, ekxawákxeyk axta makham sekteme wesse' apwányam ma'a sektémakxa nak wesse', ekyawe agko' séláyo axta eyke táhak, megkaxnémo axta m'a nanók axta.
37 “Élpeykessamók ko'o kaxwók ma'a Wesse' Apwányam apha nak néten, ko'o Nabucodonosor, eyáyók han, ekteméssessegkek han apcheymákpoho, hakte naqsók agko' ma'a ekyókxoho aqsok apkelane nak, péwók nahan, apwanchek etnessásekxak mékoho m'a apkenè nak chá'a etnahak ekha kéláyo.”
Nabucodonosor itarova
1 “Che, Nabucodonosor, py'a guapýpe aikómi che róga guasúpe ha opa mba'e hembypa chéve. 2 Upéinte, peteĩ pyharépe, ahecha che képe peteĩ mba'e che mopirĩmbaitéva. Heta mba'e che mongyhyjéva ahecha. 3 Upérõ ahenoika opa karai arandu kuéra Babilonia peguápe omombe'u haguã chéve mba'épa he'ise umi mba'e che képe ahecháva. 4 Ou paje apoha, mba'e rechahára, karai arandu ha imba'e kuaáva mbyja kuérare oma'ẽvo. Amombe'u chupe kuéra umi mba'e che kepegua ha ndaikatúi he'i chéve mba'épa he'ise. 5 Ipahápe ou che rendápe Daniel, hérava avei Beltsasar, che tupã heraháicha. Tupã espíritu niko omyenyhẽ Daniel rekove. Amombe'u chupe upe che képe ahecha vaekue, kóicha: 6 ‘Beltsasar, nde niko hína karai kuéra arandu ruvicha. Che aikuaa Tupã espíritu nde rekove omyenyhẽha, ha aikuaa ave reikuaaha opa mba'e oĩva iñemimby. Ehendumi ko ahecha vaekue che képe ha ere chéve mba'épa he'ise.
7 Yvy mbytetépe ahecha oñembo'y
peteĩ yvyra máta ijyvatetéva.
8 Upéva okakuaa
ha imáta ipoguasuve ohóvo.
Hu'ã yvága peve oguahẽ
ha ojehecha,
yvy apýra guive.
9 Umi hogue iporã asy,
ha hi'a heta.
Maymáva chugui okaru.
Mymba ñumegua opytu'u iguýpe,
ha hakãre ojaitypo guyra kuéra,
Opa oikovéva hi'aguĩnte okaru.
10 Peichaháguinte ahecha Tupã remimbou, opa mba'e ohecháva, yvágagui oguejýva, 11 ha hatã he'íva:
Peity pe yvyra máta,
ha peikytĩ umi hakã,
pe hogue'opa
ha pemosarambi umi hi'a.
Tohopa mymba kuéra
iguýpe opytu'úva,
ha opa umi guyra kuéra
hakãre ojaitypóva.
12 Upe hapo ha imátante peheja,
fiérro ha vrónse pemoĩ hese
ha pe ñúme peheja,
kapi'ity apytépe.
Peheja to'a hi'ári ysapy,
ha mymba ñu apytépe
kapi'íre tokaru.
13 Tahesarái ha'e yvyporaha
tove mymbáicha toiko, 7 áño pukukue.
14 Upéicha he'i umi Tupã remimbou
opa mba'ére omañáva.
Toikuaáke opavave yvy ári
Tupã Yvatetegua
ipu'akaha opa tetãre.
Ha'e pe omoĩva
oisãmbyhy vaerãme,
ha omoĩva omoĩsévape.
Ha'e omoĩ tetã mburuvichárõ,
upe imichĩvévape yvy ári.’”
15 Mburuvicha guasu Nabucodonosor he'i:
—Péicha ahecha kuri che képe ha nde Beltsasar, eréta chéve mba'épa he'ise. Peteĩnte jepe karai arandu kuéra che retãgua apytépe ndoikuaái mba'épa he'ise. Nde katu reikuaa vaerã, Tupã imarangatúva espíritu oĩgui ne ndive.
16 Upérõ Daniel, hérava avei Beltsasar, opyta okirirĩ omondýigui chupe umi mba'e oúva chupe iñakãme. Nabucodonosor katu he'i chupe:
—Beltsasar, ani reheja upe che képe guare ne mondýi, térã umi mba'e he'iséva.
Beltsasar he'i chupe:
—Hánga'u umi mba'e recha vaekue ho'a nde rehe ija'e'ỹva akã ári, ha ani nde ári. 17 Pe yvyra máta nde rehecha vaekue opu'ã yvate ha ipoguasu, ohupyty yvága ha ojehecha mombyry guive. 18 Umi hogue iporã, ha pe yvyra máta hi'a hetágui omongaru opavavépe. Iguýpe opytu'u mymba ñumegua ha hakãme ojaitypo guyra kuéra. 19 Che ruvicha, upéva pe yvyra máta nde hína. Nde niko mburuvicha ndetuicháva, nde tuichakue yvága ohupyty, ha nde po guýpe oĩ opa tetã yvy jerekuévo. 20 Nde, che ruvicha, rehecha avei Tupã imarangatúva remimbou, opa mba'e ohecháva, oguejy ramo yvágagui ha he'i: “Peity yvýpe pe yvyra máta ha pehundi. Upe hapo ha imátante peheja, fiérro ha vrónse pemoĩ hese ha ñúme peheja, kapi'ity apytépe. Peheja to'a hi'ári ysapy, ha mymba ñumegua apytépe kapi'íre tokaru, 7 áño pukukue. 21 Upéva hína pe nde kepegua he'iséva ha Tupã Yvatetegua he'íma péicha ojehutaha ndéve, che ruvicha. 22 Nde, che ruvicha, reñemosẽta yvypóra apytégui reiko haguã mymba apytépe ñúre. Vakáicha kapi'íre rekarúta ha ysapy ne myakỹ mantéta. Péicha reikóta 7 áño pukukue, rehecha kuaa peve Tupã Yvatetegua ipu'akaha opa mburuvicha guasúre, ha ha'e omoĩha hendápe upe ha'e oipotáva. 23 Ha he'i ramo ojeheja haguã pe yvyra rapo imáta rembyre reheve, he'ise oñeme'ẽ jeytaha ndéve nde guapyha, rehecha kuaa rire ha'e oĩha opa mba'e ári. 24 Upévare, che ruvicha, ejapo ko ha'éva ndéve: ‘Anive ne rembiapo vai ha eiko hekoitépe. Epoi ne reko añágui ha eipytyvõ imboriahúvape. Ikatu mba'éko upéicharõ reiko py'a guapýpe ha osẽ porãmba ndéve opa mba'e.”
25 Opa ko'ã mba'e oñemombe'uháicha, ojehu mburuvicha guasu Nabucodonosórpe. 26 Áño haguépe, oguata jave hína hóga jere rupi, Babilóniape, 27 he'i sapy'a:
—Ajépa tuichaite ko Babilonia! Che amopu'ã vaekue ko táva ko'ápe aiko haguã ha opavave oikuaa haguã mba'eichaitépa che tuicha.
28 He'ipamívo ko'ã mba'e, yvágagui oñehendu ñe'ẽ he'íva: “Ehendúke ko ndéve ha'éva mburuvicha guasu Nabucodonosor. Nde ndaha'e mo'ã véima mburuvicha guasu. 29 Reñemosẽta yvypóra apytégui, reiko haguã mymba kuéra ndive. Vakáicha kapi'íre rekarúta 7 áño pukukue, rehecha kuaa peve Tupã Yvatetegua oĩha mburuvicha kuéra ári, ha ha'e omoĩha hendápe upe ha'e oipotávape.”
30 Upepete voi oiko Tupã he'i haguéicha, ha Nabucodonosor oñemosẽ yvypóra apytégui. Vakáicha oñepyrũ okaru kapi'íre ha ysapy mante hi'ári ho'a. Iñakã rague okakuaa taguato raguéicha, ha guyráicha ipyapẽ mbuku.
Nabucodonosor okuera
31 Oñembotývo umi ára oñemoĩ vaekue chéve, che, Nabucodonosor, ama'ẽ yvágare ha añandu akuera jeyha che akãme. Upérõ amomba'e guasu Tupã Yvatete guápe ha amomorã kóicha upe opa ára oikovévape:
“Ha'e oĩ opa mba'e ári,
mayma oúva oĩne ipo guýpe,
ha'e oporosãmbyhýta opa ára.
32 Henondépe, opa yvypóra,
ndaha'éi mba'eve.
Ha'e ojapo opa mba'e oipotáva,
yvy ári ha yvágape avei.
Ndaipóri ikatúva hese oñemoĩ,
ha noporandúi avavépe mba'épa ojapóta.”
33 Upepete añandu akueraite hague che akãme, ha opaite mba'e oñeme'ẽ jey chéve. Oiko jey che hegui mburuvicha mbarete ndetuicháva. Che rogagua ha opa poguasu kuéra oupaite che rendápe, ha che retã tuichave ymave guarégui.
34 Upévare che, Nabucodonosor, amomorã ha aropurahéi, amomba'e guasu ha arohory mburuvicha guasu yvágape guápe. Opa mba'e ha'e ojapóva niko añete ha hekopegua. Ha'e omomichĩ opavave oñemombaretesévape.”