Ezequías apteme wesse' apwányam Judá
(2 Cr 29.1-2)1 Apcheynamók axta apteme wesse' apwányam Ezequías, Ahaz axta apketche, wesse' apwányam axta Judá, ekweykmo axta apqántánxo apyeyam apteme wesse' apwányam Oseas, Elá axta apketche, wesse' apwányam axta Israel. 2 Veinticinco apyeyam apagkok axta Ezequías, veintinueve apyeyam axta apteme wesse' apwányam Jerusalén. Abí axta ekwesey egken, Zacarías axta apketche kelwána. 3 Leklamók axta apwáxok Wesse' egegkok ektémakxa aqsok apkelane m'a Ezequías, ekhawo ektémakxa axta ekyókxoho aqsok apkelane m'a David, apyáp nano' axta. 4 Axta apmassésseyam ma'a kélpeykessamókxa axta chá'a kéleykmássesso, nekha'a étkók axta aptemessáseykekxak ma'a meteymog kéláyókxa', apkelekkexeykekxeyk axta m'a kéleykmássesso nak Aserá, apkelpáxqátekxeyk axta m'a yéwa kéleykmássesso élánamáxche nak sawo ekyexwase, Moisés axta apkelane, apkelwatnamakxa nak makham aqsok ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok ma'a israelitas, keñe apteméssessama ekwesey Nehustán.
5 Axta ey'ásseykmok Wesse' egegkok ma'a Ezequías, Dios nak Israel. Méko axta aphawo m'a, axta exnémok ma'a apmonye'e apkelwesse'e apkelwányam axta Judá, tén han ma'a neptámen axta. 6 Axta eyenseykmok apyetleykha Wesse' egegkok, axta han eyámasmak xama enxoho, apkeláneyak axta ekyókxoho segánamakxa apagkok, apkeltémókxa axta etnehek Wesse' egegkok ma'a Moisés. 7 Axta keñamak appasmoma chá'a Wesse' egegkok, aptaqmelchessessegkek axta chá'a ekyókxoho aqsok apkelanakxa enxoho chá'a.
Apkenmexeykekxeyk axta Ezequías ma'a wesse' apwányam nak Asiria, apxénchek axta metnehek apkeláneykha. 8 Apmenxenmeyk axta han ma'a filisteos ekweykmoho m'a Gaza, tén han ma'a ektemegwánxa nak néxa xapop apagkok, eyeynmo m'a tegma netno', apchaqneykegkaxa nak apkelhaxneykha, ekweykekxoho m'a tegma apkelyawe apkelyennaqte nak.
Tegma apwányam Samaria apmomap
9 Apwakhegweykmek axta tegma apwányam Samaria m'a Salmanasar, wesse' apwányam axta Asiria yetlo sẽlpextétamo apagkok, apketámegkek axta, cham'a ekweykmo axta cuatro apyeyam apteme wesse' apwányam ma'a Ezequías, ektéma axta han siete apyeyam apteme wesse' apwányam Oseas, Elá axta apketche, wesse' apwányam axta Israel, 10 keñe axta ektéma apqántánxo apyeyam apmoma. Chaqhawók axta apmomakpo Samaria ekweykmo axta seis apyeyam apteme wesse' apwányam Ezequías, keñe nueve apyeyam apteme wesse' apwányam Oseas ma'a Israel. 11 Apkelántekkessek axta wesse' apwányam Asiria apheykegkaxa israelitas apnaqleykekxo m'a Asiria, keñe apkelhésseykmo m'a Halah, yókxexma nak Habor, wátsam nak ma'a Gozán, tén han tegma apkelyawe apagkok axta medos. 12 Temegkek axta xa ektáha nak, hakte axta elyeheykekxohok ma'a Dios Wesse' apagkok, aptawáseykha axta aqsa m'a ekhémo mók apkelpaqhetchásamákpoho, axta elyeheykekxohok ekyókxoho apkeltémókxa axta etnahagkok ma'a Moisés, apteme axta Wesse' egegkok apkeláneykha, axta han eláneykegkok.
Senaquerib aptaxnegwayam yókxexma Judá
(2 Cr 32.1-19Isa 36.1-22)13 Apketámeykegkek axta wesse' apwányam Senaquerib wesse' apwányam axta m'a Asiria apyókxoho tegma apkelyawe apkelyennaqte axta m'a Judá, cham'a ekweykmo axta catorce apyeyam apteme wesse' apwányam ma'a Ezequías. Apkelmomchek axta nahan. 14 Keñe axta Ezequías, wesse' apwányam nak Judá, apcháphássesa amya'a m'a wesse' apwányam Asiria, apha nak ma'a Laquis. Axta aptáhak appeywa apcháphássesso s'e: “Asagkek ko'o sektáhakxa'. Etyep sa' makham se'e seyókxa nak, ayánmagkasek sa' ko'o m'a ekwánxa enxoho apkeltamho ayánmagkasek.”
Tén axta wesse' apwányam Asiria apkeltamho eyánmagkasek chá'a Ezequías, wesse' apwányam nak Judá, nueve mil novecientos kilos sawo ekmope ekmomnáwa, keñe novecientos noventa kilos ma'a sawo ekyátekto ekmomnáwa. 15 Keñe axta Ezequías apkelmésa ekyókxoho sawo ekmope ekmomnáwa ekheykegko axta m'a Wesse' egegkok nak tegma appagkanamap apagkok, keñe han ma'a aqsok élmomnáwa ekheykegko axta m'a apxagkok nak wesse' apwányam. 16 Apkelhaxyawássek axta han Ezequías ma'a atña'ák nak Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok, tén han ma'a nekhaw'ék nak, apkelyepetchesso apagko' axta m'a sawo ekyátekto ekmomnáwa, tén axta apkelmésa m'a wesse' apwányam Asiria.
17 Tén axta wesse' apwányam Asiria apcháphasa xama sẽlpextétamo ekyawe kéláyo aphakxa m'a wesse' apwányam Ezequías, cham'a apkeláneykha apcháyo axta chá'a, keñe han pók sẽlpextétamo apkemha apmonye', apnaqlo m'a sẽlpextétamo apxámokma, axta apkelmahágkok ma'a Jerusalén, apkeleñama Laquis yaqwayam ektamagkok. Xama axta apkelwokmo m'a Jerusalén, keñe apkelpakxenwokmo m'a nekha yegmen atamnek ekmeyeykekxa nak ma'a néten kélyátamakxa yegmen, cham'a ámay ekmahéyak nak Kélyexwássessamakxa Apáwa. 18 Tén axta apwónéncha'a m'a wesse' apwányam, tén han Eliaquim, Hilquías axta apketche, apteme axta apkemha apmonye' m'a tegma apyawe nak, keñe han ma'a Sebná, apteme axta weykcha'áhak aptáxésso, tén han Joah, Asaf axta apketche, apteme axta appasmeykha aptamheykha wesse' apwányam, apkelántekkek axta apkelanyexakmo. 19 Cha'a aptáhakxa axta han apkeláneya sẽlpextétamo apkemha apmonye' asirios:
—Kóltennés sa' Ezequías se'e wesse' apwányam appeywa nak, wesse' apwányam nak Asiria: ‘¿Yaqsa apcháyo exchep megkatnaheykencha'a chá'a apwáxok? 20 ¿Xeyenmeyk enxeykel'a exchep apwáxok nempeywa ektaqmela ekhawo m'a ektémakxa nak ektaqmalma nenláneykekxa nentáhakxa, tén han negyennaqte yaqwayam agmallánek ma'a kempakhakma? ¿Yaqsa apchásenneykekxo exchep apmáheyo nak hénmexek ko'o? 21 Ekweteyak ko'o exchep apchásenneykekxo m'a Egipto. Máxa eyke yámámok énté m'a Egipto, aptasqapáha agkok xama énxet, kalyetxa', kamallahanwomhok nahan apmek. Cháxa apteméssessamakxa apyókxoho ektáha nak chá'a apyepetchegwayam ma'a faraón, wesse' apwányam nak ma'a Egipto. 22 Kéltemék agkok séláneya kéxegke s'e: Akke negko'o negáyók ma'a Dios Wesse' egegkok, ¿háweya Ezequías apmassésseykmo nak ma'a kélpeykessamókxa nak chá'a Dios tén han ma'a kélwatnéssamakxa nak chá'a aqsok? ¿háweya apkeltémo elpeykeshok wánxa xama ekwatnamáxchexa aqsok ma'a énxet'ák Judá tén han ma'a Jerusalén, cham'a ekwatnamáxchexa nak aqsok ma'a Jerusalén? 23 Elpaqhetchesakpoho wesse' ahagkok, wesse' apwányam nak Asiria: almések sa' ko'o exchep dos mil yátnáxeg, apwet'a enxoho m'a yaqwayam elchántek. 24 Mopwanchek xép emenxenek sẽlpextétamo asirios mékcha'awo apagko' nak, ¿apkelhaxneyk enxeykel'a exchep elxawak yátnáxeg tén han yaqwayam nak elchántek apkeleñama m'a Egipto? 25 ¿Apkeneykeya nahan axñekmok ko'o meyke Wesse' egegkok yaqwayam aktámegma', tén han amasséssók se'e apchókxa nak? ¡Neykhe apkeltémo ko'o aktámegmak kéxegke m'a tén han amasséssók!’
26 Aptáhak axta Eliaquim, Sebná tén han Joah apchátegmowágkokxo sẽlpextétamo asirios se'e:
—Hẽlpaqhetches arameo appeywa, anleghok negko'o m'a. Náhẽlpaqhetches hebreo appeywa, hakte aphaxnawók apyókxoho énxet'ák apheykha nak ma'a néten meteymog kélhaxta nepyáwa tegma.
27 Tén axta sẽlpextétamo asirios aptáha s'e:
—Háwe wesse' apagkok, háwe nahan wánxa kéxegkáxa, apkeltémo altennaksek ko'o wesse' apwányam Asiria s'e aqsok nak. Apyókxoho énxet'ák apheykha nak ma'a néten meteymog kélhaxta nepyáwa tegma, hakte kélhawók kéxegke m'a, kóltewekxak sa' kélye', kólyenagkokxak sa' nahan ma'a yegmen kélagkok.
28 Tén axta apkempákxo néten ma'a sẽlpextétamo apwesse', apyennaqtéssek axta appeywa appaqmeta hebreo appeywa, aptáhak axta s'e:
—Kóleyxho aptáhakxa exchek appeywa apcháphássesso m'a wesse' apwányam, wesse' apwányam nak Asiria: 29 ‘Nágkólho elyexanchesha m'a Ezequías; mopwanchek elwagkasek teyp neyseksa sélmá kéxegke.’ 30 Apkeltamhók sa' agkok kóltéhek kéláyo Wesse' egegkok ma'a Ezequías, aptáha enxoho elának se'e: ‘Naqsók sa' hẽlwagkasek teyp ma'a Wesse' egegkok; megkéshek sa' yaqwayam emok wesse' apwányam Asiria s'e tegma apwányam nak’, 31 nágkólyahakxa aqsa. Eyáphássek xeyk ko'o wesse' apwányam Asiria altennássak kéxegke yaqwayam enxoho kólyepetchekxa', tén han kólmésaxche aqsa, keñe sa' kélxama kélwanchek chá'a kóltawagkok ma'a anmen yámet ekyexna eñama nak ma'a neyseksa anmen yámet kélcheneykekxa, tén han ma'a higo yámet, kólyenagkok sa' nahan yegmen ma'a yámelchet kélagkok kélagko' nak. 32 Keñe sa' enaqlakxak ma'a xama apchókxa ekhémo nak ma'a kélókxa nak kéxegke, xama apchókxa apkemhakxa nak ma'a hótáhap tén han ma'a anmen yámet, yaqwayam sa' kóllanagkok ma'a kelpasmaga tén han vino, ekyetnamakxa nak han pexmok égmenek agkok ma'a olivo yámet, tén han ma'a yányawhéna'. Keñe sa' tásek katnehek kélheykha megkóletsepek sa'. Eyke nágkólyahakxoho m'a Ezequías, hakte apkelyexancháseyha apkeltennasa peya elwagkasek teyp ma'a Wesse' kélagkok. 33 ¿Yetnéya chá'a xama aqsok kéláyókxa mók apchókxa ekmowána kawagkasek teyp eyókxa neyseksa apma m'a wesse' apwányam Asiria? 34 ¿Háxko élmaheykegkaxa m'a aqsok kéláyókxa axta Hamat tén han ma'a Arpad? ¿Háxko élmaheykegkaxa m'a aqsok kéláyókxa axta Sefarvaim, Hená tén han Ivá? ¿Awancha'aya kalwagkasek teyp énxet'ák Samaria neyseksa apkelma m'a wesse' apwányam Asiria? 35 ¿Yaqsa axta aqsok kéláyókxa ekmowána kawagkasek teyp eyókxa neyseksa apkelma m'a wesse' apwányam Asiria? ¿Yaqsa eyke ektéma ekxeyenma nak kélwáxok Wesse' egegkok apwanchek ewagkasek teyp ma'a Jerusalén?
36 Apkelwanmeyágkek axta m'a énxet'ák nak, axta yátegmowágkok xama enxoho, hakte apkeltamhók axta megyátegmowagkehek xama enxoho m'a wesse' apwányam. 37 Tén axta m'a Eliaquim, apkemha apmonye' axta m'a tegma apyawe; ekweykekxoho m'a Sebná aptáxésso axta chá'a weykcha'áhak, tén han ma'a Joah appasmeykha axta chá'a aptamheykha m'a wesse' apwányam, apkelyepta apkelnaqta apkellegágkoho ekyentaxno apkelwáxok, yetlókok axta han apkelmeyeykekxa aphakxa m'a Ezequías, apkeltennássekxo aptáhakxa apcháneya m'a sẽlpextétamo ekyawe kéláyo.
Ezequías oisãmbyhy Judápe
(2 Cr 29.1-2)1 Áño mbohapyha oisãmbyhy haguépe Israel ruvicha guasu Oseas Elá ra'y, Judá ruvicha guasu Ezequías Ahaz ra'y, oñepyrũ oisãmbyhy. 2 Oguereko 25 áño ha oisãmbyhy 29 áño Jerusalénpe. Isy héra Abí Zacarías rajy. 3 Ezequías rembiapo iporã Ñandejára renondépe, iporã haguéicha opa itúva ypykue David rembiapo. 4 Ha'e pe oipe'a vaekue tupã nguéra tekoha, omyangu'i ita oñemboykéva tupã gua'u kuérape, ojoka Astarté*f** ra'ãnga ha ohundi mbói vrónse ojapo vaekue Moisés, upérõ peve niko Israelgua ohapýva chupe insiénso ha ombohéra Nehustán.
5 Ezequías ojerovia Tupã Israel Jára rehe. Opa Israel ruvicha guasu kuéra apytépe ha'e mboyve ha ha'e rire guare ndaipóri ha'eichagua. 6 Oiko Ñandejára ndive ha ndojeíri chugui araka'eve, ojapo uvei umi tembiapoukapy Ñandejára oheja vaekue Moisés rupi. 7 Upévare Ñandejára ohovasa ha osẽ porã chupe opa mba'e ojapóva.
Ezequías opu'ã Asiria ruvicha guasúre ha ojei ipo guýgui. 8 Avei ipu'aka filistéo kuérare Gaza ha hembe'y peve, umi óga yvate oñema'ẽha guive táva kuéra oñemombaretéva peve.
Ho'a Samaría
9 Áño irundyha oisãmbyhy haguépe Ezequías, upéva áño 7 oisãmbyhy haguépe Israel ruvicha guasu Oseas Elá ra'y, Asiria ruvicha guasu Salmanasar omongora táva Samaría ha ondyry hese, 10 ha mbohapy áño haguépe oñemomba'e hese. Samaría ho'a áño 6 oisãmbyhy haguépe Ezequías ha áño 9 oisãmbyhy haguépe Oseas Israélpe. 11 Asiria ruvicha guasu oguerahauka Israelgua Asíriape ha omohenda Haláhpe, ysyry Gozán Habor yvy peguápe ha médo kuéra táva kuérape. 12 Kóva ojehu opu'ã haguére Tupã Ijárare, ojei iñe'ẽgui ome'ẽ vaekue chupe, ha ndoikuaaséi ha ndojaposéi mba'eve umi mba'égui Moisés Ñandejára rembiguái he'i vaekue.
Senaquerib ondyry Judá rehe
(2 Cr 32.1-19Is 36.1-22)13 Áño 14 oisãmbyhy haguépe Ezequías, Asiria ruvicha guasu Senaquerib ondyry opa Judá pegua táva oñemombaretéva rehe ha oñemomba'e hese kuéra. 14 Upérõ Judá ruvicha guasu Ezequías omondo hembijokuái Asiria ruvicha guasu rendápe oĩva Láquispe, ha he'ika chupe: “Ajavy kuri. Esẽ che retãgui ha ajapóta eréva chéve.”
Asiria ruvicha guasu omoĩ Judá ruvicha guasu Ezequíaspe ohepy me'ẽ haguã impuésto ramo 9.900 kílo pláta ha 990 kílo óro. 15 Ezequías ome'ẽ chupe opa pe pláta ojuhúva tupao ha mburuvicha guasu rógape. 16 Upérõ avei Ezequías oipe'a tupaógui umi okẽ ha póste kuéra ha'e voi ojaho'ika vaekue órope ha ome'ẽ Asiria ruvicha guasúpe.
17 Upéi Asiria ruvicha guasu omondo mburuvicha guasu Ezequías rendápe peteĩ mburuvicha itenondéva, peteĩ hembijokuái ijeroviaha ha ambue mburuvicha itenondéva omyakãva ñorãirõhára aty guasu mbarete. Ha'e kuéra oho Láquisgui Jerusalénpe ondyry haguã hese. Oguahẽvo Jerusalénpe oñemohenda hikuái y rape ykére ogueraháva y yno'õ yvate guápe, pe tape rupi ohóva ao joheiha ñúme. 18 Upéi ohenói hikuái mburuvicha guasúpe, ha osẽ ojotopávo hendive kuéra mburuvicha guasu róga rerekua Eliaquim Hilquías ra'y, mburuvicha guasu kuatia kuéra rerekua Sebná, ha mburuvicha guasu moirũha joa Asaf ra'y. 19 Upépe upe mburuvicha asírio he'i chupe kuéra:
—Peje Ezequíaspe kóicha he'iha Asiria ruvicha guasu: ‘Mba'ére piko rejerovia eterei nde jehe? 20 Nde piko reimo'ã juru he'ẽ ikatuha ñambojoja teko katupyry, ha mba'e kuaa ñorãirõrã rehegua? Mávare piko reimo'ã rejeko repu'ã haguã che rehe? 21 Ahecha rejekoha Egipto rehe. Cháke Egipto niko takuapi ojekámava. Ha oimérõ hese ojekóva, oikutúta chupe ipópe ha ojasuríta hese. Péichako hína Egipto ruvicha guasu Faraón opa umi hese ojekóvape guarã. 22 Ha peje ramo chéve: Ore rojerovia Tupã ore Járare, mañei piko Ezequías ndoipe'ái ra'e umi ha'e oñemomorãha, ha umi Tupã altar, ha he'i Judá ha Jerusalén guápe omomorã haguã chupe upe altar Jerusalengua pente? 23 Eguahẽ peteĩ ñe'ẽme'ẽ che jára, Asiria ruvicha guasu ndive: che ame'ẽta ndéve 2.000 kavaju rejuhu ramo hi'ári guarã. 24 Ndéko ne remboguevi mo'ãi asírio ruvicha ikangyvéva jepe. Ha piko reimo'ã outaha ne pytyvõ kavaju arigua henda reheve Egíptogui? 25 Hi'arietegua, nde piko reimo'ã che aju hague andyrývo pende rehe ha ahundívo pene retã, ajeko'ỹre Ñandejára rehe? Ha'e hína upe he'i vaekue chéve andyry haguã pende rehe ha pohundi!’
26 Eliaquim, Sebná ha joa he'i hikuái pe mburuvicha asíriope:
—Eñe'ẽna oréve araméope; ore niko roikuaa upéva. Ani reñe'ẽ hebréope, umi tápia ári oĩva niko ohendupa hína pe eréva.
27 Pe mburuvicha asírio katu he'i:
—Ndaha'éi nde járape térã peẽme Asiria ruvicha guasu che mbou hague ha'e haguã ko'ã mba'e; umi tápia ári oĩvape uvei; ha'e kuéra niko, peẽicha avei ho'úta hepoti ha hoy'úta ity.
28 Upérõ pe mburuvicha oñembo'y ha osapukái hatã hebréo ñe'ẽme:
—Pehendúke ko he'íva peẽme mburuvicha guasu pavẽ Asiria ruvicha guasu: 29 Aníke peñembotavyuka Ezequíaspe, ha'e ndaikatúi pende pe'a che pógui. 30 Ezequías ogueroviaukase ramo peẽme pejerovia haguã Ñandejára rehe, ha he'i ramo: ‘Ñandejára ñande pe'áta katuete ko jejopy vaígui ha ndoheja mo'ãi ñande táva ho'a Asiria ruvicha guasu po guýpe’, 31 ani perovia chupe. Asiria ruvicha guasu che mbou ha'évo peẽme peñeme'ẽ haguã chupe ha péicha peteĩ-teĩ ho'u kuaáta iparraltýgui hi'ígo mátagui ha hoy'úta ijykua teégui. 32 Upéi pende reraháta peteĩ tetãme ojoguáva pene retãme, oĩháme trigoty ha parralty pejapo haguã mbujape ha kaguy, oĩháme ñandyry olívo ha eíra. Upérõ ikatúta peiko porã ha napemano mo'ãi. Ha aníke perovia Ezequíaspe, cháke pene mbotavy hína he'i ramo Ñandejára pende pe'ataha ivaívagui. 33 Umi ambue tetã nguéra apytépe piko oĩ nga'u peteĩ tupã ikatu vaekue oipe'a hetã Asiria ruvicha guasu pógui? 34 Mamo piko oĩ Hamat ha Arpad tupã nguéra? Mamo piko oĩ Sefarvaim, Hená ha Ivá tupã nguéra? Ikatu piko oipe'a ra'e Samaría Asiria po guýgui? 35 Máva piko opa tupã nguéra apytépe ikatu ra'e oipe'a hetã, Asiria ruvicha guasu pógui? Mba'ére piko peimo'ã Ñandejára ikatuha oipe'a ivaívagui Jerusalénpe?
36 Opavave okirirĩ ha nde'íri chupe mba'eve, mburuvicha guasu he'i haguére chupe kuéra ani haguã he'i mba'eve. 37 Upérõ mburuvicha guasu róga rerekua Eliaquim, mburuvicha guasu kuatia kuéra rerekua Sebná ha mburuvicha guasu moirũha joa, ojepy'apy, omondoro ijao ha oho Ezequías rendápe omombe'u haguã chupe upe he'i vaekue mburuvicha asírio itenondéva.