Senaquerib aptaxnegwayam yókxexma Judá
(2 Re 18.13—19.37Isa 36—37)1 Keñe axta natámen xa, tén han natámen apxekmósso meyenseyam apyetleykha Wesse' egegkok ma'a Ezequías, apwa'a m'a Senaquerib, wesse' apwányam axta m'a Asiria, apkelántaxnegwa'ak axta m'a Judá, apwakhegwa'ak axta m'a tegma apkelyawe élyennaqte axta kélhaxtegkesso nepyáwa', apmakók axta emok.
2 Xama axta apwet'a Ezequías apwa'a Senaquerib apmako han ektamagkok ma'a Jerusalén, 3 apkelmaxneyáha axta m'a apkelámha apmonye'e apagkok, tén han sẽlpextétamo, apkeltamho elapagkokxak ma'a élánteyapmakxa nak chá'a yegmen, ekhéyak axta m'a teyp tegma apwányam, leyawók axta apkelwáxok aptáhakxa apkeláneya. 4 Tén axta apchaqnákxo apxámokma apagko' énxet, apkelápegkokxeyk axta ekyókxoho élánteyapmakxa yegmen, tén han ma'a atamnek nak chá'a yegmen, ekyetno nak kañe' xapop, yaqwayam enxoho melwetyehek ekyawe yegmen apkelwa'a enxoho m'a apkelwesse'e apkelwányam nak Asiria.
5 Apyennaqteyásekxók axta apwáxok Ezequías, apkelánekxeyk axta m'a kélhaxtegkesso nak nepyáwa tegma, apkelánekxeyk axta han tegma apkelwenaqte m'a néten nak, tén han xama kélhaxtegkesso m'a yókxexma nak. Apyennaqtéssek axta han aphaxtegkesso m'a ámay kélekhesso nak xapop nenchántamakxa m'a David Tegma Apwányam apagkok, apkelanak axta han ekxámokma agko' ma'a sawhéwa tén han kéláhakkásamáxche'. 6 Tén axta apnegkena chá'a sẽlpextétamo apkemha apmonye' apagkok ma'a énxet'ák, apchánchesákxeyk axta m'a ekyawakxa nak exma, átog nak ma'a tegma apwányam, apkelwasqakkásekxók axta aptáha apkeláneya s'e: 7 “¡Kólyennákxoho sa'! ¡Kólyennaqteyásekxoho sa' kélwáxok! Nágkóle, nágkólyelqaxche apmonye' m'a wesse' apwányam Asiria, tén han ma'a apyókxoho sẽlpextétamo apxámokma apkelxegexma'a nak, nenxámok negko'o kaxnók ma'a apqántawo'. 8 Énxet apkelyennaqte apchásenneykekxak ma'a, keñe negko'o apheyk Dios Wesse' egegkok yaqwayam hempasmok némpakhe.” Xama axta eklegáxko appeywa m'a wesse' apwányam Ezequías, apkelyennákxók axta m'a énxet'ák.
9 Tén axta m'a wesse' apwányam Senaquerib, apkeñama axta m'a Asiria, apketámegko axta m'a Laquis yetlo m'a apyókxoho sẽlpextétamo apagkok, apkeláphasa nápakha sẽlpextétamo apkelámha apmonye'e apagkok ma'a Jerusalén, yaqwayam eltennaksek Ezequías, wesse' apwányam axta m'a Judá, keñe han ma'a apyókxoho énxet'ák apheykha axta m'a Jerusalén, keso amya'a nak:
10 “Aptáhak apcháphássesa appeywa Senaquerib, wesse' apwányam nak Asiria s'e: ‘¿Yaqsa ektáha megkatnaháncha'a nak kélwáxok, kélháncha'a nak aqsa Jerusalén neyseksa kélwakhamaxche'? 11 Apkeltennássek sa' agkok kéxegke Ezequías elwagkasek teyp Dios Wesse' kélagkok neyseksa sekmáheyo almok, cháxa apkelyexanchásencha'a xa, tén han peya yának kólmaskok kéxegke meyk élnapma, keñe han hem élnapma. 12 ¿Háwe enxeykel'a Ezequías apmasséseykmo nak ma'a kélpeykessamókxa nak chá'a Dios tén han ma'a kélwatnéssamakxa nak chá'a aqsok? ¿Háweya apkeltémo elpeykeshok tén han elmések aqsok ekmátsa nak ekpaqneyam wánxa xama ekwatnamáxchexa aqsok ma'a énxet'ák Judá tén han Jerusalén? 13 ¿Yagkólya'ásegkok kéxegke ko'o tén han élyapmeyk nano', nenteméssessamakxa axta negko'o apyókxoho énxet'ák apheykha nak mók apkelókxa? ¿Kelwagkassegkeya axta chá'a teyp aqsok apcháyókxa xa énxet'ák nak sélmoma chá'a ko'o? 14 ¡Méko axta xama enxoho aqsok apcháyókxa nak xa énxet'ák nak, apmassésseykmo axta élyapmeyk nano', yaqwayam kawagkasek teyp ma'a eyókxa' sekmomakxa axta chá'a ko'o! ¿Yaqsa ektáha ekxéna nak kélwáxok elwagkasek teyp ma'a Dios kélagkok? 15 Nágkólho elyexanchesha Ezequías; nágkóltemésses naqsók ma'a aptáhakxa enxoho apkeláneya, hakte méko axta xama aqsok kéláyókxa apagkok axta m'a énxet'ák ekmowána kalwagkasek teyp énxet'ák agkok sélmoma axta ko'o, tén han apkelmoma axta m'a élyapmeyk nano', ¡ekyágwánxa agkok mopwanchek elwagkasek teyp ma'a Dios kélagkok sélma enxoho ko'o kéxegke!’”
16 Apxegkásegkók axta aqsa makham apxéneykha apkenmexeyncha'a Dios Wesse' egegkok ma'a apkelámha apmonye'e apagkok axta m'a wesse' apwányam Asiria, keñe han apkenmexeyncha'a m'a apkeláneykha Ezequías. 17 Aptáxéssek axta han Senaquerib weykcha'áhak apwanyeyncha'a m'a Wesse' egegkok, Dios apagkok nak Israel, aptáhak axta appeywa s'e: “Mopwanchek elwagkasek teyp énxet'ák apagkok ma'a Dios apagkok nak Ezequías sélmá enxoho ko'o, ekhawo ektémakxa axta aqsok apcháyókxa énxet'ák ma'a mók apkelókxa megkamowagko axta kalwagkasek teyp sélmoma ko'o.”
18 Apkelpaqhetchessek axta ekyennaqte agko' Senaquerib apkelámha apmonye'e apagkok ma'a énxet'ák Jerusalén, apchaqneyncha'a axta m'a néten nak meteymog kélhaxtegkesso tegma, apkelyennaqtéssek axta apkelpeywa apkelpaqmeta hebreo appeywa peya elyegwakkasek, tén apkeltamho yé', keñe emok ma'a tegma apwányam nak. 19 Axta aptáhak apkelxénáncha'a Dios nak Jerusalén ma'a aptáhakxa axta apkelxéneykha m'a aqsok apcháyókxa axta m'a pók énxet'ák, aqsok kéláyókxa apkeláneyak apagko' axta m'a énxet'ák.
20 Tén axta wesse' apwányam Ezequías tén han Dios appeywa aplegasso Isaías, Amós axta apketche, aptamhágko nempeywa nélmaxnagko apkeltamho epasmok ma'a Dios. 21 Keñe axta Wesse' egegkok apcháphasa xama apchásenneykha, apsawhawók axta apkelnapa m'a apyókxoho sẽlpextétamo, keñe han sẽlpextétamo apkelámha apmonye'e tén han ma'a sẽlpextétamo apkelwesse'e apheykenxa axta m'a wesse' apwányam Asiria, apmegqágweykxók apagko' axta aptaqháwo makham ma'a apchókxa'. Xama axta aptaxnegwákxo m'a apkelpeykessamókxa axta chá'a aqsok apcháyókxa, axta apchaqhegwakxohok han apketchek apagko' nak ma'a.
22 Cháxa ektáhakxa axta apkelwagkasa teyp Wesse' egegkok ma'a Ezequías tén han ma'a apheykha nak Jerusalén, neyseksa apmáheyo elmok ma'a Senaquerib, wesse' apwányam axta m'a Asiria, keñe han neyseksa apmáheyo elmok ma'a apyókxoho pók apkelenmexma nak, meyke ektáhakxa apheykha axta aptemessásak ma'a apyókxoho apheykha nak nepyáwa'. 23 Apxámok axta énxet apkelseykenta Jerusalén aqsok apkelmésso naqsa Wesse' egegkok, tén han aqsok apkelmésso naqsa élmomnáwa m'a Ezequías, wesse' apwányam nak Judá. Cháxa eyeynókxa axta apxénamap ektaqmela ekyókxoho apheykegkaxa énxet'ák.
Ezequías apháxamap tén han aptaqmelwayam
(2 Re 20.1-11Isa 38.1-22)24 Cháxa eyaqhémókxa axta han apháxamákpo ekyentaxno agko' Ezequías xa ekhem nak; apkelmaxnagkamchek axta eyke Wesse' egegkok, apchátegmowágkek axta apxekmósa xama aqsok magkenatchesso. 25 Axta eyke egkéssók ekxeyenma apwáxok Ezequías ma'a Wesse' egegkok, eñama ektaqmalma apteméssessamakxa', apmomchek axta aqsa ekyawe agko' eyeymáxkoho apwáxok, axta keñamak aptaqnagkama m'a Wesse' egegkok, keñe han apkeltaqnaweykegko m'a énxet'ák nak Judá tén han Jerusalén.
26 Chaqhegkek axta apwáxok aptémakxa eyeymáxkoho apwáxok nápaqtók Dios ma'a Ezequías, aptamhágkek axta han ma'a apyókxoho apheykha nak Jerusalén. Massegkek axta apkeltaqnawéyak, neyseksa apha makham ma'a Ezequías.
Ezequías ekxámeykekxa aqsok apagkok
27 Xámeykekxeyk axta aqsok apagkok Ezequías, ekha kéláyo axta aptemék, apxámáseykekxeyk axta sawo ekmope élmomnáwa, sawo ekyátekto élmomnáwa, meteymog élmomnáwa éltaqmalma, sokmátsa, kéláhakkásamáxche' tén han mók ektémakxa nak chá'a aqsok élmomnáwa. 28 Apkeláneyak axta han tegma apwáxok apyawe yaqwayam kólxatmok ma'a hótáhap apaktek, anmen yámet égmenek tén han pexmok égmenek, keñe han kélnaqtósso axanák yaqwayam kólyáqkasek chá'a m'a mók ektémakxa nak kélnaqtósso, tén han nepkések apkelleykegkaxa, yaqwayam ellawha chá'a m'a nepkések. 29 Apkeltémok axta han elanakpok tegma apkelyawe, xámokmeyk axta weyke apnaqtósso, tén han nepkések, hakte apkelméssegkek axta Dios ekxámokma agko' aqsok apagkok.
30 Ezequías axta han apkeltémo kólápekxak ekteyapmakxa axta chá'a yegmen ma'a Guihón, cham'a eñama axta m'a néten, apya'ásenteyk axta atamnek ma'a kóneg, ekpayho nak taxnegwánxa ekhem ma'a David Tegma Apwányam apagkok. Tásek axta ekteyapma ekyókxoho aqsok apkelane m'a Ezequías.
Ezequías apkelma takha' kélapháseykha apkeleñama axta Babilonia
(2 Re 20.12-19Isa 39.1-8)31 Apyenyeykekxeyk axta apxakkók Dios ma'a Ezequías yaqwayam enxoho épkónek, tén han ékpelkohok ektémakxa élchetamso apwáxok, cham'a apkeláphassama axta nápakha apkelásenneykha m'a apkelwesse'e nak Babilonia, yaqwayam enxoho ey'ammok tén han eltennaksek ma'a aqsok sempelakkasso nak agweta', ekteyapma axta m'a apchókxa nak.
Ezequías apketsapma
(2 Re 20.20-21)32 Ektémakxa axta apweynchámeykha Ezequías, tén han aptamheykha eñama nak ekxeyenma apwáxok Dios, hágkek eknaqtáxésamaxche m'a weykcha'áhak apagkok axta m'a kelwesse'e apkelwányam axta Judá tén han Israel. 33 Xama axta apketsapma Ezequías, kélátawanyegwákxeyk axta m'a kélátawanyamakxa axta chá'a David apnámakkok, cham'a kañe' ekyetno nak néten. Apyókxoho énxet'ák Judá tén han Jerusalén axta kellapwámegkok apketsapma; keñe apyaqmagkasa apteme wesse' apwányam ma'a apketche Manasés.
Senaquerib ondyry Judáre
(2 R 18.13—19.37Is 36—37)1 Ko'ã mba'e rire, ha Ezequías ohechauka rire ohayhuha Tupãme, oguahẽ Asiria ruvicha guasu Senaquerib, ondyry Judáre ha omongora táva kuéra oñeñangareko mbaretéva, oñemomba'e haguã hese kuéra.
2 Ezequías ohechávo Senaquerib ouha ondyry haguãicha Jerusalénre, 3 oporandu karai ha mburuvicha kuérape, iporãtapa oñembotypa umi ykua oĩva táva rokápe ha ha'e kuéra he'i iporãtaha. 4 Upérõ oñembyaty heta kuimba'e ha ombotypa umi ykua ha umi y rape yvyguýpe oĩva, ani haguã oguereko y Asiriagua ruvicha guasu oguahẽvo upépe.
5 Ezequías oñembopy'a guasu ha omyatyrõ pe táva korapy jere yvate, omopu'ã avei óga yvate hi'ári ha peteĩ korapy jere oka gotyogua. Omombarete avei pe David táva tape yvate ojejupiha ha ojapouka heta kyse yvuku ha tete mo'ãha ñorãirõrã. 6 Upéi omoĩ mburuvicha ñorãirõrã, ombyaty opavavépe táva rokẽ megua korapy guasúpe ha omokyre'ỹ chupe kuéra he'ívo: 7 “Pene mbarete ha pende py'a guasúke! Ani pekyhyje térã pene kangy mburuvicha guasu Asiria pegua ha umi ñorãirõhára chupe omoirũva renondépe. Ñane ndive hetave oĩva hendive oĩvagui! 8 Hendive oĩ iñorãirõhára kuéra, ñane ndive katu oĩ Tupã Ñandejára ñane pytyvõ ha oñorãirõ haguã ñande ykére.” Ohendúvo ko'ã mburuvicha guasu Ezequías ñe'ẽ, opavave oñembopy'a guasu.
9 Mburuvicha guasu Asiria pegua ondyry hína upérõ táva Laquis rehe opa iñorãirõhára reheve ha omondo Jerusalénpe hembijokuái kuéra he'i haguã Judá ruvicha guasu Ezequías ha opa Jerusalén guápe ko'ã ñe'ẽ:
10 “Asiria ruvicha guasu Senaquerib he'ika peẽme: ‘Mávare piko pejerovia, ajeve pepyta Jerusalénpe peñemongora ramo jepe? 11 Ezequías he'i ramo peẽme, Tupã pende Jára pende pe'ataha che pógui, pene mbotavy hína ha pende rejáta pemano yuhéi ha ñembyahýigui. 12 Ndaha'éipa Ezequías raka'e ohundipa vaekue umi Tupã oñemomorãha, ha umi Tupã altar, ha he'i Judá ha Jerusalén guápe omomorã haguã chupe peteĩ altar añópente? 13 Ndapeikuaái piko mba'épa che ha che ru kuéra ypykue rojapo ra'e opa tetãre? Ikatu nga'u piko ra'e tupã nguéra umi rupigua oipe'a chupe kuéra che poguýgui? 14 Umi tetãmegua tupã nguéra apytépe ndaipóri vaekue peteĩ ikatúva oipe'a chupe kuéra che poguýgui. Mba'érepa peimo'ã pene Tupã ikatutaha pende pe'a che pógui? 15 Upévare ani peheja pene mbotavy Ezequías; ani perovia ha'e he'íva. Ndaipóri mba'eveichagua tupã umi tetã apytépe ikatu vaekue oipe'a chupe kuéra che térã che ru kuéra ypykue pógui, ha piko pene Tupã ikatúta pende pe'a che pógui’!”
16 Ko'ã ha hetave mba'e he'i Asiria pegua rembijokuái Tupã Israel Jára ha hembiguái Ezequías rehe. 17 Senaquerib omondo avei ikuatia oñe'ẽ vaíva Tupã Israel Jára rehe ha he'ihápe hese: “Umi tupã ambue tetã nguéra pegua ndaikatúi haguéicha oipe'a chupe kuéra che pógui, Ezequías Tupã ndaikatúi chéne avei oipe'a che pógui hetã guápe.”
18 Umi Senaquerib rembijokuái oñe'ẽ Jerusalén guápe oĩva korapy jere yvate ári ha osapukái hatã hebréo ñe'ẽme omondýi ha omongyhyje haguã chupe kuéra, ikatu haguã oñemomba'e upe távare. 19 Oñe'ẽ vai Jerusalén Tupã rehe, ambue tetã tupã nguéra rehe ramo guáicha, ha'éva yvypóra rembiapokuénte.
20 Upémarõ mburuvicha guasu Ezequías ha maranduhára*f** Isaías, Amós ra'y, oñembo'e ojerurévo Tupãme pytyvõ. 21 Upérõ Tupã omondo hemimbou*f** ojukáva opaichagua ñorãirõhára ruvicha ha umi ñorãirõhára ipy'a guasuvévape oĩva Senaquerib ndive. Ha'e katu ojevy mante hetãme tĩndyhápe, tuichaite ñemotĩme. Oikévo itupã gua'u tupaópe, upépe ojuka chupe umi ita'ýra tee.
22 Upéicha Ñandejára oipysyrõ Ezequías ha Jerusalén guápe Asiria ruvicha guasu Senaquerib ha ambue mburuvicha guasu pógui, ha ome'ẽ chupe py'a guapy opa ijykeregua ndive. 23 Upérõ heta oĩ ogueraháva Jerusalénpe imba'e kuave'ẽ Ñandejárape ha heta jopói iporãva Judagua ruvicha guasu Ezequíaspe guarã. Upe guive oñepyrũ herakuã guasu opa tetã apytépe.
Ezequías hasy ete ha okuera jey
(2 R 20.1-11Is 38.1-22)24 Umiha árape Ezequías hasy ete, oñembo'e Ñandejárape ha ha'e ombohovái chupe peteĩ mba'e techapyrã rupi. 25 Ezequías katu ndo hecha kuaái Tupãme ko imba'e porãre ha upéva rangue oñepyrũ ojejapo. Upévare Tupã ipochy hendive, Judá ha Jerusalengua ndive ave.
26 Ezequías katu ombyasy jey ha oñemomirĩ Tupã renondépe ha péicha avei ojapo Jerusalengua. Upévare Ñandejára ojoko ipochy oikove aja Ezequías.
Ezequíaspe oho porã
27 Ezequías ipira pire heta ha herakuã guasu opa rupi, ombyaty heta eterei pláta, óro, ita jegua, mba'e ryakuã porã, tete mo'ãha ha opaichagua mba'e repy. 28 Omopu'ã avei koty guasu oñongatu haguã trígo, kaguy, ñandyry, mymba rekoha opaichagua mymbápe guarã ha kora ovecha kuérape guarã. 29 Omopu'ãuka avei táva kuéra ha oguereko heta mymba tuicha ha michĩva, Tupã niko ome'ẽ chupe heta eterei mba'e.
30 Ezequías avei pe ombotyuka vaekue y rape osẽva Guihón ykua ijyvateha rupi ha ombohape iguy gotyo, David távagui kuarahy reike gotyo. Ha upéicha Ezequíaspe osẽ porã opa mba'e ojapo vaekue.
Ezequías omoguahẽ Babiloniagua remimboúpe
(2 R 20.12-19Is 39.1-8)31 Upéicha ojehu avei mburuvicha kuéra Babiloniagua omondo ramo hendápe hemimbou ohecha haguã chupe ha umi mba'e rechapyrã hetãmegua. Tupã oheja chupe ha'eño oikuaa haguã mba'eichaguápa ha'e ha oikuaa haguã hemiandu.
Ezequías omano
(2 R 20.20-21)32 Ambue mba'e Ezequías rekovekue guigua, ha umi mba'e porã ojapo vaekue Tupã rayhupápe, ojehai maranduhára Isaías Amós ra'y kuatiápe ha mburuvicha guasu kuéra Judá ha Israelgua kuatia kuérape. 33 Omano rire Ezequías oñeñotỹ oñeñotỹháme David rogagua, pe ijyvatevehápe. Opa Judá ha Jerusalengua ombyasy chupe ha hendaguépe oisãmbyhy ita'ýra Manasés.