1 Méko eykhe chá'a
kayaqmaksek ma'a
ekyeyháxma nak,
exyenmok aqsa chá'a,
méko eyke katnehek
chá'a apkelakakxa
m'a apkelpéwomo nak,
máxa etnahagkok ma'a
ektémól'a yámakméwa.
2 Apkelánegkek
agkok chá'a
melya'assáxma
xama apchókxa,
eyaqmagkasagkok
chá'a pók ma'a
apkelwesse'e
apkeláneykha
nak apchókxa,
keñe aptáha
enxoho apkemha
apmonye' m'a énxet
apya'áseykegkoho
nak chá'a
apkeláneykekxa aqsok,
kataqmelek chá'a
ekxega m'a apchókxa.
3 Apkemha apmonye'
ekmaso nak aptémakxa,
apnaqtawáseykegkoho
nak ma'a énxet meyke
nak aqsok apagkok,
máxa etnehek
ma'a ektémól'a
ekmámeye ekyennaqte
ektawáseykhal'a aqsok
ekyexna kélcheneykekxa.
4 Kaltaqmalmakha chá'a
apkelpeywa elxének
énxet'ák élmasagcha'a
nak apkeltémakxa m'a
apkelyetnakhasso nak
chá'a segánamakxa;
keñe m'a ektáha nak
chá'a apkelyeheykekxoho
m'a segánamakxa,
eltaqnaweyha chá'a.
5 Melya'ásegkok
aqsok ekpéwomo
m'a élyeyháxma nak,
apkelya'ásegkók eyke
ekyókxoho m'a
apkelye'eykekxa nak
chá'a Wesse' egegkok.
6 Tásek antéhek
meyke aqsok egagkok
tén han meyke
nentémakxa,
kaxnók antéhek
ekxámokma nak
aqsok egagkok,
tén han megkapéwomo
nak nentémakxa'.
7 Kélketche
apya'áseykegkoho
aqsok ma'a
apkelyeheykekxoho
nak chá'a Dios
segánamakxa apagkok.
Emegqaksek eyke chá'a
apyáp ma'a kélketche
appaxqeykha nak chá'a
élyeykhágweykmoho nak
élmasagcha'a apkeltémakxa'.
8 Énxet apxámáseyak
nak aqsok apagkok
apmeykekxoho nak chá'a
néten ekyánmaga,
háwe yaqwayam
etnehek apagkok,
sa' elmekxak ma'a
énxet'ák apkelmopyósa
nak chá'a elanok ma'a
meyke nak aqsok apagkok.
9 Agkok emakók kélxama
elyahakxohok ma'a Dios
segánamakxa apagkok,
memek sa' nahan takha'
nempeywa nélmaxnagko
apagkok ma'a Dios.
10 Énxet apnaqleykekxa
nak ámay ekmaso m'a
énxet'ák éltaqmalma
nak apkeltémakxa',
kamekxohok sa'
agkok ma'a
kelhanma apagkok nak;
keñe sa' elxawagkok
aqsok éltaqmalma m'a
énxet'ák meyke nak
aqsok ekmaso apkeláneyak.
11 Yának chá'a etnahak
apya'áseykegkoho aqsok
ma'a énxet ekxámokma
nak aqsok apagkok,
keñe m'a énxet meyke
nak aqsok apagkok,
tén han apya'áseykegkoho
nak aqsok,
ékpelkohok chá'a aptémakxa'.
12 Apkelmeyk agkok
apkeltamheykha apteme
ekha kéláyo m'a
énxet'ák apkelpéwomo nak,
kalanaxchek ekyawe agko'
kélessawássessamo;
apkelmeyk agkok
apkeltamheykha m'a
élmasagcha'a nak
apkeltémakxa',
elyexanmok chá'a
m'a énxet'ák nak.
13 Asagkek katnehek
apha m'a énxet appósso
nak chá'a mey'assáxma;
yásekhekxohok eyke
chá'a Dios ma'a énxet
apkeltennasso nak
chá'a aptémakxa,
tén han apyenyeykekxa
nak chá'a.
14 Apkeleñémo énxet
melwátésseyam nak
apteme apcháyo
Wesse' egegkok;
aqsok ekmaso sa' eyke
káhapwak ma'a énxet
ekyennaqte nak apwáxok.
15 Énxet ekmaso
aptémakxa apteme
nak apkemha apmonye'
nepyeseksa énxet'ák
meyke aqsok apagkok,
aphawók ma'a yámakméwa
ekyexwéweykhal'a
essenhan ma'a
aqsok nawhak eklo nak.
16 Éntaxnéssesagkok
chá'a ektémakxa
ekmaso apheykha
énxet'ák ma'a
apkemha apmonye'
mey'áseyak nak aqsok;
ahóxek eyke katnehek
apweynchámeykha m'a
énxet megkaleklo nak
apwáxok eyeykhasakpohok
apwete aqsok apagkok.
17 Énxet apchaqhe
nak chá'a pók,
esexnánekpok sa'
ekwokmoho apketsapa:
¡nágkólmeyaw chá'a!
18 Ewagkasakpok
sa' teyp ma'a énxet
meyke aptémakxa',
aqsok ekmaso sa'
eyke káhapwak
ma'a énxet ekmaso
nak aptémakxa'.
19 Xámok katnehek
apto m'a énxet ekha
nak apkeneykekxa
aqsok namyep apagkok;
keñe m'a énxet
apkelane nak chá'a
aqsok megkamowána
nak hempasmok,
meyke aqsok
apagkok katnehek.
20 Énxet ekpayhémo nak
chá'a kóltéhek kéláyo,
tásek sa' chá'a
katnehek apha;
kóllegássesagkohok
sa' eyke m'a énxet
ekpekhésso nak chá'a
etnehek ekxákma
aqsok apagkok.
21 Megkapayhawok
antéhek apyeykhamap
pók anlanok egnámakkok;
megkeyxek henlanaksek
magya'assáxma m'a
selyaqye étchetse nak.
22 Kapekhaksek
chá'a etnehek
ekxákma aqsok
apagkok ma'a énxet
étsapeykha nak
chá'a apnények
elanok aqsok,
mey'asagkehek
peya káhapwak
ma'a senteme
nak meyke
aqsok egagkok.
23 Énxet apnókáseykha
nak chá'a pók,
kalkohok sa' chá'a
apwáxok natámen,
megkatnehek sa'
ma'a ektaqmeleykha
nak chá'a appeywa
elának pók.
24 Énxet apmenyexma m'a
apkelmenyexchesso nak
chá'a aqsok ma'a apyáp
tén han ma'a egken,
keñe exénmakha chá'a
melane mey'assáxma.
25 Etekkesek chá'a
apkelenmexamap
ma'a énxet
apmopmenyého
nak chá'a étak
aqsok apagkok;
kaxámagkok eyke
aqsok apagkok ma'a
énxet apteme nak
chá'a apcháyo
Wesse' egegkok.
26 Énxet ekyeyháxma m'a
apchásennamakpoho
apagko' nak chá'a;
kólmallahanchesek sa'
eyke chá'a ekmaso
apha m'a énxet
apkelane nak chá'a
nélxekmowasamáxche
ektaqmela nak.
27 Méko katnehek
eyeyméxchexa
aqsok apagkok ma'a
énxet appasmo nak
chá'a m'a meyke nak
aqsok apagkok;
keñe sa' ma'a
memáheyo nak
chá'a epasmok,
etaqnaweykpohok
apagko' sa' chá'a.
28 Apkelmeyk agkok
apkeltamheykha m'a
élmasagcha'a nak
apkeltémakxa',
elyexanmok chá'a
m'a énxet'ák nak;
temégwokmek agkok
néxa apkeltamheykha,
exámekxak chá'a m'a
énxet'ák apkelpéwomo.
1 El malvado huye aunque nadie lo persiga,
pero los justos viven confiados como el león.
2 Cuando el país anda mal, los gobernantes aumentan,
pero el buen dirigente sabe mantener el orden.
3 Como fuerte lluvia que destruye las cosechas,
es el malvado que oprime a los pobres.
4 Los que se apartan de la ley alaban al malvado;
los que la cumplen se oponen a él.
5 Los malvados no entienden nada de la justicia;
los que recurren al Señor lo entienden todo.
6 Más vale ser pobre y honrado
que rico y malintencionado.
7 El hijo inteligente cumple la ley de Dios;
el hijo sinvergüenza se junta con glotones.
8 Unos amontonan riquezas cobrando intereses,
pero otros las reciben para repartirlas entre los pobres.
9 Si no prestas atención a la ley de Dios,
tampoco Dios aceptará tus oraciones.
10 Quien lleva a los buenos por mal camino
caerá en su propia trampa;
pero la gente intachable recibirá lo mejor.
11 El rico se cree muy sabio,
pero el pobre e inteligente lo deja expuesto.
12 Triunfan los justos, hay gran alegría;
triunfan los malvados, hay grandes temores.
13 Disimula el pecado, y no te irá bien;
confiésalo y déjalo, y serás perdonado.
14 ¡Cuán feliz es quien honra siempre al Señor!
Pero la gente obstinada cae en la desgracia.
15 Como un león rugiente o un oso voraz
es el malvado al frente de un pueblo pobre.
16 El mal gobernante aumenta la opresión;
quien no es codicioso tiene una larga vida.
17 El que vive sediento de sangre
no descansa hasta caer en la tumba:
¡que nadie intente detenerlo!
18 El hombre honrado sale bien librado,
pero el perverso se hunde en la desgracia.
19 Cultiva tu campo y hasta te sobrará comida;
júntate con ociosos y lo que te sobrará es pobreza.
20 A la gente confiable todos la alaban;
los que todo codician no se quedan sin castigo.
21 No está bien discriminar a nadie,
pero hay quien peca hasta por un pedazo de pan.
22 El ambicioso tiene prisa por hacerse rico,
sin saber que le espera solo la pobreza.
23 Con el tiempo, más se aprecia
al que critica que al que alaba.
24 Amigo de criminales
es quien roba a sus padres y alega inocencia.
25 Quien mucho codicia provoca peleas;
al que confía en el Señor le va bien.
26 Es de necios confiar en las propias ideas;
quien actúa con sabiduría sale bien librado.
27 Ayuda al pobre y nada te faltará:
niégale tu ayuda y mucho se te maldecirá.
28 Cuando triunfan los malvados, la gente se esconde;
cuando son destruidos, predominan los justos.