Ektémakxa axta apkelane aptamheykha Nehemías
1 Kelyetsátamáxcheyk axta Moisés weykcha'áhak apagkok nápaqta'awók énxet'ák xa ekhem nak, wetamaxcheyk axta han ektáxésamaxche megkamopwána epáxaqwók xama enxoho Dios énxet'ák apagkok ma'a amonitas, tén han moabitas. 2 (Hakte axta elanyexeykegkok elmok takha' israelitas elsókasek ma'a aptéyak, tén han apyenéyak, apyánmagkassegkek axta aqsa apkeltémo elteméssessamhok exma ekmaso m'a Balaam. Aqsok ektaqmela axta eyke aptemessáseykekxak Dios ma'a aqsok ekmaso apkeltémókxa axta etnéssesek.) 3 Xama axta apkellegaya m'a ektémakxa ekpeywa segánamakxa, apkelyetnakhássek axta Israel apyókxoho m'a ektáha axta appáxaqwayam apkeleñama axta mók nekha.
4 Apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Eliasib axta aptaqmelchesso kélxátamakxa axta chá'a aqsok ma'a Dios egagkok nak tegma appagkanamap apagkok, amonye' ekteme axta xa. Pók axta han Eliasib ma'a Tobías, 5 axta keñamak apméssama m'a ekyawakxa nak apwáxok tegma kélxátamakxa axta chá'a nanók ma'a aqsok kélmésso naqsa Dios, tén han ma'a ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok, tén han ma'a aqsok kélmeykegkaxa nak chá'a, tén han kélmésso nak chá'a ekwayam diez ma'a hótáhap apaktek, tén han vino, tén han pexmok égmenek kéltémo axta chá'a kólmésagkok ma'a levitas, apkelmeneykmasso, apkeltaqmelchesso nak átog, tén han ma'a aqsok kélmeyáséyak nak chá'a m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok. 6 Axta ko'o axmak Jerusalén ektéma axta ekyókxoho xa, axta ekmeyeykekxak ma'a aphakxa axta wesse' apwányam Babilonia Artajerjes, cham'a ekweykmo axta treinta y dos apyeyam apteme wesse' apwányam; yáma wenaqtémók axta han sélmaxnagkama wesse' apwányam ataqhohok makham ma'a, 7 tén axta sektaqhémo makham ma'a Jerusalén. Yetlókok axta han sekwetágweykekxa ekmasagko apteméssessamakxa Eliasib ma'a Tobías, apméssama xama tegma apwáxok ma'a kañe' nak Dios tegma appagkanamap apagkok. 8 Axta kalchak ewáxok sekwet'a, éxakkek axta yókxexma m'a ekyókxoho yántéseksek, ekhéyak axta kañe' aphakxa m'a Tobías. 9 Tén axta séltamho kólmópeyásekxak makham, tén han séltamho kólnegkenwaták makham ekheykegkaxa m'a aqsok kélmeykegkaxa nak Dios tegma appagkanamap apagkok, keñe han ma'a aqsok kélmésso naqsa nak chá'a, tén han ma'a aqsok ánek ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok.
10 Ekwet'ak axta han megkólmeyáseykegko aptéyak ma'a levitas, tén han apkeltaqhémo chá'a xama apkeleñamakxa m'a levitas, tén han apkelmeneykmasso nak, apkelánémap axta chá'a exegkesek apkelpeykessamo Wesse' egegkok. 11 Keñe axta sélpaqhetchesa ko'o ekyennaqte m'a apkelámha apmonye'e nak, eñama melányo m'a Dios tegma appagkanamap apagkok. Tén axta séláneyancha'a makham ma'a apkelmaxnéssesso nak Dios énxet'ák apagkok, tén han levitas, élmeyásegkokxeyk axta makham ma'a ektémakxa axta apkeltamheykha, 12 keñe axta m'a apyókxoho énxet'ák Judá apkelsánto chá'a m'a hótáhap apaktek apwayam nak chá'a diez apyókxoho, tén han vino, tén han pexmok égmenek ma'a kélxátamakxa axta chá'a aqsok. 13 Tén axta sektemessásegko aptaqmelchesso chá'a kélxátamakxa nak aqsok ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Selemías, tén han aptáxésso nak chá'a weykcha'áhak Sadoc, tén han xama levita, cham'a Pedaías; ekteméssessek axta han appasmeykha apkeltamheykha m'a Hanán, Zacur axta apketche, Matanías axta aptáwen, hakte énxet'ák menaqtawáseykha aqsok axta m'a. Cháxa yaqwayam sa' chá'a elmésagkok aqsok ma'a apkelxegexma'a. 14 ¡Dios ahagkok: kaxén sa' apwáxok se'e aqsok sélane nak, nágkalwánaqma ekyókxoho m'a aqsok ektaqmela sekteméssessamakxa nak ko'o m'a Dios ahagkok nak tegma appagkanamap apagkok, tén han ma'a ektémakxa nak chá'a élánamáxche kélpeykessamo!
15 Ekweteyak han ko'o énxet'ák Judá apkelteyáyam chá'a anmen yámet ekyexna sábado yaqwayam elának vino xa ekhem nak, tén han apkelseykekxo chá'a hótáhap apaktek kéltéteykekxa', tén han apkelpátegkesso chá'a yámelyeheykok vino, tén han anmen yámet ekyexna, tén han higo ekyexna, tén han ma'a mók ektémakxa nak chá'a apkelseykha, ekweteyak han chá'a apkelseykekxo sábado aqsok ma'a Jerusalén. Keñe axta ko'o sélpaqhetchesa ekyennaqte eñama apkexeykekxa aqsok xa ekhem nak. 16 Yetneyk axta han nápakha énxet'ák apkeleñama nak tegma apwányam Tiro apheykha axta m'a, apkelseykekxa chá'a m'a kelasma, tén han ekyókxoho mók ektémakxa nak aqsok apkexeykekxa, apkelyánmagkásamákpek axta chá'a judíos sábado m'a Jerusalén. 17 Keñe axta sélpaqhetchesa ekyennaqte m'a apkelámha apmonye'e nak Judá, sektáha séláneya s'e:
—Asagkók agko' nak la'a kéltáhakxa kéltawáseyncha'a m'a ekhem sábado. 18 Hawók ektémakxa axta apkeláneykegko kélyapmeyk nanók xa. Cháxa keñamak séghaya negko'o Dios egagkok ekmaso negheykha, tén han se'e tegma apwányam nak. ¿Kélmakók enxeykel'a kólyánchessesagkok aplo Dios apkeltaqnawéyak ma'a énxet'ák Israel eñama kéltawáseykha m'a ekhem sábado? 19 Tén axta séltémo ko'o kólapagkokxak chá'a atña'ák Jerusalén peya enxoho kayáqtések amonye' ekteme sábado, tén han maltémo kólmeykásegkokxak chá'a ekweykmoho mók ekhem. Éltémók axta han ko'o yaqnaha nápakha séláneykha m'a atña'ák nak, yaqwayam enxoho megkólxátawateyk aqsok kélchexeykekxa sábado m'a. 20 Ahóxek axta chá'a katnehek apheykha aqsok apkexeykekxa tén han apkelyánmagkásamap nak chá'a m'a yókxexma nak Jerusalén, enaqtének axta chá'a axta'a m'a, 21 alpaqhetchesek axta chá'a ekyennaqte m'a, magwánhek axta chá'a enaqtének ma'a ekpayho nak kélhaxtegkesso tegma, altennaksek axta chá'a wának elmakpok ma'a aptamhágkokxo enxoho chá'a. Keñe axta ekmassama apkelweykta ekhem sábado. 22 Tén axta séltémo ko'o eláxñásekxak apyempe'ék ma'a levitas, tén han elanha m'a atña'ák, yaqwayam enxoho megkóltawasha sábado m'a. ¡Dios ahagkok: kaxén sa' han apwáxok eñama sélane xa, kapyósho hélanok ko'o, ekhawo ektémakxa nak ektaqmeleykha apwáxok henlanok xép!
23 Ekweteyak axta han nápakha judíos apkelmeykegko aptamheykegko apnaqteyegka'a m'a kelán'ák éleñama nak Asdod, Amón, tén han Moab, cháxa ekhem nak; 24 nápakha apketchek axta han apkelpaqmeyesmak chá'a apkelpeywa axta énxet'ák Asdod, tén han ma'a pók énxet'ák nak, keñe axta mopwancha'ak ma'a judíos apkelpeywa. 25 Élpaqhetchessegkek axta ko'o ekyennaqte, tén axta séltémo kaltemégwomhok exma ekmaso. Nápakha axta han chá'a élnápeykha, tén han seyápetchessama chá'a apwa'ák, keñe axta séltémo etnéssesek naqsók apkelpeywa nápaqto' Dios megyohok chá'a kalmagkok apketchek kelwán'ák tén han apkelennay'a m'a megkatnaha nak appeywomo xamo', tén han megyohok etnahagkok apnaqteyegka'a apketchek apkelennay'a m'a kelán'ák nak, tén han xa énxet'ák nak. Axta ekteme han sélanagkama s'e: 26 “¡Cháxa ektéma axta han apkeláneya mey'assáxma Salomón xa ektéma nak, wesse' apwányam axta m'a Israel! Méko axta eykhe xama wesse' apwányam nepyeseksa m'a pók aptémakxa énxet'ák aphawo nak xa, tén han apchásekhayo m'a Dios; tén han apteméssessama wesse' apwányam ma'a ekyókxoho nak Israel, kelánessegkek axta eyke mey'assáxma m'a kelán'a megkatnaha nak appeywomo xamo'. 27 Móghók negko'o kóllának kéxegke xa ektéma nak megkólya'assáxma ekmaso agko', nápaqtók ma'a Dios egagkok, kólmagkok ma'a kelán'ák megkatnaha nak kélpeywomo xamo'.”
28 Ektekkessegkek axta han sekhakxa m'a Joiadá apketche, apketche axta m'a Eliasib, apteme axta apkemha apmonye' apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, apepháyem axta m'a Sambalat, apteme axta horonita. 29 ¡Dios ahagkok: kaxén sa' apwáxok ma'a aptawassáseykha nak apkeltamheykha m'a apkelmaxnéssesso énxet'ák apagkok, tén han ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho apkelánesso axta Dios ma'a apkelmaxnéssesso nak énxet'ák apagkok, tén han levitas!
30 Tén axta sélántekkesa ekyókxoho ektáha axta apagkok ma'a énxet'ák apkeleñama nak mók nekha, élánesákxeyk axta han apmeykekxexa axta chá'a apkeltamheykha m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, tén han levitas, xama axta chá'a m'a ektémakxa axta chá'a apkeltamheykha; 31 tén axta han ma'a apkelseykenta axta chá'a yántapák, ekwákxo enxoho chá'a ekhem ekxénamaxchexa', tén han kélnegkenmakxa chá'a m'a émha amonye' ekyexna aqsok kélcheneykekxa'. ¡Dios ahagkok: kaxén sa' apwáxok ko'o, kataqmalmakha sa' apwáxok hélano'!
Reformas de Nehemías
1 Por aquel tiempo se leyó públicamente el libro de Moisés, y en él se halló escrito que los amonitas y moabitas no debían jamás pertenecer al pueblo de Dios. 2 (Porque ellos no salieron a recibir a los israelitas con comida y bebida, sino que le pagaron a Balaam para que pronunciara maldiciones contra ellos, aunque nuestro Dios convirtió la maldición en bendición.) 3 Así que, en cuanto oyeron lo que decía la ley, separaron de Israel a todos los que ya se habían mezclado con extranjeros.
4 Antes de esto, el sacerdote Eliasib estaba a cargo de los almacenes del templo de nuestro Dios. Como Eliasib era pariente de Tobías, 5 había facilitado a este un cuarto grande en el que antes se guardaban las ofrendas, el incienso, los utensilios y el diezmo del trigo, del vino y del aceite que se ordenaba dar a los levitas, cantores y porteros, además de las contribuciones para los sacerdotes. 6 Cuando todo esto ocurrió, yo no estaba en Jerusalén, porque en el año treinta y dos del reinado de Artajerjes, rey de Babilonia, volví a la corte, aunque al cabo de algún tiempo pedí permiso al rey 7 y regresé a Jerusalén. Fue entonces cuando comprobé el mal que había hecho Eliasib por complacer a Tobías, proporcionándole una sala en el atrio del templo de Dios. 8 Aquello me disgustó mucho, y eché fuera de la sala todos los muebles de la casa de Tobías. 9 Luego ordené que la purificaran y que volvieran a colocar en su sitio los utensilios del templo de Dios, las ofrendas y el incienso.
10 También supe que no se habían entregado a los levitas sus provisiones, y que los levitas y cantores encargados del culto habían huido, cada uno a su tierra. 11 Entonces reprendí a las autoridades por el abandono en que tenían el templo de Dios. Después reuní a los sacerdotes y levitas, y los instalé en sus puestos, 12 y todo Judá trajo a los almacenes el diezmo del trigo, del vino y del aceite. 13 Luego puse a cargo de los almacenes al sacerdote Selemías, al secretario Sadoc y a un levita llamado Pedaías; puse también como ayudante suyo a Janán hijo de Zacur, nieto de Matanías, porque eran dignos de confianza. Ellos se encargarían de hacer el reparto a sus compañeros. 14 ¡Dios mío: tómame en cuenta esto que he hecho; y no olvides todo lo bueno que he hecho por el templo de mi Dios y por su culto!
15 En aquellos días vi que en Judá había quienes en sábado pisaban uvas para hacer vino, acarreaban manojos de trigo, cargaban los asnos con vino y racimos de uvas, higos y toda clase de carga, y que también en sábado lo llevaban a Jerusalén. Entonces los reprendí por vender sus mercancías en ese día. 16 Además, algunos de la ciudad de Tiro, que vivían allí, llevaban pescado y toda clase de mercancías, y se lo vendían en sábado a los judíos de Jerusalén. 17 Entonces reprendí a los jefes de Judá. Les dije:
—¿Qué maldad están cometiendo, al profanar el sábado? 18 Esto es precisamente lo que hicieron sus antepasados, y por eso nuestro Dios trajo tantas desgracias sobre nosotros y sobre esta ciudad. ¿Acaso quieren irritar más aún a Dios contra Israel por profanar el sábado?
19 Entonces ordené que tan pronto como las sombras de la tarde anunciaran el comienzo del sábado, se cerraran las puertas de Jerusalén y no fueran abiertas hasta pasado el día. Además, en las puertas puse a algunos de mis sirvientes para que en sábado no entrara ningún cargamento. 20 Varias veces, los negociantes y vendedores de mercancías se quedaron a pasar la noche fuera de Jerusalén, 21 pero yo discutí con ellos y los reprendí por quedarse a pasar la noche delante de la muralla, y les dije que si volvían a hacerlo los haría arrestar. Desde entonces no volvieron a presentarse en sábado. 22 Después ordené a los levitas que se purificaran y que vigilaran las puertas, para que el sábado no fuera profanado. ¡Dios mío: acuérdate de mí también por esto, y ten compasión de mí conforme a tu bondad!
23 Vi también en aquellos días que algunos judíos se habían casado con mujeres de Asdod, Amón y Moab, 24 y que la mitad de sus hijos hablaban la lengua de Asdod y de otras naciones, pero no sabían hablar la lengua de los judíos. 25 Discutí con ellos y los maldije. A algunos de ellos los golpeé y les arranqué el pelo, y los obligué a jurar por Dios que no permitirían más que sus hijas e hijos se casaran con extranjeros, ni aceptarían como esposas para sus hijos o para ellos mismos a las mujeres de ellos. Les dije además: 26 «¡Este fue el pecado de Salomón, rey de Israel! Y a pesar de que entre las muchas naciones no hubo un rey como él, y de que Dios lo amó y lo puso como rey de todo Israel, las mujeres extranjeras lo hicieron pecar. 27 Por lo tanto, no se tolerará que ustedes pequen tan gravemente contra nuestro Dios, casándose con mujeres extranjeras.»
28 A uno de los hijos de Joyadá, el hijo del sumo sacerdote Eliasib, que era además yerno de Sambalat el horonita, lo hice huir de mi presencia. 29 ¡Dios mío: acuérdate de los que han manchado el sacerdocio y la alianza sacerdotal y levítica!
30 Así que los limpié de todo lo que era extranjero y organicé los turnos de sacerdotes y levitas, cada cual según su obligación; 31 la provisión de leña en las fechas señaladas y la entrega de los primeros frutos. ¡Dios mío: acuérdate de favorecerme!