Jesús apha Nazaret
(Mt 13.53-58Lc 4.16-30)1 Apxegeykekxeyk axta makham Jesús apkeñama m'a, apmeyeykekxo m'a apkeñémekxa axta, apkelyetleykekxeyk axta nahan ma'a apkeltáméséyak. 2 Xama axta ekweykmo ekhem sábado, apkeynamók axta apkelxekmósso énxet'ák ma'a kañe' apchaqneykekxexa nak judíos. Apxámok axta nahan apháxenmo apkeltenneykha m'a Jesús, axta aptemék nahan chá'a apkelmaxneyeykencha'a pók énxet élpelakkassama apkellege s'e:
—¿Háxko éltámegweykenxa xa ekxámokma aqsok nak? ¿Háxko kexaha éñamakxa xa apya'áseyak nak, tén han xa apmopwána nak elának aqsok sempelakkasso agweta'? 3 ¿Háweya yántéseksek apkelanél'a xa, María étchel'a, Santiago apepmal'a, tén han José, Judas, tén han Simón? ¿Yagkaxneykha nahan apkelyáxeg kelwán'ák se'e negyeseksa nak negko'o?
Axta yaháxenmók aptémakxa appeywa m'a.
4 Axta eyke aptemék apkelanagkama Jesús se'e:
—Ekyókxoho yókxexma chá'a kóltéhek kéláyo m'a xama aplegasso nak Dios appeywa, keñe megkóltéhek kéláyo m'a apchókxa, nepyeseksa nak apnámakkok, tén han ma'a apxagkok nak.
5 Mopwanchek axta apkeláneya xama aqsok sempelakkasso agwetak ma'a, wánxa axta aqsa apkeltaqmelchesseykmo apqántawók apkelháxamap ma'a ektáha axta chá'a apkelpaknegweykmoho. 6 Pelakkassegkek axta nahan apweteya Jesús hakte apya'ásseykmek axta xa énxet'ák nak.
Jesús apkeláphasso apkeltáméséyak yaqwayam eñeksek ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios
(Mt 10.5-15Lc 9.1-6)Apweynchámeykha axta Jesús nátegma eyágketexa nak apkelxekmóssama chá'a énxet'ák. 7 Apkelwóneykha axta m'a doce apkeltáméséyak, tén axta apkeláphassama chá'a apqánet, apkelmeyáseykegkek axta chá'a apkelmopwancha'a elántekkesek espíritu élmasagcha'a. 8 Apkeltémók axta han melsewek xama aqsok enxoho yaqwayam elmaha m'a ámay, wánxa axta aqsa chá'a xama aptasqapeykha. Axta keymomáxchek elsók ma'a pan, tén han nento, tén han selyaqye. 9 Apwancha'ak axta elatchásekxak ma'a apkeltéto apmagkok, keñe axta mopwanchek elsók ma'a apkelnaqta yaqwayam eyaqmagkasek pók. 10 Axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Kélántaxnegwokmek sa' agkok kéxegke xama tegma, kólhem sa' ma'a ekwokmoho kélxegákxo makham mók nekha. 11 Sa' agkok kólmáxchek takha' xama yókxexma, essenhan megkamako enxoho kóleyxhok chá'a kéltenneykha, kólántép sa' ma'a, kólpalches sa' chá'a kélmagkok xapop ánek, yaqwayam sa' melchenatchesek peya ellegássesagkohok Dios xa énxet'ák nak.
12 Tén axta apkelánteyapma Jesús apkeltáméséyak yaqwayam eltennasagkok énxet'ák yának elyo'ókxak makham ma'a Dios. 13 Apkelántekkessegkek axta nahan chá'a ekxámokma kelyekhama' énxet apwáxok, apkeltaqmelchesseykmek axta nahan apxámokma apkelháxamap apkeltexneykegko chá'a pexmok égmenek.
Juan el Bautista apmatñà
(Mt 14.1-12Lc 9.7-9)14 Aplegayak axta amya'a wesse' apwányam Herodes apxénákpo Jesús, cham'a ekpayheykekxo axta apwesey ekyókxoho yókxexma. Hakte axta aptemék chá'a nápakha énxet'ák apxeyenma s'e: “Juan el Bautista apxátekhágwokmok, la'a ekha nak xa apmopwána nak elának aqsok sempelakkasso agweta'.”
15 Nápakha énxet axta nahan chá'a aptemék apxeyenma s'e: “Dios appeywa aplegasso Elías xa.”
Nápakha énxet axta nahan chá'a aptemék apxeyenma s'e: “Dios appeywa aplegasso xa, ektéma axta m'a nanók Dios appeywa apkellegasso axta.”
16 Xama axta aplegaya xa aqsok nak, axta aptemék Herodes se'e:
—Juan neykhe xa. Éltémók axta ko'o kólyaqténchesek apyespok, keñe kaxwók apxátekhágwokmo.
17 Herodías axta keñamak apkeltémo emakpok Herodes ma'a Juan, apkeltémók axta kólpextétek cadenas ma'a kañe' negmomaxchexa nak. Filipo axta aptáwa' m'a Herodías, cham'a Filipo Herodes axta apyáxeg, apmeykekxeyk axta eyke Herodes aptéma aptáwa' m'a kelán'a nak. 18 Hakte axta aptemék Juan apkenagkama Herodes se'e: “Megkapayhawok xép etnehek aptáwa' m'a apyáxeg aptáwa' nak.”
19 Axta keñamak Herodías ektaqnagkama m'a Juan, máheyók axta kaqhek; yawanchek axta eyke, 20 hakte apcháyak axta m'a Herodes, apya'áseykegkók axta apteme énxet ekpéwomo aptémakxa, tén han appagkanamap, apmasmeyk axta chá'a. Mey'asagkehek axta eykhe chá'a yaqwánxa elának Herodes aphaxnawo enxoho chá'a apkeltenneykha m'a Juan, atsek axta eyke nahan chá'a yeyxho'. 21 Keñe axta Herodías ekweteya ekweykmo ekhem yaqweykenxa kalyentamaxkoho', cham'a apkelánéssama axta ektámáxche ekyawe apkelámha apmonye'e, tén han sẽlpextétamo kelwesse'e apagkok ma'a Herodes, tén han ma'a énxet'ák ekha axta kéláyo m'a Galilea, cham'a ekweykmo axta aptéyekemxa m'a Herodes. 22 Taxnegweykmek axta nahan Herodías étche m'a ektámáxchexa axta nento, néweykha axta, leklamók agko' axta nahan apwáxok Herodes ma'a ektémakxa axta eknéweykha, ekweykekxoho m'a ektáha axta aptómo xamo' ma'a apto, axta aptemék wesse' apwányam apkenagkama kelán'a étkok se'e:
—Hélmaxna sa' aqsok eyámenyéxa enxoho, keñe sa' agkések.
23 Naqsók axta han apteméssessók appeywa apmáheyo egkések ma'a aqsok élmaxneyakxa enxoho, axta emáheyók yeyxek egkések élmaxneya enxoho nekha m'a yókxexma apkeláneykegkaxa nak. 24 Teyepmeyk axta sekxók xa kelán'a étkok nak, axta entemék élmaxnegweykekxo egken se'e:
—¿Yaqsa sa' aqsok almaxnak ko'o?
Axta entemék eyátegmoweykegkokxo s'e:
—Kalmaxna sa' Juan el Bautista apqátek.
25 Taxnegweykekxeyk axta makham ekmanyehe agko' kelán'a étkok ma'a aphakxa axta wesse' apwányam, axta entemék eyenagkama s'e:
—Émenyeyk ko'o hegkések Juan el Bautista apqátek se'e kaxwo' nak, heyaqxegkessesek xama sokpayhe.
26 Yaqhápeykekxók axta nahan apwáxok wesse' apwányam; kelnawagkamchek axta eyke nahan etaqheksohok ma'a ektémakxa axta aqsok élmaxnagko, hakte naqsók axta apteméssessók appeywa nápaqta'awók ma'a ektáha axta apkeláneyeykha. 27 Yetlómók axta nahan apcháphasso xama sẽlpextétamo apkeltémo esantagkasek ma'a Juan apqátek. Apmeyeykekxeyk axta negmomaxchexa m'a sẽlpextétamo nak, apyaqténchesseykekxeyk axta apyespok ma'a Juan, 28 tén axta apseykekxéssama apchaqxegkessessama xama sokpayhe. Apméssegkek axta m'a kelán'a étkok nak, keñe axta m'a kelán'a étkok nak ekseykekxéssama ekméssama m'a egken.
29 Xama axta apkellegaya amya'a m'a Juan axta apkeltáméséyak, apweykekxeyk axta m'a Juan aphápak, apseykekxeyk axta yaqwayam yátawanyek.
Jesús apkelmeyáseyak aptéyak énxet apxámokma
(Mt 14.13-21Lc 9.10-17Jn 6.1-14)30 Apchaqneykekxeyk axta apkelapháseykha yetlo Jesús natámen xa, apkeltennáseykha axta ekyókxoho ektémakxa axta aqsok apkeláneyak tén han apkelxekmósso. 31 Axta aptemék apkelanagkama Jesús se'e:
—Kólchempoho, ólmahagkok negko'o enxakcha'awók óllókassók sekxók nélyampe m'a meykexa nak énxet.
Hakte apyaqmagamakpek axta énxet apkelweykta chá'a aphágkaxa, mopwanchek axta apmáheyo etawagkok aptéyak. 32 Tén axta Jesús tén han apkelapháseykha apkelchántama xama yántakpayhe apkelmaheykegko m'a meykexa nak énxet. 33 Apxámok axta eyke han énxet apkelweteykegkoho apkelxega, apkelyekpelchémók axta nahan; keñe axta apnaqtémeykegko apkelmaheykegko m'a, apkeleñama m'a apyókxoho tegma apkelyawe nak, apmonye'e axta nahan apkelweykmok ma'a, melweykenxa axta makham ma'a Jesús yetlo apkelxegexma'a. 34 Xama axta apteyapweykmo Jesús yántakpayhe, apweteyak axta énxet apxámokma, apyósekak axta nahan apkelányo, hakte máxa axta aptamheykegkok ma'a nepkések meykel'a éltaqmelchesso; tén axta apcheynamo apkelxekmósso ekxámokma agko' aqsok. 35 Keñe axta ektaxneykmo, apkelya'eykekxeyk axta m'a apkeltáméséyak, axta aptemék apkenagkama s'e:
—Taxnakmek kaxwo', méko nahan énxet se'e yókxexma nak. 36 Eláphés sa' énxet'ák, yaqwayam sa' elmeyekxak ma'a yókxexma, tén han ma'a nátegma neyáwa' nak apheykegkaxa énxet, etegyagkok sa' aqsok yaqwayam etawagkok.
37 Axta eyke aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—Kólmésák kéxegke aptéyak.
Keñe axta aptéma apkelátegmoweykegkokxo s'e:
—¿Apkeltamhóya negko'o antegyágwók pan ekhémo nak doscientos ekhem ekyánmaga nentamheykha, yaqwayam enxoho ólagkok aptéyak?
38 Axta aptemék apkelanagkama Jesús se'e:
—¿Háxko apwánxa apyetna kéxegke pan? Kólteyánegwakxoho hana.
Xama axta apkelweteya apwánxa, axta aptemék apkenagkama s'e:
—Cinco pan, keñe ánet kelasma.
39 Tén axta apkeltémo yának elyaqyésagkok apheykha énxet'ák ma'a néten pa'at ekpayhe; 40 apkelyaqyeyáseykegkek axta chá'a apheykha cien xama appasmeykekxa, tén axta nahan chá'a cincuenta. 41 Tén axta Jesús apkelmoma m'a cinco pan nak, tén han ma'a ánet kelasma, apsekheykekxók axta néten, keñe apméssama ekxeyenma apwáxok Dios, apkelyeptégkek axta pan, keñe apkelmeyáseykegko apkeltáméséyak yaqwayam enxoho emlaskok nepyeseksa énxet'ák. Apmelásektegkek axta han ánet kelasma nepyeseksa m'a apyókxoho nak. 42 Apyókxoho axta nahan apteykegkok ekweykmoho apkelyaqkáneykmo; 43 apkelmeykekxeyk axta han pan nápakha'a apkeleymomap tén han ma'a kelasma, doce hówenaq apxagkok axta nahan weykmok apkellánéseyak. 44 Cinco mil axta apyókxoho apkelennay'a ektáha axta aptéyak xa pan nak.
Jesús apxega néten yegmen
(Mt 14.22-27Jn 6.16-21)45 Tén axta Jesús apkeltémo elchántekxak apkeltáméséyak yántakpayhe natámen xa, yaqwayam enxoho elyeykhekxak apmonye'e m'a neyp wátsam ekpayhegwayam, ekpayho nak ma'a Betsaida, keñe axta Jesús apkeláphassama eltaqhekxak énxet'ák. 46 Xama axta appenchessama apkeláphasso, apmaheykegkek axta apkenátweykmo néten egkexe yaqwayam etnehek nempeywa nélmaxnagko. 47 Xama axta ekyáqtéssama, neyseksók wátsam axta nahan weykekxak ma'a yántakpayhe. Keñe axta m'a Jesús, apheykekxo axta apxakkók ma'a néten xapop, 48 apweteya ekmassama apkelyennaqte apkelyekwe yegmen ma'a apkelxegkesso axta yántakpayhe, hakte apkenmexmeyk axta éxchahayam. Amonye' élseye axta nahan apkelamheykegkokxo Jesús ma'a apxegama néten yegmen, máxa axta aptemék apmáheyo enxoho eyeykhágwakxa'. 49 Xama axta apkelweteya apxegama néten yegmen, kélhagák axta apkenagkók, kelpayheykha axta apatña'ák, 50 hakte apyókxoho axta apkelweteyk, apkelyegwaktegkek axta nahan. Yahamók axta eyke nahan apkelpaqhetchessama m'a, axta aptemék apkelanagkama s'e:
—¡Kólyennaqteyásekxoho kélwáxok! ¡Ko'o s'e: nágkóle'!
51 Apchántegkek axta Jesús yántakpayhe, tén axta ekmassama éxchahayam; kelpelakkassamók agko' axta han ma'a apkeltáméséyak, 52 hakte axta elya'áseykegkok ma'a ekpelakkassama axta apxámáseykekxo m'a pan, hakte chápomáxcheyk axta m'a apkelya'áseykegkaxa nak aqsok.
Jesús apkeltaqmelchesseyam énxet apkelháxamap ma'a Genesaret
(Mt 14.34-36)53 Apkelyeykheykekxeyk axta m'a neyp wátsam ekpayhegwayam, apkelweykmek axta m'a Genesaret, aptehetweykmek axta han yántakpayhe m'a neyáwa nak. 54 Xama axta apkelánteyapma yántakpayhe, apyekpelchémók axta han énxet'ák ma'a Jesús. 55 Apsawhomákpók axta apnaqtémeykegko énxet'ák apkelmahágko m'a yókxexma nak, kélnaqlamchek axta apkelháxamap ma'a eklegamaxchexa axta amya'a apha m'a Jesús. 56 Kélnegkenweykmek axta chá'a apkelháxamap ámay, cham'a apmaheykegkaxa axta chá'a, cham'a nátegma nak, tén han ma'a tegma apkelyawe nak tén han ma'a yókxexma nak, kéltamhók axta nahan yohok aqsa chá'a kólpaknegkessamhok napwa'a eykhe katnehek ma'a apchaqlamap nak; apkeltaqmelweykmek axta nahan chá'a apyókxoho m'a ektáha axta chá'a appaknegweykmoho.
Jesús en Nazaret
(Mt 13.53-58Lc 4.16-30)1 Jesús salió de allí y se dirigió a su tierra, acompañado de sus discípulos. 2 Cuando llegó el sábado, comenzó a enseñar en la sinagoga. Y muchos, al oír a Jesús, se preguntaban admirados:
—¿Dónde aprendió este tantas cosas? ¿De dónde sacó esa sabiduría, y cómo es posible que haga semejantes milagros? 3 ¿Acaso no es el carpintero, el hijo de María, y hermano de Santiago, José, Judas y Simón? ¿Y acaso no son sus hermanas las que viven aquí, entre nosotros?
Y desconfiaban de él. 4 Por eso Jesús les dijo:
—A los profetas se los honra en todas partes, menos en su propia tierra, entre sus parientes y en su propia casa.
5 Y Jesús no pudo hacer allí ningún milagro, aparte de poner las manos sobre unos pocos enfermos para sanarlos. 6 Y estaba asombrado de la incredulidad de la gente.
Jesús envía a los discípulos a anunciar el reino de Dios
(Mt 10.5-15Lc 9.1-6)Y Jesús andaba enseñando por todas las aldeas cercanas. 7 Después llamó a los doce discípulos, y comenzó a enviarlos de dos en dos y les dio autoridad sobre los espíritus impuros. 8 Además, les ordenó que no llevaran nada para el camino, ni pan ni provisiones ni dinero, sino solamente un bastón. 9 Podían ponerse sandalias, pero no llevar otra muda de ropa. 10 Les dijo:
—Cuando entren en una casa, quédense allí hasta que salgan del pueblo. 11 Y si en algún lugar no los reciben ni los quieren oír, váyanse de allí y sacúdanse el polvo de los pies; para que les sirva de advertencia.
12 Y los discípulos salieron, y predicaban a la gente que se volviera a Dios. 13 También expulsaban muchos demonios, y a muchos enfermos los ungían con aceite y los curaban.
La muerte de Juan el Bautista
(Mt 14.1-12Lc 9.7-9)14 La fama de Jesús llegó a oídos del rey Herodes. Unos decían: «Juan el Bautista ha resucitado, y por eso tiene este poder milagroso.»
15 Otros decían: «Es el profeta Elías.»
Y otros: «Es un profeta, como los de antes.»
16 Herodes, al oír estas cosas, decía:
—Ese es Juan. Yo mandé que le cortaran la cabeza, y ahora ha resucitado.
17 Y es que Herodes había mandado que arrestaran, encadenaran y pusieran en la cárcel a Juan. Lo había hecho así por causa de Herodías, con quien Herodes se había casado, a pesar de que ella era esposa de Filipo, su hermano. 18 Juan le había dicho a Herodes: «No es lícito que tengas como tuya a la mujer de tu hermano.»
19 Por eso Herodías odiaba a Juan, y quería matarlo; pero no podía, 20 porque Herodes le tenía miedo, pues sabía que era un hombre justo y santo, y lo protegía. Herodes escuchaba a Juan de buena gana, aun cuando lo que decía lo dejaba desconcertado. 21 Pero un día le llegó la oportunidad a Herodías. En su cumpleaños, Herodes ofreció un banquete a sus jefes y comandantes, y a la gente importante de Galilea. 22 La hija de Herodías entró en el lugar del banquete y bailó, y tanto le gustó el baile a Herodes y a los que estaban cenando con él, que el rey dijo a la muchacha:
—Pídeme lo que quieras, y te lo daré.
23 Y una y otra vez le juró que le daría lo que fuera, aun si le pidiera la mitad de su reino. 24 Ella salió, y le preguntó a su madre:
—¿Qué podría pedirle?
Ella le contestó:
—Pídele la cabeza de Juan el Bautista.
25 En seguida la muchacha entró hasta donde estaba el rey, y le dijo:
—Quiero que ahora mismo me des, en un plato, la cabeza de Juan el Bautista.
26 El rey se puso muy triste; pero como había hecho un juramento en presencia de sus invitados, se vio obligado a conceder lo que le pedía. 27 Y en seguida ordenó a un soldado que le trajera la cabeza de Juan. El soldado fue a la cárcel y le cortó la cabeza a Juan; 28 luego se la llevó en un plato y se la dio a la muchacha, y ella se la entregó a su madre.
29 Cuando los seguidores de Juan lo supieron, fueron a reclamar el cuerpo y lo sepultaron.
Jesús da de comer a una multitud
(Mt 14.13-21Lc 9.10-17Jn 6.1-14)30 Los apóstoles se reunieron con Jesús y le contaron todo lo que habían hecho y enseñado. 31 Jesús les dijo:
—Vengan, vamos nosotros solos a un lugar tranquilo para descansar un poco.
Y es que tanta gente iba y venía, que no les quedaba tiempo ni para comer. 32 Por eso Jesús y sus apóstoles se fueron en una barca a un lugar apartado. 33 Pero muchos los vieron irse y los reconocieron; así que vino gente corriendo de todos los pueblos y llegaron antes que ellos. 34 Al bajar Jesús de la barca, vio la multitud, y sintió compasión de ellos, porque estaban como ovejas sin pastor; y comenzó a enseñarles muchas cosas. 35 Al atardecer, los discípulos se le acercaron y le dijeron:
—Ya es tarde, y este lugar es muy solitario. 36 Despide a la gente para que vaya por los campos y las aldeas de los alrededores y se compren algo para comer.
37 Pero Jesús les contestó:
—Denles ustedes de comer.
Ellos respondieron:
—¿Quieres que vayamos a comprar pan para darle de comer a toda esta gente? ¡Imposible! ¡Esto equivaldría al salario de doscientos días!
38 Jesús les dijo:
—Vayan y vean cuántos panes hay entre ustedes.
Ellos averiguaron y le dijeron:
—Tenemos cinco panes y dos pescados.
39 Entonces les pidió que hicieran sentar a la gente en grupos sobre la hierba verde. 40 Ellos lo hicieron así, y se sentaron en grupos de cien y de cincuenta. 41 Luego, Jesús tomó los cinco panes y los dos pescados y, mirando al cielo, pronunció la bendición, partió los panes y se los fue dando a sus discípulos para que los repartieran entre la gente. De la misma manera distribuyó los dos pescados. 42 Y todos comieron hasta quedar satisfechos. 43 Al terminar, los discípulos recogieron los pedazos sobrantes de pan y de pescado, y con ellos llenaron doce canastas, 44 y los que comieron fueron cinco mil hombres.
Jesús camina sobre el agua
(Mt 14.22-27Jn 6.16-21)45 Inmediatamente después, Jesús pidió a sus discípulos que subieran a la barca y cruzaran el lago antes que él, en dirección a Betsaida, mientras él despedía a la gente. 46 Después de despedirlos, se fue al cerro a orar. 47 Al llegar la noche, la barca ya estaba en medio del lago. Jesús, que se había quedado solo en tierra, 48 vio que remaban con dificultad porque tenían el viento en contra. En la madrugada, Jesús fue hacia ellos caminando sobre el agua, y cuando iba a pasar de largo 49 los discípulos lo vieron y pensaron que era un fantasma, por lo que empezaron a gritar; 50 pues todos al verlo se asustaron. Pero él en seguida les habló y les dijo:
—¡Calma! ¡Soy yo: no tengan miedo!
51 Y en cuanto subió a la barca, se calmó el viento; y ellos se quedaron muy asombrados, 52 pues todavía no habían entendido el milagro de los panes, porque su mente estaba cerrada.
Jesús sana a los enfermos de Genesaret
(Mt 14.34-36)53 Habiendo cruzado el lago, llegaron a la tierra de Genesaret, y ataron la barca a la orilla. 54 Tan pronto como bajaron de la barca, la gente reconoció a Jesús 55 y corrían por toda aquella región, y comenzaron a llevar en camillas a los enfermos a donde oían que estaba Jesús. 56 Y dondequiera que él entraba, ya fuera en las aldeas, en los pueblos o en los campos, ponían a los enfermos en las calles y le rogaban que los dejara tocar siquiera el borde de su manto. Quienes lo tocaban quedaban sanos.